Η βιώσιμη ανάκαμψη της οικονομίας από την κρίση που προκάλεσε η πανδημία της νόσου COVID-19 και η αντιμετώπιση των οικονομικών και κοινωνικών συνεπειών, πρέπει να αποτελούν κύριες προτεραιότητες πολιτικής της κυβέρνησης, αναφέρει η Κοινοβουλευτική Επιτροπή Οικονομικών στην έκθεσή της για τον κρατικό προϋπολογισμό του 2021. Σημειώνει παράλληλα την ανάγκη για μακροοικονομική σταθερότητα, επάνοδο σε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης, περιορισμό του δημόσιου χρέους σε βιώσιμα επίπεδα και ευημερία των πολιτών.
Η Επιτροπή αναγνωρίζει τη δύσκολη κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει η κυπριακή οικονομία λόγω της πανδημίας. Παράλληλα, σημειώνεται ότι οι μεσοπρόθεσμες προοπτικές, με βάση τις προβλέψεις της κυβέρνησης, παρόλο που κρίνονται ως εξαιρετικά αβέβαιες, είναι θετικές και αναμένεται να οδηγήσουν σε σταθεροποίηση και επαναδραστηριοποίηση της οικονομίας.
Την ίδια ώρα, η πλειοψηφία των μελών της εκφράζει επιφυλάξεις για την ακρίβεια των προβλέψεων της Κυβέρνησης για την πορεία της κυπριακής οικονομίας για το 2021 και ειδικότερα σε σχέση με τον ρυθμό ανάπτυξης.
Σημειώνει επίσης ότι η ανάπτυξη νέων παραγωγικών τομέων της οικονομίας, η ενίσχυση της πράσινης ανάπτυξης, του ψηφιακού μετασχηματισμού, της έρευνας και της καινοτομίας, η ορθολογική και ουσιαστική αποκλιμάκωση των Μη Εξυπηρετούμενων Χορηγήσεων (ΜΕΧ), η συγκράτηση των δαπανών στο πλαίσιο ολοκλήρωσης της διαδικασίας εφαρμογής του ΓεΣΥ, η προώθηση διαρθρωτικών πολιτικών για ενίσχυση της επιχειρηματικότητας, η υλοποίηση διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων σε ορθή βάση, καθώς και η υλοποίηση σημαντικών αναπτυξιακών έργων, θα συμβάλουν στην ανάκαμψη και την ανάπτυξη της οικονομίας τόσο μεσοπρόθεσμα όσο και μακροπρόθεσμα.
Ως εξαιρετικής σημασίας κρίνεται η βέλτιστη αξιοποίηση των εργαλείων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως είναι, μεταξύ άλλων, το Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο, ο Μηχανισμός Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, το πρόγραμμα SURE για την απορρόφηση κονδυλίων με στόχο τη χρηματοδότηση της κυπριακής οικονομίας, για την ενίσχυση της ρευστότητας στην αγορά, τη στήριξη της απασχόλησης και την ενίσχυση της επιχειρηματικότητας. Ωστόσο, σημειώνεται ότι τα κονδύλια αυτά θα πρέπει να διατεθούν στην αγορά με στοχευμένα μέτρα, τα οποία να εστιάζουν κατά κύριο λόγο στη στήριξη των ευάλωτων ομάδων του πληθυσμού και των μικρομεσαίων επιχειρήσεων.
Αναφέρεται ακόμα ότι οι ενδογενείς και εξωγενείς παράγοντες επηρεασμού της κυπριακής οικονομίας, πρέπει να συνεχίσουν να καταγράφονται και να παρακολουθούνται από την κυβέρνηση, καθώς και να προβλεφθούν δράσεις και μέτρα για μετριασμό ενδεχόμενων επιπτώσεών τους.
Παρατηρήσεις επί του προϋπολογισμού 2021
Η Επιτροπή Οικονομικών στα σχόλιά της με βάση τον προϋπολογισμό αλλά και τις προβλέψεις της Κυβέρνησης, διαπιστώνει ότι το ΑΕΠ σε τρέχουσες τιμές για το 2020 παρουσιάζει μείωση, αντικατοπτρίζοντας την επιβράδυνση της οικονομίας, ωστόσο για το 2021 αναμένεται να παρουσιάσει άνοδο και να επανέλθει στα επίπεδα που κυμαινόταν κατά την περίοδο που προηγήθηκε της πανδημίας.
Ο ρυθμός ανάπτυξης, παρόλο που για το 2020 αναμένεται να είναι αρνητικός λόγω των συνθηκών ύφεσης που προκλήθηκαν από την πανδημία, για το 2021 προβλέπεται, υπό προϋποθέσεις, να καταγράψει θετική πορεία.
Το δημοσιονομικό ισοζύγιο της γενικής κυβέρνησης ως ποσοστό του ΑΕΠ αναμένεται για το 2020 να είναι ελλειμματικό με πτωτική τάση κατά την επόμενη τριετία.
Το δημόσιο χρέος προβλέπεται ότι θα παραμείνει σε υψηλά επίπεδα, πάνω από τον μέσο όρο της ευρωζώνης, λόγω και της αναθεώρησης των χρηματοδοτικών αναγκών και ειδικότερα του δανεισμού για κάλυψη των τρεχουσών αναγκών για τη διαχείριση της πανδημίας της νόσου COVID-19. Για τα έτη 2021-2023 προβλέπεται επαναφορά του δημόσιου χρέους σε πτωτική πορεία, τόσο ως ποσοστό του ΑΕΠ όσο και σε απόλυτους όρους,
Ο πληθωρισμός, μετά τις αποπληθωριστικές πιέσεις που καταγράφονται κατά το 2020, προβλέπεται να έχει θετικό πρόσημο κατά το 2021 και να παρουσιάσει οριακή αύξηση για τα έτη 2022 και 2023.
Η ανεργία εκτιμάται ότι θα παρουσιάσει αύξηση κατά το 2020 σε σύγκριση με το 2019, ενώ για το 2021 προβλέπεται μείωσή της στα επίπεδα που βρισκόταν στην περίοδο, που προηγήθηκε της πανδημίας στη βάση της πρόβλεψης για σταθερή οικονομική ανάκαμψη. Για τα έτη 2022-2023, προβλέπεται περαιτέρω σταδιακή μείωση της ανεργίας.
Το ποσοστό κινδύνου φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού για το 2019 παρουσιάζει πτωτική πορεία σε σχέση με το 2018, ο δείκτης άνισης κατανομής εισοδήματος Gini, καθώς και ο δείκτης κατανομής εισοδήματος S80/S20 παρουσιάζουν αύξηση.
Παρατηρήσεις Κοινοβουλευτικών Ομάδων
Στις παρατηρήσεις της η Κοινοβουλευτική Ομάδα του Δημοκρατικού Συναγερμού επισημαίνει ότι λόγω των επιπτώσεων της πανδημίας ο φετινός προϋπολογισμός έχει χαρακτηριστεί ως προϋπολογισμός έκτακτης ανάγκης, ο οποίος όμως δεν θα επιτρέψει δημοσιονομικό εκτροχιασμό.
Αναφέρει ότι κυριότερος στόχος του φετινού προϋπολογισμού είναι η αντιμετώπιση της πανδημικής κρίσης με τον καλύτερο δυνατό τρόπο και η σταδιακή επιστροφή σε ισοσκελισμένους και πλεονασματικούς προϋπολογισμούς.
Ο ΔΗΣΥ, μεταξύ άλλων, αποτιμά θετικά τη στήριξη που παρέχει η Κυβέρνηση σε συνθήκες πανδημίας, την πλήρη αξιοποίηση των κονδυλίων της ΕΕ, την υλοποίηση της 2ης φάσης του ΓεΣΥ, τη νέα στεγαστική πολιτική, τις άμεσες ενέργειες του Υπουργείου Παιδείας σε συνθήκες πανδημίας, την πρόοδο στην ηλεκτρονική διακυβέρνηση και στη μεταρρύθμιση του τομέα της δικαιοσύνης και την αύξηση των αναπτυξιακών δαπανών του Υπουργείου Μεταφορών.
Η κοινοβουλευτική ομάδα ΑΚΕΛ-Αριστερά-Νέες Δυνάμεις στις δικές τις παρατηρήσεις αναφέρει ότι στην Κύπρο οι επιπτώσεις της πανδημίας στην οικονομική δραστηριότητα έφεραν στο προσκήνιο με πιο άμεσο και έντονο τρόπο αδυναμίες και προβλήματα που υπόβοσκαν τα προηγούμενα έτη.
Παράλληλα επισημαίνει ότι τα αυξανόμενα φαινόμενα διαφθοράς και διαπλοκής έχουν κλονίσει βασικούς τομείς ανάπτυξης της Κυπριακής οικονομίας. Η αύξηση της διαφθοράς και της διαπλοκής επηρεάζει απόλυτα την αξιοπιστία των θεσμών της Δημοκρατίας και επιδρά καταλυτικά στην αναπτυξιακή προοπτική της χώρας.
Όπως αναφέρει το ΑΚΕΛ, ο προϋπολογισμός 2021 δεν ανταποκρίνεται επαρκώς στις ειδικές ανάγκες που δημιουργεί η πανδημία για την οικονομία και την κοινωνία. Δεν ανταποκρίνεται, επίσης, στη γενικότερη ανάγκη για αλλαγή του αναπτυξιακού μοντέλου, έτσι ώστε η κυπριακή οικονομία να μπορεί να ανταποκριθεί στις αναπτυξιακές και κοινωνικές ανάγκες τα επόμενα χρόνια.
Η κοινοβουλευτική ομάδα του Δημοκρατικού Κόμματος επισημαίνει ότι η πορεία της οικονομίας βρίσκεται σε πολύ δυσμενή κατάσταση λόγω της συνύπαρξης της πανδημίας και των σοβαρών δομικών προβλημάτων, που ταλανίζουν την κυπριακή οικονομία. Οι περισσότεροι δείκτες, προσθέτει, παρουσιάζουν σημαντικά σημεία συρρίκνωσης, χωρίς όμως να το κόμμα να θεωρεί ότι υπάρχει περιθώριο βελτίωσης σε βραχυπρόθεσμο επίπεδο, λόγω της σημαντικής απώλειας των εισοδημάτων των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών, συνεπεία της οικονομικής καταστροφής που επέφερε η πανδημία και η αδυναμία επίτευξης διαρθρωτικών αλλαγών στους βασικούς τομείς της οικονομίας.
Σημειώνεται επίσης ότι οι κυβερνητικές εκτιμήσεις αναφορικά με τις συνέπειες τις πανδημίας έχουν διαψευσθεί παντελώς τόσο για τις δαπάνες ενίσχυσης όλων των ομάδων πληθυσμού όσο και για βασικούς τομείς της οικονομίας οι οποίοι έχουν πληγεί δυσανάλογα, όπως η αλυσίδα επαγγελμάτων του τουρισμού, του λιανεμπορίου, των ξένων επενδύσεων, και ο τραπεζικός τομέας.
Όπως αναφέρει το ΔΗΚΟ οι οικονομικές επιπτώσεις του 2020 αναμένεται να αγγίξουν την πραγματική οικονομία και τα νοικοκυριά εντός του 2021 όπου οι συσσωρευμένες υποχρεώσεις θα αρχίσουν να αποπληρώνονται κατά τη διάρκεια του επόμενου έτους. Συμπληρώνει ότι δεν υπάρχει καμία πρόβλεψη στο προϋπολογισμό αναφορικά με την αναχαίτιση της ανεργίας και της αυξημένες υποχρεώσεις των νοικοκυριών και ότι τα υφιστάμενα προγράμματα που έχουν θεσπιστεί από το Υπουργείο Εργασίας, είναι βραχυπρόθεσμα και θα έπρεπε τα μέτρα στήριξης της απασχόλησης να συνοδευτούν με ισχυρότερα κίνητρα προς τις επιχειρήσεις.
Στις δικές τις παρατηρήσεις η Κοινοβουλευτική Ομάδα του Κινήματος Σοσιαλδημοκρατών ΕΔΕΚ αναφέρει ότι η πανδημία έφερε στην επιφάνεια και τις χρόνιες αδυναμίες της κυπριακής οικονομίας. Αδυναμίες τις οποίες από την πλευρά της η ΕΔΕΚ υποδείκνυε τα προηγούμενα χρόνια αλλά από τις εκάστοτε Κυβερνήσεις δεν υπήρχε η ανάλογη ανταπόκριση.
Η ΕΔΕΚ επισημαίνει ότι στις παρατηρήσεις που υπέβαλε τόνιζε την αναγκαιότητα οι προϋπολογισμοί να αλλάξουν φιλοσοφία, ώστε να μην διαπνέονται από φιλοσοφία, η οποία να αποσκοπεί μόνο στην επίτευξη ποσοτικών και όχι και ποιοτικών στόχων, μέσα από τη συνέχιση της μονοσήμαντης διαχείρισης των πάγιων τομέων της οικονομίας, του κατασκευαστικού, του τουριστικού και των υπηρεσιών. Τομείς, όπως αναφέρει, οι οποίοι όπως τονίζαμε είναι ιδιαίτερα εύθραυστοι, που επηρεάζονται από εξωγενείς και άρα μη ελεγχόμενους παράγοντες. Σημειώνει επίσης ότι υποδείκνυε την απουσία ποιοτικών μέτρων που θα προσέδιδαν στην κυπριακή οικονομία μακροοικονομική σταθερότητα.
Σημειώνει επίσης ότι σημαντικός παράγοντας στην ποιοτική ανάπτυξη είναι και η ανθρωποκεντρική μορφή που πρέπει να χαρακτηρίζει την οικονομική πολιτική του κράτους. Οι πόροι, προσθέτει, πρέπει να έχουν κατά το δυνατόν ομοιόμορφη κατανομή στους πολίτες είτε άμεσα είτε έμμεσα, κάτι που θα μειώσει τη φτωχοποίηση ομάδων του πληθυσμού και θα συμβάλει ουσιαστικά στη διατήρηση της κοινωνικής συνοχής.
Η Συμμαχία Πολιτών στις παρατηρήσεις της αναφέρει ότι για ακόμα μια χρονιά λείπει από τους προϋπολογισμούς το όραμα και οι σχεδιασμοί εκείνοι που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε μια ισχυρή κι ανταγωνιστική αειφόρο οικονομία προσαρμοσμένη στις σύγχρονες προκλήσεις, αλλά και να δώσουν λύση στα μεγάλα κοινωνικά προβλήματα.
Παρά τα κατά καιρούς μέτρα στήριξης που εξήγγειλε η Κυβέρνηση, αναφέρεται, ο Προϋπολογισμός 2021 δεν περιλαμβάνει ουσιαστικά υποστηρικτικά μέτρα για τις πολύ μικρές και μικρές επιχειρήσεις, οι οποίες έχουν πληγεί περισσότερο από την πανδημία. Μέσα από τον προϋπολογισμό, αναφέρει η Συμμαχία Πολιτών, διαφαίνεται απουσία οράματος για νέο οικονομικό μοντέλο ανάπτυξης, που θα απεγκλωβίζει την κυπριακή οικονομία από τους παραδοσιακούς τομείς του τουρισμού, των ακινήτων και των χρηματοοικονομικών δραστηριοτήτων, που έχουν αποδειχθεί κατ’ επανάληψη τα τελευταία χρόνια, ευάλωτοι σε εξωγενείς παράγοντες. Η γραφειοκρατία, η οποία ταλαιπωρεί τους πολίτες και τις επιχειρήσεις δεν αντιμετωπίζεται, προστίθεται, με αποτέλεσμα να συνεχίσει να αποτελεί τροχοπέδη στην πρόοδο και στην ανάπτυξη.
Το Κίνημα «Αλληλεγγύη» στις παρατηρήσεις του αναφέρει ότι ιδιαίτερα μέσα στο 2021 η κυβέρνηση είναι υποχρεωμένη να εντείνει την προσπάθεια της για να υλοποιήσει δύο φιλόδοξους στόχους: να ανακόψει την μετάδοση του ιού και να εξαλείψει τα κρούσματα της νόσου COVID-19 και να αποκαταστήσει την οικονομική δραστηριότητα χωρίς να φορτώσει τα δημόσια οικονομικά με πρόσθετο δυσβάσταχτο χρέος.
Για αυτό, προσθέτει, πρώτιστο μέλημα της κυβέρνησης θα πρέπει να είναι η διατήρηση της πιστοληπτικής ικανότητας τους κράτους ώστε η Κυπριακή Δημοκρατία να διατηρήσει την πρόσβαση να δανείζεται από τις αγορές και ταυτόχρονα να έχει τα αναγκαία ρευστά διαθέσιμα για έκτακτες συνθήκες, καθότι δεν γνωρίζουμε πόσο ακόμα θα διαρκέσει η πανδημία. Παράλληλα, η Αλληλεγγύη θεωρεί ότι ο προϋπολογισμός του κράτους για το 2021 μπορεί να είναι ορθός λογιστικά, αλλά οι κίνδυνοι που ελλοχεύουν λόγω της νόσου COVID-19 μπορούν να διαφοροποιήσουν τη πορεία των δημόσιων οικονομικών και να υποχρεώσουν την Κυβέρνηση να αλλάξει τον αρχικό της σχεδιασμό.
Στις δικές του παρατηρήσεις το Κίνημα Οικολόγων – Συνεργασία Πολιτών επισημαίνει ότι ο προϋπολογισμός 2021 αντανακλά την αδυναμία της Κυβέρνησης να επενδύσει στην επανεκκίνηση της οικονομίας, που να βασίζεται εξίσου στον πρωτογενή και δευτερογενή τομέα, δηλαδή τη γεωργία, την κτηνοτροφία, την αλιεία, τη βιοτεχνία, την παραγωγή ενέργειας κ.ο.κ. και όχι μόνο στον τριτογενή τομέα των υπηρεσιών και των τραπεζών.
Ο προϋπολογισμός που έχουμε μπροστά μας, αναφέρεται, δεν μας αφήνει καμία αμφιβολία ότι επιδιώκει μέσα από τις συνθήκες της αντιμετώπισης μιας πρωτόγνωρης υγειονομικής κρίσης να στηριχθεί μια οικονομία βασισμένη ανισομερώς στις υπηρεσίες του τριτογενή τομέα, μιας οικονομίας που θα είναι για πάντα εξαρτημένη από εξωγενείς παράγοντες και μιας διακυβέρνησης που θα ρέπει προς τη διαφθορά και τη διαπλοκή.
Αυτό που πραγματικά χρειάζεται η οικονομία, αναφέρουν οι Οικολόγοι και έπρεπε να αντικατοπτρίζεται στον προϋπολογισμό του 2021, είναι μια εκ βάθρων αλλαγή, μια ανατροπή που να αντικαταστήσει το κερδοσκοπικό σύστημα της αλόγιστης και χωρίς όρια ανάπτυξης – που θα οδηγεί πάντα τον τόπο σε κρίσεις ύφεσης, σαν αυτή που ζούμε ακόμα – με ένα νέο πράσινο και αειφόρο μοντέλο βιώσιμης ανάπτυξης.
Η Συνεργασία Δημοκρατικών Δυνάμεων σημειώνει ότι ο κρατικός προϋπολογισμός του 2021 έχει ετοιμαστεί με βάση κάποια δεδομένα και υποθέσεις αβεβαιότητας, με κίνδυνο οι προβλέψεις της Κυβέρνησης να διαψευστούν. Επιβάλλεται, αναφέρει, η στενή και τακτική παρακολούθηση των στόχων και προβλέψεων και εκεί που θα διαπιστώνεται ότι απαιτείται αναθεώρηση των προβλέψεων, απαιτείται η λήψης όλων των απαραίτητων μέτρων και δράσεων προκειμένου οι στόχοι να καταστούν εφικτοί.
Αναφέρει επίσης ότι η Κυβέρνηση θα πρέπει να στηρίξει με όλες της τις δυνάμεις μέσω γενναιόδωρων κοινωνικών παροχών, τον κυπριακό λαό και ειδικά τις πιο ευάλωτες ομάδες και αυτούς που επηρεάζονται και έχουν πληγεί περισσότερο.
Τέλος καλείται η Κυβέρνηση να προχωρήσει άμεσα με την ετοιμασία σχεδίων από τα αρμόδια Υπουργεία και τη δημιουργία ενός νέου υγιούς επενδυτικού προγράμματος τα οποία να οδηγήσουν στην ανάκαμψη της οικονομίας.
Στις παρατηρήσεις των «Ανεξάρτητων» αναφέρεται ότι η Κυβέρνηση με βάση τον προϋπολογισμό για το 2021 συμπεραίνεται ότι δυστυχώς δεν μπορεί να ανταποκριθεί αποτελεσματικά με σωστά μελετημένα μέτρα σε σημαντικά θέματα της κοινωνίας και της οικονομίας που λόγω και της πανδημίας COVID-19 έχουν επηρεαστεί, για να θεσπιστεί μια βιώσιμη ανάπτυξη για τη Κυπριακή Δημοκρατία.
Οι «Ανεξάρτητοι» αναφέρουν ότι θα καταψηφίσουν το νομοσχέδιο για τον Προϋπολογισμό του 2021 γιατί ακριβώς δεν πετυχαίνει να εκπληρώσει μια αναπτυξιακή πολιτική αντιμετωπίζοντας στοχευμένα όλα τα προβλήματα που έχουν δημιουργηθεί λόγω πανδημίας.
