Επιβράδυνση της ανάπτυξης το 2023 αλλά σταδιακή ανάκαμψη τα επόμενα χρόνια, και υποχώρηση του πληθωρισμού, προβλέπουν στο κεφάλαιο για την Κύπρο οι Φθινοπωρινές Προβλέψεις 2023 της Ευρωπαϊκής Επιτροπής τις οποίες παρουσίασε την Τετάρτη ο Επίτροπος Οικονομίας Πάολο Τζεντιλόνι. Σε επίπεδο ΕΕ καταγράφεται μείωση της δυναμικής των οικονομιών της Ευρώπης λόγω του υψηλού κόστους ζωής, αλλά αναμένεται σταδιακή ανάκαμψη μέχρι το 2025, καθώς και συνέχιση της μείωσης του πληθωρισμού.
Ειδικότερα, η Κομισιόν προβλέπει πως μετά την ανάπτυξη κατά 5,1% που καταγράφηκε το 2022, η ανάπτυξη θα μετριαστεί στο 2,2% το 2023 εν μέσω τη παγκόσμιας αβεβαιότητας. Όπως αναφέρεται, η ιδιωτική κατανάλωση έχει αυξηθεί, ενώ η μερική αναπροσαρμογή των μισθών έχει μετριάσει κάπως τις επιπτώσεις των αυξημένων τιμών. Καταγράφεται επίσης υγιής αύξηση της απασχόλησης, και περεταίρω μείωση του δείκτη ανεργίας από 6,8% το 2022 μέχρι και σε 5,9% το 2025.
Η Κομισιόν επισημαίνει και πως το δημοσιονομικό ισοζύγιο της Κύπρου συνέχισε να παρουσιάζει σημαντικό πλεόνασμα 2,4% του ΑΕΠ το 2022, το οποίο αναμένεται να παραμείνει πλεονασματικό στο 2,3% το 2023, στο 2,1% το 2024 και το 2,5% το 2025. Όπως προστίθεται, η σταδιακή κατάργηση των μέτρων που σχετίζονται με την ενέργεια, καθώς και η αναμενόμενη κατάργηση του προγράμματος «Ενοίκιο έναντι δόσης», αναμένονται και αυτά να συμβάλουν θετικά μέχρι το 2025.
Μεταξύ άλλων, αναφέρεται πως υπάρχουν κίνδυνοι επιδείνωσης των ρίσκων για την οικονομία, καθώς η Κύπρος εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις εισαγωγές πετρελαίου ενώ σημαντικοί τομείς όπως οι κατασκευές, ο τουρισμός και το εμπόριο είναι ευάλωτοι σε τυχόν αύξηση των επιτοκίων.
Σε επίπεδο ΕΕ, η Κομισιόν σημειώνει πως υπάρχει αυξημένη αβεβαιότητα τους τελευταίους μήνες εν μέσω του συνεχιζόμενου πολέμου στην Ουκρανία αλλά και λόγω της σύγκρουσης στη Μέση Ανατολή. Μέχρι στιγμής, σύμφωνα με την Κομισιόν, ο αντίκτυπος του πολέμου Χαμάς – Ισραήλ στις αγορές ενέργειας είναι περιορισμένος, αλλά υπάρχει κίνδυνος διαταραχών στον ενεργειακό εφοδιασμό που θα μπορούσαν δυνητικά να έχουν σημαντικό αντίκτυπο στις τιμές της ενέργειας, στην παγκόσμια παραγωγή και στο συνολικό επίπεδο τιμών.
Κινδύνους για τις οικονομίες της ΕΕ παρουσιάζουν και τα ακραία καιρικά φαινόμενα, όπως καύσωνες, πυρκαγιές, ξηρασίες και πλημμύρες, ως αποτέλεσμα της κλιματικής αλλαγής, προστίθεται.
Εν τω μεταξύ για πρώτη φορά οι προβλέψεις περιέχουν και στοιχεία για τις νέες υποψήφιες για ένταξη χώρες, την Ουκρανία, τη Μολδαβία και τη Βοσνία – Ερζεγοβίνη. Ειδικότερα για την Ουκρανία αναφέρεται πως η οικονομία έχει επιδείξει σημαντική ανθεκτικότητα το 2023, μετά την υποχώρηση της ανάπτυξης κατά 29% το 2022 λόγω της ρωσικής εισβολής, ενώ προβλέπεται ανάπτυξη κατά 4,8% το 2023, κατά 3,7% το 2024 και κατά 6,1% το 2025.
Το κεφάλαιο για την Κύπρο
Μετά από ισχυρή ανάπτυξη κατά 5,1% το 2022, η οικονομική δραστηριότητα αναμένεται να μετριαστεί στο 2,2% το 2023, εν μέσω της συνεχιζόμενης παγκόσμιας οικονομικής αβεβαιότητας και της αύξησης των επιτοκίων, αλλά θα ανακάμψει σταδιακά και πάλι το 2024 και το 2025.
Μετά την κορύφωσή του στο 8,1% το 2022, ο πληθωρισμός αναμένεται να υποχωρήσει, καθώς οι παγκόσμιες τιμές της ενέργειας έχουν μετριαστεί.
Η αγορά εργασίας παρουσιάζει καλές επιδόσεις, υποστηριζόμενη από δυναμική ανάπτυξη στην οικονομία.
Το ισοζύγιο της γενικής κυβέρνησης αναμένεται να παραμείνει πλεονασματικό την περίοδο 2024 – 2025, ενώ ο λόγος του δημόσιου χρέους προς το ΑΕΠ αναμένεται να μειωθεί περαιτέρω στο 66,3% μέχρι το 2025.
Επιβράδυνση της ανάπτυξης το 2023
Το πραγματικό ΑΕΠ αναμένεται να αυξηθεί κατά 2,2% το 2023, κυρίως λόγω της εγχώριας ζήτησης. Η ιδιωτική κατανάλωση έχει επεκταθεί έντονα ως αποτέλεσμα της συνεχιζόμενης δυναμικής αύξησης της απασχόλησης και των μισθών. Η αυτόματη μερική αναπροσαρμογή των μισθών έχει μετριάσει κάπως τις αρνητικές επιπτώσεις των αυξημένων τιμών στην κατανάλωση.
Οι επενδύσεις στις οικιστικές και εμπορικές κατασκευές στηρίχθηκαν από το σύστημα επιδότησης των επιτοκίων για τα ενυπόθηκα δάνεια και την δυναμική εισροή ξένων εταιρειών.
Ο τουρισμός ανέκαμψε πλήρως από την κρίση της πανδημίας, καθώς και από τις επιπτώσεις του ρωσικού επιθετικού πολέμου κατά της Ουκρανίας, ο οποίος ωστόσο επηρέασε αρνητικά τις εξαγωγές χρηματοοικονομικών και επαγγελματικών υπηρεσιών.
Μέτρια ανάπτυξη κατά τη διάρκεια του ορίζοντα πρόβλεψης
Η οικονομική δραστηριότητα προβλέπεται να αυξηθεί σε 2,6% και 2,9% το 2024 και το 2025 αντίστοιχα. Τα μέτρα που έλαβε η Κυβέρνηση για τον περιορισμό του πληθωρισμού σε συνδυασμό με την αυξημένη αυτόματη μερική αναπροσαρμογή των μισθών αναμένεται να συνεχίσουν να στηρίζουν την αύξηση της κατανάλωσης, αν και με βραδύτερο ρυθμό.
Η αύξηση των επιτοκίων αναμένεται να περιορίσει τη ζήτηση για κατοικίες, ενώ οι ξένες επενδύσεις και η εφαρμογή του κυπριακού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας αναμένεται να ενισχύσουν τις υποδομές στην πράσινη και ψηφιακή μετάβαση, καθώς και στην υγεία, την εκπαίδευση και τον τουρισμό.
Ο τουρισμός και άλλες υπηρεσίες με εξαγωγικό προσανατολισμό αναμένεται να επιβραδυνθούν μετά τη δυναμική ανάπτυξη των προηγούμενων ετών και λόγω της εξασθενημένης αναπτυξιακής δυναμικής στους εμπορικούς εταίρους της Κύπρου.
Οι κίνδυνοι για την οικονομία διατρέχουν κίνδυνο επιδείνωσης, ιδίως δεδομένου ότι η Κύπρος εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις εισαγωγές πετρελαίου και ότι σημαντικοί τομείς όπως οι κατασκευές, ο τουρισμός και το εμπόριο ενδέχεται να είναι ευαίσθητοι σε υψηλότερα επιτόκια.
Βελτιώνεται η αγορά εργασίας
Η απασχόληση, επωφελούμενη από τη συνεχιζόμενη ισχυρή οικονομική ανάπτυξη, αυξήθηκε κατά περίπου 1,8% το πρώτο εξάμηνο του 2023 και αναμένεται να παραμείνει υγιής, καθώς προβλέπεται ότι θα αναπτυχθούν τομείς έντασης εργασίας, όπως ο τουρισμός και οι Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών. Ως εκ τούτου, το ποσοστό ανεργίας αναμένεται να μειωθεί από 6,8% το 2022 σε 6,4% το 2023, και περαιτέρω σε 5,9% μέχρι το 2025 (χαμηλότερο επίπεδο που καταγράφεται τα τελευταία 10 χρόνια).
Υποχώρηση πληθωρισμού στον χρονικό ορίζοντα των προβλέψεων
Ο εναρμονισμένος δείκτης τιμών καταναλωτή (ΕνΔΤΚ) αναμένεται να μειωθεί στο 4,1% το 2023, μετά που είχε φτάσει στο υψηλότερο επίπεδό του στο 8,1% το 2022. Αναμένεται πως συνεχίσει να επιβραδύνεται σε 3% και 2,2% το 2024 και το 2025 αντίστοιχα, λόγω της μείωσης των τιμών της ενέργειας και των μέτρων στήριξης που λαμβάνει η Κυβέρνηση.
Ωστόσο, ο ΕνΔΤΚ που δεν περιλαμβάνει τις τιμές της ενέργειας και των μη επεξεργασμένων τροφίμων παραμένει αυξημένος, λόγω των δευτερογενών συνεπειών της αυτόματης αναπροσαρμογής των μισθών.
Πλεονασματική παραμένει η δημοσιονομική θέση
Το ισοζύγιο της γενικής κυβέρνησης παρουσίασε σημαντικό πλεόνασμα 2,4% του ΑΕΠ το 2022. Το 2023, το πλεόνασμα αναμένεται να διαμορφωθεί στο 2,3% του ΑΕΠ χάρη στα αυξημένα έσοδα που αντισταθμίζουν το μεγαλύτερο μέρος των αυξήσεων των δαπανών.
Τα έσοδα από τον ΦΠΑ ενισχύθηκαν από τον πληθωρισμό και την ισχυρή αύξηση της κατανάλωσης. Τα έσοδα από τη φορολογία εισοδήματος αυξήθηκαν επίσης σημαντικά χάρη στην αύξηση των μισθών και τη βελτιωμένη είσπραξη των εταιρικών φόρων.
Από την πλευρά των δαπανών, η άρση των μέτρων στήριξης COVID-19 συνέβαλε περαιτέρω σε ένα θετικό δημόσιο ισοζύγιο. Ταυτόχρονα, οι αλλαγές στην αναπροσαρμογή των μισθών και η επαναφορά ορισμένων από τα μέτρα που είχαν καταργηθεί προηγουμένως για την άμβλυνση των επιπτώσεων των υψηλών τιμών της ενέργειας και άλλα νέα δημοσιονομικά μέτρα που αποφασίστηκαν τον Οκτώβριο του 2023, αναμένεται να ασκήσουν ανοδικές πιέσεις στις δημόσιες δαπάνες κατά τη διάρκεια του ορίζοντα των προβλέψεων.
Το δημοσιονομικό ισοζύγιο προβλέπεται να παραμείνει πλεονασματικό στο 2,1% του ΑΕΠ το 2024 και στο 2,5% το 2025. Ο αρνητικός αντίκτυπος από τα μέτρα στεγαστικής πολιτικής στο δημοσιονομικό ισοζύγιο το 2023, όπως το επιδοτούμενο από την Κυβέρνηση πρόγραμμα «Ενοίκιο έναντι δόσης» και άλλες άμεσες επιδοτήσεις για ευάλωτα νοικοκυριά, αναμένεται να συνεχιστεί και να ενισχυθεί το 2024.
Η προβλεπόμενη σταδιακή κατάργηση όλων των μέτρων που σχετίζονται με την ενέργεια, ο θεωρούμενος ως δεδομένος τερματισμός του προγράμματος «Ενοίκιο έναντι δόσης» και η αύξηση των εισφορών κοινωνικής ασφάλισης αναμένεται να συμβάλουν θετικά στο δημοσιονομικό ισοζύγιο μέχρι το 2025.
Η αναλογία του χρέους προς το ΑΕΠ αναμένεται να μειωθεί αρκετά έντονα. Προβλέπεται να φτάσει το 66,3% το 2025, από 85,6% το 2022, λόγω της ονομαστικής αύξησης του ΑΕΠ και των σημαντικών πρωτογενών πλεονασμάτων, παρά τις πιέσεις από το υψηλότερο κόστος χρηματοδότησης.
Οι κίνδυνοι για τις δημοσιονομικές προοπτικές σε εθνικό επίπεδο βαίνουν προς επιδείνωση, καθώς πιθανές υπερβάσεις του προϋπολογισμού στις τρέχουσες και νέες κυβερνητικές πρωτοβουλίες ενδέχεται να μειώσουν τα προβλεπόμενα πλεονάσματα.
Απώλεια δυναμικής, σταδιακή ανάκαμψη στην ΕΕ
Όσον αφορά τις οικονομικές προβλέψεις για την ΕΕ στο σύνολό της, η Κομισιόν σημειώνει πως αν και η ευρωπαϊκή οικονομία έχασε δυναμική λόγω του υψηλού κόστους ζωής, της χαμηλής εξωτερικής ζήτησης και της αυστηρότερης δημοσιονομικής πολιτικής. Αν και η Κομισιόν αναμένει πως η οικονομική δραστηριότητα θα ανακάμψει σταδιακά, αναθεωρεί τις προβλέψεις της για το ΑΕΠ της ΕΕ προς τα κάτω σε σχέση με τις Θερινές Προβλέψεις.
Ειδικότερα, ο ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ της ΕΕ επιβραδύνθηκε σημαντικά κατά τα πρώτα τρία τρίμηνα του 2023, μετά την ισχυρή αύξησή του το 2022, καθώς όπως αναφέρεται, ο υψηλός αν και μειωμένος πληθωρισμός και η σύσφιξη των νομισματικών πολιτικών είχαν μεγαλύτερες επιπτώσεις από ό,τι αναμενόταν. Επίσης, αναμένεται μειωμένη οικονομική δραστηριότητα κατά το τέταρτο τρίμηνο του 2022, ενώ για το 2023 προβλέπεται ανάπτυξη 0,6% του ΑΕΠ σε ΕΕ και ευρωζώνη, 0,2 ποσοστιαίες μονάδες (πμ) χαμηλότερα σε σχέση με τις Θερινές Προβλέψεις.
Το 2024 η ανάπτυξη του ΑΕΠ της ΕΕ προβλέπεται να βελτιωθεί κατά 1,3%, παραμένοντας ωστόσο 0,1 πμ χαμηλότερα σε σχέση με τις θερινές προβλέψεις. Στην ευρωζώνη η αύξηση του ΑΕΠ προβλέπεται να είναι ελαφρώς χαμηλότερη, στο 1,2%. Η αναμενόμενη βελτίωση αυτή οφείλεται στην ανάκαμψη της κατανάλωσης λόγω της υγιούς αγοράς εργασίας, της συνεχιζόμενης αύξησης των μισθών και τον μετριασμό του πληθωρισμού
Ο πληθωρισμός στην ΕΕ συνεχίζει να κινείται πτωτικά, καθώς τον Οκτώβριο εκτιμάται πως υποχώρησε στο 2,9% στην ευρωζώνη, στο χαμηλότερο του επίπεδο από τον Ιούλιο του 2021, από το μέγιστο 10,6% στο οποίο είχε βρεθεί πριν έναν χρόνο. Τον τελευταίο χρόνο η πτώση αυτή οφειλόταν στη μείωση των τιμών ενέργειας, ωστόσο τώρα αφορά όλες τις κατηγορίες κατανάλωσης.
Ο συνολικός πληθωρισμός στη ζώνη του ευρώ προβλέπεται να μειωθεί από 5,6% το 2023 σε 3,2% το 2024 και σε 2,2% το 2025. Στην ΕΕ, ο γενικός πληθωρισμός αναμένεται να μειωθεί από 6,5% το 2023 σε 3,5% το 2024 και 2,4% το 2025.
Οι Φθινοπωρινές Προβλέψεις δείχνουν ακόμα πως η αγορά εργασίας στην ΕΕ παραμένει ανθεκτική το πρώτο εξάμηνο του 2023 παρά την επιβράδυνση της οικονομικής ανάπτυξης, φτάνοντας, κατά το δεύτερο τρίμηνο του 2023, στα υψηλότερα επίπεδα που έχουν καταγραφεί ποτέ. Την ίδια στιγμή, το ποσοστό ανεργίας παρέμεινε στο 6% του εργατικού δυναμικού τον Σεπτέμβριο, κοντά στο χαμηλότερο ρεκόρ του δείκτη.
Παρά τα στοιχεία που δείχνουν άνοδο της ανεργίας σε κάποια κράτη μέλη, η αγορά εργασίας αναμένεται να παραμείνει ανθεκτική, καθώς προβλέπεται αύξηση της απασχόλησης κατά 1.0% φέτος στην ΕΕ, πριν επιβραδυνθεί στο 0,4% το 2024 και το 2025.
Το ποσοστό ανεργίας στην ΕΕ αναμένεται να παραμείνει σε γενικές γραμμές σταθερό στο 6,0% το 2023 και το 2024 και να μειωθεί στο 5,9% το 2025.
Όσον αφορά τα δημοσιονομικά ισοζύγια, η Κομισιόν αναμένει πως τα ελλείμματα θα μειωθούν καθώς σταδιακά καταργούνται τα προσωρινά μέτρα αντιμετώπισης των επιπτώσεων της πανδημίας και οι επιδοτήσεις σε ιδιωτικές επενδύσεις, ενώ μειώνονται οι επιπτώσεις της κρίσης στον τομέα της ενέργειας.
Το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης της ΕΕ αναμένεται να μειωθεί ελαφρώς το 2023, στο 3,2% του ΑΕΠ, και να μειωθεί περαιτέρω στο 2,8% του ΑΕΠ το 2024 και στο 2,7% το 2025, ενόψει της σταδιακής κατάργησης των έκτακτων μέτρων για την ενέργεια.
Ο λόγος του χρέους της ΕΕ προς το ΑΕΠ αναμένεται να συνεχίσει να μειώνεται το 2023 για να φτάσει στο 83%. Το 2024 και το 2025, ο λόγος του χρέους προβλέπεται να σταθεροποιηθεί σε γενικές γραμμές πάνω από το επίπεδο του 2019, περίπου 79%.
