Λιγότερο από το ένα τρίτο του αρχικού ποσού των 723 δισεκατομμυρίων ευρώ έχουν λάβει οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις από την ΕΕ, προκειμένου να αξιοποιήσουν αυτά τα κεφάλαια για την ενίσχυση της οικονομικής ανάκαμψης μετά την πανδημία της Covid-19.
Σήμερα ασκούν πίεση στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να επιταχύνει τις πληρωμές. Ειδικότερα, οι χώρες της ΕΕ απαιτούν από την Επιτροπή να μειώσει τον όγκο της γραφειοκρατίας που τις εμποδίζει να βάλουν στα ταμεία τους το μερίδιο που τους αντιστοιχεί από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας ή τις αποθαρρύνει από το να υποβάλουν αίτηση εξαρχής — πυροδοτώντας φόβους ότι θα χάσουν τεράστια ποσά χρημάτων όταν λήξει η πρωτοβουλία το 2026.
Οι πιέσεις αυτές εντείνονται στο φόντο ενός μεγάλου σκανδάλου διαφθοράς με κονδύλια του Ταμείο στην Ιταλία όπου οι αρχές συνέλαβαν περισσότερους από 20 υπόπτους σε ολόκληρη την ΕΕ στο πλαίσιο έρευνας για απάτη άνω των 600 εκατομμυρίων ευρώ.
Ένας αξιωματούχος που μίλησε στο POLITICO εξέφρασε τη λύπη του για το γεγονός ότι οι χώρες έπρεπε να αντιμετωπίσουν μια σειρά από γραφειοκρατικά εμπόδια για να αποκτήσουν πρόσβαση στα χρήματα αυτά – τα οποία αποτελούνται από επιχορηγήσεις και δάνεια – περιγράφοντας τους αυστηρούς ελέγχους της Επιτροπής στις προτάσεις χρηματοδότησης ως “περισσότερο παρόμοιο με έναν έλεγχο”. Ένας άλλος διπλωμάτης είπε ότι οι κυβερνήσεις άρχισαν να σκέφτονται ότι το να ζητήσουν δάνεια στο πλαίσιο του Ταμείο Ανάκαμψης «δεν άξιζε τον κόπο».
Η Επιτροπή διερευνά τρόπους για να επιταχύνει τη διανομή κονδυλίων σύμφωνα με άτομα με γνώσεις ιδιωτικών συζητήσεων.
Η εκτελεστική εξουσία της ΕΕ έχει ήδη μειώσει το συνολικό διαθέσιμο ποσό από 723 δισεκατομμύρια ευρώ σε 648 δισεκατομμύρια ευρώ, αφού οι κυβερνήσεις απέτυχαν να υποβάλουν αίτηση για δάνεια σχεδόν 100 δισεκατομμυρίων ευρώ πριν από την ενδιάμεση προθεσμία στο τέλος του 2023.
Η Ισπανία έχει λάβει μόνο ένα κλάσμα
Όταν η ΕΕ ίδρυσε το Ταμείο Ανάκαμψης το 2021, έσπασε ένα από τα μακροχρόνια ταμπού του μπλοκ σχετικά με τις χώρες που συγκεντρώνουν χρήματα από κοινού στις αγορές χρέους. Η μοναδική αυτή ρύθμιση σημαίνει ότι αντί να παραμείνουν αχρησιμοποίητα δισεκατομμύρια ευρώ εάν τα κεφάλαια παραμείνουν αζήτητα μέχρι την ημερομηνία λήξης του τέλους του 2026 – όπως αναμένουν τώρα όλο και περισσότερο ότι θα συμβεί από τις κυβερνήσεις – το μπλοκ απλά δεν θα δανειστεί τα χρήματα εξαρχής.
Μέχρι στιγμής, η Επιτροπή έχει ξεμπλοκάρει μόλις 225 δισεκατομμύρια ευρώ. Η Ισπανία, η οποία υποτίθεται ότι είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος αποδέκτης μετά την Ιταλία, έχει λάβει μόλις 340 εκατομμύρια ευρώ σε δάνεια – ένα μικρό κλάσμα των 83 δισεκατομμυρίων ευρώ που είχε προβλεφθεί το 2021.
Οι χώρες πρέπει να υποβάλουν ένα «σχέδιο ανάκαμψης» που να καθορίζει πώς θα χρησιμοποιηθούν τα μετρητά και ποιες μεταρρυθμίσεις θα προωθήσουν σε αντάλλαγμα. Τώρα προτρέπουν την Επιτροπή να προχωρήσει με αυτή τη γραφειοκρατία με ταχύτερο ρυθμό.
«Η Επιτροπή δεν μπορεί να αλλάξει τον κανονισμό, αλλά μπορεί να επιλέξει την ερμηνεία» των κανόνων για την αποδέσμευση κεφαλαίων, δήλωσε ο Atanas Pekanov, πρώην κυβερνητικός αξιωματούχος της Βουλγαρίας που συμμετείχε στενά στην εκπόνηση του σχεδίου ανάκαμψης της χώρας του. «Μπορεί να είναι λιγότερο ή περισσότερο αυστηρά και αποφασίστε τι έχει εκπληρωθεί επαρκώς».
Η Επιτροπή είναι «σχολαστική»
Ένας κύριος λόγος για τη δημιουργία του προβλήματος είναι ότι η Επιτροπή βλέπει το Ταμείο ως εργαλείο για να εξαναγκάσει τις κυβερνήσεις να πραγματοποιήσουν μεταρρυθμίσεις σε μια σειρά ζητημάτων – συμπεριλαμβανομένων των συντάξεων και των δημοκρατικών προτύπων – που βρίσκονται στο επίκεντρο για χρόνια.
Οι χώρες πρέπει να αλλάξουν νόμους – γνωστούς ως «ορόσημα» στη φρασεολογία των Βρυξελλών – και να εκπληρώσουν συγκεκριμένους στόχους πριν απελευθερωθούν χρήματα.
Ωστόσο, η Επιτροπή ήταν «υπερβολικά σχολαστική κατά καιρούς όταν αξιολογούσε εάν τηρούσαμε τα ορόσημα», είπε ο Πεκάνοφ.
Ένας δεύτερος κυβερνητικός αξιωματούχος συμφώνησε, λέγοντας ότι πρέπει να υπάρχει «περισσότερη ευελιξία στη διαδικασία αξιολόγησης των ορόσημων και των στόχων».
Η Επιτροπή εξετάζει τρόπους για να επιταχύνει την εκταμίευση χωρίς να αλλάξει επίσημα τους κανόνες, αν και δεν το έχει πει δημόσια. Οι Βρυξέλλες ρίχνουν κυρίως την ευθύνη για την αργή αποδοχή στην πόρτα των κυβερνήσεων.
Απροθυμία να πραγματοποιηθούν κάποιες μεταρρυθμίσεις
«Η ταχύτητα εξαρτάται επίσης σε μεγάλο βαθμό από το πότε τα κράτη μέλη επιτυγχάνουν τα ορόσημα και τους στόχους που περιλαμβάνονται στα σχέδιά τους και θα υποβάλλουν τα σχετικά αιτήματα πληρωμής», δήλωσε η εκπρόσωπος της Κομισιόν Λέα Ζούμπερ. «Οι εκταμιεύσεις προς τα κράτη μέλη αυξάνονται» αφού πέρασαν χρόνια με διαπραγματεύσεις και αναθεωρήσεις των σχεδίων τους, καθυστερώντας τη διαδικασία.
Η Επιτροπή είπε ότι αναμένει να διανείμει το 54% των χρημάτων μέχρι το τέλος του 2024.
Αρκετές χώρες – ειδικά εκείνες που μπορούν να δανειστούν με χαμηλό κόστος από τις χρηματοπιστωτικές αγορές – διστάζουν να προβούν σε αντιδημοφιλείς εγχώριες μεταρρυθμίσεις σε αντάλλαγμα για δάνεια τα οποία θα πρέπει τελικά να παραδώσουν στην Επιτροπή.
Ένας αξιωματούχος της ΕΕ είπε ότι η Επιτροπή εισήγαγε αυστηρότερους ελέγχους ως κριτήριο στις σφιχτές κυβερνήσεις, κυρίως σε χώρες της βόρειας Ευρώπης, οι οποίες ανησυχούν ότι τα χρήματα θα δαπανηθούν λανθασμένα.
Ο ελεγκτικός οργανισμός της ΕΕ πρότεινε ότι οι αδύναμοι έλεγχοι από τις αρχές των Βρυξελλών και οι αυστηρές προθεσμίες ενδέχεται να αυξήσουν το πεδίο απάτης.
