Πρώτα ο Έλον Μασκ μας ανακοίνωσε ότι μπορεί «άνετα» να κόψει 2 τρισ. δολάρια από τις δαπάνες του προϋπολογισμού των ΗΠΑ. Και ο Τραμπ ανακοίνωσε μετά βαΐων και κλάδων το νέο υπουργείο Κυβερνητικής Αποτελεσματικότητας (DOGE), μέσω του οποίου ο Μασκ με τον Βίβεκ Ραμασουάμι καλούνται να υλοποιήσουν αυτή τη δέσμευση μέσα σε δύο χρόνια.
Σε δεύτερο χρόνο μάθαμε ότι το DOGE – το όνομα του οποίου φέρει έμπνευση από το αγαπημένο κρυπτονόμισμα του Μασκ, Dogecoin – που ξεκίνησε ως μία φάρσα – δεν θα είναι τελικά κανονικό υπουργείο, αλλά κάτι σαν γραμματεία. Και ότι θα προσλάβει «επαναστάτες με υπερ-υψηλό IQ που θέλουν μικρό κράτος».
Αν λοιπόν το DOGE και οι επαναστάτες του κόψουν 2 τρισ. δολάρια από τις δημόσιες δαπάνες μέσα σε δύο χρόνια, τι θα συμβεί; Δημόσιοι οργανισμοί θα είναι ανίκανοι να εκτελέσουν πολλές βασικές λειτουργίες και η οικονομία θα βυθιστεί σε ύφεση», απαντά ο Economist, αλλά προειδοποιεί: «Θα ήταν λάθος να πάρουμε ελαφρά τη καρδία την αποστολή του DOGE, γιατί αυτή στηρίζεται σε δύο αλήθειες.
- Η πρώτη είναι πως η δημοσιονομική πορεία των ΗΠΑ είναι μη βιώσιμη. Το δημόσιο χρέος είναι ήδη στο 100% του ΑΕΠ από 35% το 2007. Και ακόμη χειρότερα, το δημοσιονομικό έλλειμμα είναι στο 6% του ΑΕΠ – κάτι που βεβαίως οφείλεται στους πολέμους και τις οικονομικές κρίσεις.
- Δεύτερον η κατάσταση δεν είναι απελπιστική. Υπάρχουν πολλοί τρόποι με τους οποίους οι Αμερικανοί αξιωματούχοι μπορούν, θεωρητικά, να βάλουν τη χώρα σε μια πιο υγιή δημοσιονομική βάση (αν και οι περικοπές στον προϋπολογισμό μέσω του Κογκρέσου είναι άλλο θέμα).
Μόλις 1,8 τρισ. οι μη απολύτως αναγκαίες δαπάνες – Τα μισά αφορούν την άμυνα
Ο Economist επιχειρεί να εξηγήσει τι μπορεί να γίνει και τι είναι ανέφικτο. Το περασμένο δημοσιονομικό έτος οι δημόσιες δαπάνες των ΗΠΑ (οι δαπάνες της ομοσπονδιακής κυβέρνησης δηλαδή) έφτασαν στα 6,8 τρισεκατομμύρια δολάρια. Αφού εξαιρεθούν οι τόκοι για το υπάρχον χρέος καθώς και οι υποχρεωτικές χορηγήσεις σε συντάξεις και ασφάλιση υγείας, απομένει μόλις το 25% του ποσού αυτόυ – ή 1,8 τρισεκατομμύρια δολάρια. Αυτά είναι τα κεφάλαια που βρίσκονται στο επίκεντρο της ετήσιας διαδικασίας του προϋπολογισμού.
Σχεδόν τα μισά πηγαίνουν στην άμυνα, την οποία ο κ. Τραμπ δεν θέλει να κόψει. Έτσι, απομένουν περίπου 900 δισεκατομμύρια δολάρια που διατίθενται ετησίως από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση για τις μεταφορές, την εκπαίδευση, την επιστήμη, τα εθνικά πάρκα και την επιβολή του νόμου. Αντιλαμβάνεται κανείς ότι τα περιθώρια για περικοπές είναι πολύ πιο περιορισμένα από ό,τι θέλει να πιστέψουμε ο Έλον Μασκ.
Ωστόσο υπάρχουν πράγματα που μπορούν να γίνει, όπως το να μπει ένας κόφτης, ένα ανώτατο όριο στην αύξηση των δαπανών. Αυτό θα μπορούσε να είναι το 2% ετησίως (σύμφωνα με τον αναμενόμενο πληθωρισμό) μέχρι το 2035. Ο Economist υπολογίζει ότι αυτό θα οδηγούσε σε εξοικονόμηση περίπου 500 δισ. δολαρίων συνολικά μέσα στην επόμενη δεκαετία σε σχέση με τις προβλέψεις του Γραφείου Προϋπολογισμού του Κογκρέσου (CBO).
Το Medicare και η φορολογία
Σύμφωνα με τον Economist θα πρέπει επίσης να εξεταστούν αλλαγές στην κοινωνική ασφάλιση και το Medicare, δύο γιγάντια προγράμματα που μαζί καλύπτουν περισσότερο από το ένα τρίτο του προϋπολογισμού. Η Αμερική βιώνει την ίδια δημογραφική πίεση με άλλες πλούσιες χώρες: οι άνθρωποι ζουν περισσότερο και τα κεφάλαια που προορίζονται να τους υποστηρίξουν στη συνταξιοδότησή τους καλούνται να καλύψουν περισσότερα χρόνια. Μια απάντηση θα ήταν να αυξηθεί η ηλικία επιλεξιμότητας. Σίγουρα, αυτό δεν θα ήταν πολιτικά εύκολο, όπως αποδείχθηκε από τις αντιδράσεις στη Γαλλία όταν ο Εμανουέλ Μακρόν αύξησε την ηλικία συνταξιοδότησης εκεί.
Το Penn Wharton Budget Model, μια ερευνητική ομάδα, προτείνει το ηλικιακό όριο για τις χορηγήσεις του Medicare να αυξηθεί στα 67 από 65 έτη. Η αλλαγή θα γινόταν σταδιακά κατά δύο μήνες τον χρόνο, ούτως ώστε να χρειαστούν δώδεκα χρόνια για να εφαρμοστεί πλήρως. Η εξοικονόμηση θα είναι περίπου 50 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως. Ομοίως προτείνει σταδιακή αύξηση του ορίου για εθνική σύνταξη στα 70 από 67 έτη. Αυτό θα μείωνε επίσης τις υποχρεώσεις της κυβέρνησης κατά περίπου 50 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως. Κατά την επόμενη δεκαετία, η συνδυασμένη εξοικονόμηση πόρων από αυτές τις δύο τροποποιήσεις θα ήταν περίπου 1 τρισεκατομμύριο δολάρια.
Αν το DOGE ήταν πραγματικά θαρραλέο, όμως, σημειώνει ο Economist, ο τελικός του στόχος θα ήταν το φορολογικό σύστημα της Αμερικής. Δεδομένης της συχνά δηλωμένης επιθυμίας του κ. Τραμπ να μειώσει τους φόρους, είναι εντελώς μη ρεαλιστικό να περιμένουμε να τους αυξήσει. Αλλά θα ήταν ανεύθυνο να εξετάζει κάποιος τη δημοσιονομική εξυγίανση της Αμερικής χωρίς να σκέφτεται το πώς θα δημιουργήσει περισσότερα έσοδα.
