Στο τραπέζι της συνόδου κορυφής της ΕΕ βρίσκεται σήμερα το σχέδιο για τη δανειοδότηση της Ουκρανίας από κατασχεμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία, με Ευρωπαίους αξιωματούχους να είναι αισιόδοξοι πως θα βρεθεί πολιτική λύση.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση προσπαθεί να καταρτίσει ένα σχέδιο για τη συνέχιση της παροχής χρημάτων και όπλων στην Ουκρανία, σε μια στιγμή που η υποστήριξη των ΗΠΑ είναι αβέβαιη και οι ανάγκες του Κιέβου τεράστιες.
Στη σημερινή συνάντηση, οι ηγέτες των 27 κρατών-μελών της ΕΕ ενδέχεται να υιοθετήσουν μια καινοτόμα αλλά παράλληλα επικίνδυνη ιδέα, η οποία επικεντρώνεται στα περιουσιακά στοιχεία της Ρωσίας, τα οποία έχουν παγώσει από τότε που η Μόσχα ξεκίνησε τον πόλεμο στην Ουκρανία το 2022.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το εκτελεστικό όργανο της ΕΕ, έχει παρουσιάσει ένα προσχέδιο για τη χρήση αυτών των δεσμευμένων κεφαλαίων προκειμένου να υποστηριχθεί ένα δάνειο ύψους 140 δισεκατομμυρίων ευρώ προς την Ουκρανία.
Σήμερα, οι πολιτικοί ηγέτες θα αποφασίσουν εάν η Επιτροπή θα πρέπει να υποβάλει επίσημη πρόταση για τον σκοπό αυτό, αν και η οριστικοποίηση των τελικών λεπτομερειών και η επίτευξη συμφωνίας ενδέχεται να διαρκέσουν μήνες.
«Θα λάβουμε την πολιτική απόφαση να εξασφαλίσουμε τις χρηματοδοτικές ανάγκες της Ουκρανίας για το 2026 και το 2027, συμπεριλαμβανομένης της απόκτησης στρατιωτικού εξοπλισμού», προέβλεψε ο Αντόνιο Κόστα, πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, το πρωί της Πέμπτης, μιλώντας στο περιθώριο της συνόδου κορυφής.
Εάν οι 27 ηγέτες αποφασίσουν να προχωρήσουν με το σχέδιο δέσμευσης περιουσιακών στοιχείων, αυτό θα αποτελέσει το πρώτο βήμα προς την υλοποίηση του «δανείου αποζημίωσης» προς την Ουκρανία.
Ωστόσο, υπάρχουν μεγάλοι κίνδυνοι: πιθανά αντίποινα από τη Ρωσία, ενώ μια τέτοια κίνηση μπορεί να βλάψει και τη φήμη της Ευρώπης ως ασφαλούς καταφυγίου για τα ξένα περιουσιακά στοιχεία.
Πώς μπορεί να υλοποιηθεί το σχέδιο
Σύμφωνα με τους New York Times, η βασική ιδέα είναι να χρησιμοποιηθούν τα δεσμευμένα κεφάλαια ως εγγύηση για ένα δάνειο.
Ένα μεγάλο μέρος των δεσμευμένων περιουσιακών στοιχείων της ρωσικής κυβέρνησης βρίσκεται στην Euroclear, ένα χρηματοπιστωτικό ίδρυμα στο Βέλγιο. Η Ευρώπη ήδη διοχετεύει στην Ουκρανία τους τόκους που αποφέρει η κατάθεση αυτή – περίπου 8 δισεκατομμύρια δολάρια πέρυσι.
Σύμφωνα με το σχέδιο, η Euroclear θα παραδώσει ουσιαστικά τον έλεγχο των παγωμένων κεφαλαίων της Ρωσίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία θα χρησιμοποιήσει τα χρήματα για να υποστηρίξει το τεράστιο δάνειο προς την Ουκρανία. Η Ουκρανία θα πρέπει να επιστρέψει τα χρήματα μόνο εάν λάβει αποζημίωση από τη Ρωσία.
Η κίνηση αυτή ενέχει πολιτικό και οικονομικό ρίσκο, ενώ παραμένει ανοιχτό το ερώτημα για το πώς θα αντιδράσει το Κρεμλίνο.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση υποστηρίζει ότι η ρύθμιση είναι νόμιμη, καθώς τα χρήματα θα δανειστούν και δεν θα κατασχεθούν, οπότε η Ρωσία θα μπορεί, σε κάποιο σημείο στο μέλλον, να τα ανακτήσει.
Ωστόσο, εκπρόσωπος του Κρεμλίνου δήλωσε πρόσφατα ότι «πρόκειται για κλοπή» και προειδοποίησε πως η Ρωσία θα μπορούσε να ασκήσει δίωξη σε άτομα και χώρες που εμπλέκονται.
Παράλληλα, το Βέλγιο, όπου βρίσκεται η έδρα της Euroclear, φοβάται ότι θα υποστεί τις συνέπειες τυχόν νομικών ή οικονομικών επιπτώσεων και επιμένει ότι οι κίνδυνοι πρέπει να μοιραστούν σε όλη την Ευρώπη.
Οι επικριτές του σχεδίου έχουν προειδοποιήσει ότι η χρήση των περιουσιακών στοιχείων της Ρωσίας θα μπορούσε να κάνει άλλες χώρες, όπως την Κίνα και την Ινδία, να ανησυχούν για τις αποταμιεύσεις τους σε ευρωπαϊκές τράπεζες, φοβούμενες ότι και τα δικά τους περιουσιακά στοιχεία θα μπορούσαν να παγώσουν και να χρησιμοποιηθούν, αν έρθουν σε σύγκρουση με την Ευρώπη.
«Απαραίτητο το σχέδιο, αβάσιμοι οι φόβοι»
Αξιωματούχοι της ΕΕ υποστηρίζουν ότι το σχέδιο είναι απαραίτητο και ότι οι φόβοι αυτοί είναι αβάσιμοι. «Εάν δεν ξεκινήσετε πόλεμο εναντίον άλλης χώρας, τότε τα περιουσιακά σας στοιχεία δεν διατρέχουν κίνδυνο», δήλωσε η Κάγια Κάλας σε δημοσιογράφους κατά τη διάρκεια πρόσφατης επίσκεψής της στο Κίεβο, όπου συζήτησε με τον Ουκρανό ηγέτη Βολοντίμιρ Ζελένσκι τις επείγουσες δημοσιονομικές ανάγκες της χώρας του.
Καθώς υποβαθμίζουν τους κινδύνους, οι αξιωματούχοι έχουν επίσης τονίσει τους λόγους για τους οποίους θεωρούν το σχέδιο απαραίτητο: ο πόλεμος συνεχίζεται, η Ουκρανία αντιμετωπίζει όχι μόνο τεράστια συνεχή έξοδα, αλλά και σημαντικό δημοσιονομικό έλλειμμα.
Ένα μεγάλο πρόβλημα είναι ότι η αμερικανική υποστήριξη έχει εξαντληθεί. Από το 2022 έως τα τέλη του 2024, υπό την κυβέρνηση Μπάιντεν, το Κογκρέσο διέθεσε περίπου 174 δισεκατομμύρια δολάρια για τη χρηματοδότηση της Ουκρανίας. Ωστόσο, υπό την προεδρία του Τραμπ, η αμερικανική στρατιωτική βοήθεια προς την Ουκρανία έχει μειωθεί δραστικά φέτος, και ειδικά τους τελευταίους μήνες είναι σχεδόν ανύπαρκτη.
Οι ευρωπαϊκές χώρες έχουν προσφέρει σημαντική βοήθεια στην Ουκρανία, αλλά λόγω των δικών τους δημοσιονομικών περιορισμών, είναι δύσκολο να καλύψουν το κενό που αφήνει η αποχώρηση των ΗΠΑ.
Θεωρητικά, ένα δάνειο που θα εξασφαλίζεται με τα δεσμευμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία θα μπορούσε να καλύψει αυτή τη διαφορά. Ωστόσο, καθώς τα βασικά στοιχεία δεν έχουν ακόμη καθοριστεί, δεν είναι σαφές εάν θα ανταποκρίνεται ακριβώς στις ανάγκες της Ουκρανίας ή αν θα καλύψει πλήρως το κενό που αφήνουν οι ΗΠΑ.
Τα ερωτήματα
Παράλληλα, υπάρχουν και άλλα μεγάλα αναπάντητα ερωτήματα, καθώς δεν έχει ακόμη αποφασιστεί πώς ακριβώς θα μπορεί να χρησιμοποιήσει η Ουκρανία το δάνειο.
Ορισμένες χώρες, όπως η Γερμανία, πρότειναν τα χρήματα να διατεθούν για την προμήθεια όπλων. Ωστόσο, ο ίδιος ο Ζελένσκι έχει προτείνει να διατεθούν και για άλλες δημοσιονομικές ανάγκες.
Άλυτα παραμένουν και άλλα πρακτικά ζητήματα: Οι ευρωπαϊκές χώρες μπορούν να παράσχουν εγγυήσεις δανείων για να καθησυχάσουν το Βέλγιο, αλλά δεν είναι σαφές πώς θα διαμορφωθούν αυτές οι εγγυήσεις. Θα συμμετάσχουν και οι 27 χώρες της ΕΕ; Οι εγγυήσεις θα περιλαμβάνουν πραγματικές εξασφαλίσεις;
Το Βέλγιο επιθυμεί να υποστηρίξει το σχέδιο και η G7, αλλά δεν είναι σαφές αν η Ουάσιγκτον θα συμφωνήσει.
Τέλος, η εκτελεστική εξουσία της ΕΕ πρέπει να έχει ένα νομικό σχέδιο για να διασφαλίσει ότι τα περιουσιακά στοιχεία θα παραμείνουν παγωμένα για μεγάλο χρονικό διάστημα. Εάν η δέσμευση πρέπει να ανανεώνεται τακτικά, όπως συμβαίνει σήμερα, μια χώρα πιο φιλική προς τη Ρωσία -όπως η Ουγγαρία- θα μπορούσε να προκαλέσει χάος, αρνούμενη να διατηρήσει τα κεφάλαια παγωμένα.
Με τόσο σημαντικά ερωτήματα να παραμένουν αναπάντητα, η σημερινή απόφαση θα είναι μόνο η αρχή. Ωστόσο, δεδομένων των άμεσων αναγκών που έχει η Ουκρανία, η γρήγορη εξεύρεση απαντήσεων είναι προτεραιότητα.
