Η κρίσιμη ώρα που εδώ και πολλούς μήνες πολλοί φοβούνται –δηλαδή η έναρξη μιας μακράς περιόδου έντονων αν όχι μαζικών πωλήσεων κρατικών ομολόγων– είναι ένα βήμα πιο κοντά σύμφωνα με όσα και η ΕΚΤ διαπιστώνει στην Έκθεση Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας που δημοσιοποίησε σήμερα.
Τους φόβους αυτούς πυροδοτεί, μεταξύ άλλων η -σε εξέλιξη ευρισκόμενη- μεταρρύθμιση του ολλανδικού συνταξιοδοτικού συστήματος με στόχο να προσαρμοσθεί αυτό στις δημογραφικές πιέσεις που υφίσταται και η Ολλανδία όπου ο άνω των 65 ετών πληθυσμός (και των δυνητικά συνταξιούχων) αυξάνεται διαρκώς εις βάρος των εργαζόμενων.
Συντάξεις με επενδυτικό ρίσκο
Οπως έγραφε η Ναυτεμπορική τον περασμένο Ιούλιο, η ολλανδική μεταρρύθμιση προσφέρει μεγαλύτερη ευελιξία, διαφάνεια και προσωποποιημένη παρακολούθηση της σύνταξης, αλλά στην πράξη σημαίνει ότι οι απολαβές του ασφαλισμένου θα εξαρτώνται από τις αποδόσεις των επενδύσεων και όχι από κάποια προαποφασισμένη παροχή.
Ομως η σστροφή προς το νέο σύστημα αλλάζει ριζικά και το επενδυτικό αποτύπωμα των ταμείων. Καθώς αυτά εγκαταλείπουν τις εγγυημένες παροχές, δεν έχουν πλέον ανάγκη να διακρατούν κρατικά ομόλογα 30 ή και 50 ετών για να καλύψουν τις μελλοντικές υποχρεώσεις τους. Αντίθετα, στρέφονται προς επενδύσεις με υψηλότερες αποδόσεις, βλέπε μετοχές και εταιρικό χρέος.
Και σε όσους αναρωτηθούν πώς είναι δυνατόν η Ολλανδία που αντιπροσωπεύει μόλις το 7% της οικονομίας της ευρωζώνης να είναι τόσο επιδραστική στην αγορά ομολόγων η απάντηση είναι ότι το συνταξιοδοτικό σύστημά της αποτελεί έναν τεράστιο παράγοντα της ευρωπαϊκής αγοράς:
- Η Ολλανδία κατέχει περισσότερο από το ήμισυ όλων των συνταξιοδοτικών αποταμιεύσεων στο ευρωπαϊκό μπλοκ.
- Μόνο τα ευρωπαϊκά ομόλογα που διακατέχουν ολλανδικά συνταξιοδοτικά funds ανέρχονται σε σχεδόν 300 δισεκατομμύρια ευρώ.
- Συνολικά τα ασφαλιστικά ταμεία της Ολλανδίας διαχειρίζονται κεφάλαια άνω του 1,8 τρισ. ευρώ.
Το μεγάλο ξεφόρτωμα
Σύμφωνα δε με πρόσφατες εκτιμήσεις που παρουσίασαν οι Financial Times, τα ολλανδικά συνταξιοδοτικά ταμεία αναμένεται να ξεφορτωθούν (μεσο-μακροπρόθεσμα) κρατικά ομόλογα αξίας 127 δισ. ευρώ (κυρίως γερμανικά, γαλλικά και ολλανδικά) κατά τη διάρκεια της εν λόγω μετάβασης.
Με τη σεριρά της, η αποεπένδυση σε κρατικά ομόλογα εκτιμάται ότι θα οδηγήσει σε άνοδο των αποδόσεων ιδίως των 30ετούς διάρκειας ομολόγων.
Με απλούστερα λόγια, τα κράτη που θα θελήσουν να δανείζονται εκδίδοντας ομολογίες θα πρέπει να πληρώνουν περισσότερο τις αγορές για να αντλήσουν αυτά τα κεφάλαια.
Διπλός κίνδυνος
Στην σημερινή έκθεσή της η ΕΚΤ σημειώνει ότι από την αρχή του έτους, οι αποδόσεις των 30ετών κρατικών ομολόγων της ευρωζώνης έχουν αυξηθεί περίπου κατά 50 μονάδες βάσης, ενώ οι αποδόσεις των διετών ομολόγων έχουν μειωθεί κατά περίπου 10 μονάδες βάσης.
Η μεγαλύτερη αύξηση –που ήταν διεσπαρμένη σε όλες τις διάρκειες ομολόγων- συγκεντρώνεται πλέον στις πιο μεγάλες διάρκειες. Ετσι οι αποδόσεις των 30ετών ομολόγων φτάνουν σε υψηλά πολλών ετών σε μεγάλες προηγμένες οικονομίες όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ιαπωνία.
Σύμφωνα με παράγοντες της αγοράς που επικαλείται η έκθεση, οι επενδυτές απαιτούν υψηλότερα ασφάλιστρα διάρκειας (term premia) ως αντιστάθμισμα στις ανησυχίες τους για τη δημοσιονομική βιωσιμότητα.
Και προσθέτει η ΕΚΤ: «Η υπερβολικά μεγάλη άνοδος των αποδόσεων στα 30ετή ομόλογα υποδηλώνει ότι άλλοι μεμονωμένοι παράγοντες, όπως η μεταρρύθμιση των ολλανδικών συνταξιοδοτικών ταμείων (..) που επηρεάζουν δυσανάλογα τις υπερ-μακροπρόθεσμες διάρκειες μπορεί επίσης να έχουν διαδραματίσει ρόλο.
Πέραν του ολλανδικού ιού, ωστόσο, αρνητικά επηρεάζουν τις αγορές ομολόγων και οι αλλαγές στη δυναμική της προσφοράς και της ζήτησης.
Οι κυβερνήσεις της ευρωζώνης αντιμετωπίζουν αυξημένες ανάγκες χρηματοδότησης. Αυτές οφείλονται στις αυξημένες αμυντικές δαπάνες εν μέσω γεωπολιτικών εντάσεων, στις δομικές ανάγκες της πράσινης και ψηφιακής μετάβασης και στις επενδύσεις σε υποδομές.
«Στο εξής, η μεταρρύθμιση του ολλανδικού συνταξιοδοτικού συστήματος ενδέχεται επίσης να επηρεάσει τη δυναμική της ζήτησης. Τα ολλανδικά συνταξιοδοτικά ταμεία —τα οποία αντιπροσωπεύουν περίπου το 65% των κρατικών ομολόγων που κατέχουν τα συνταξιοδοτικά ταμεία της ευρωζώνης- αναμένεται να μειώσουν τις μακροπρόθεσμες θέσεις τους σε κρατικά ομόλογα της ευρωζώνης τα επόμενα χρόνια, μετά την ασφαλιστική μεταρρύθμιση.
Ο συνδυασμός αυτών των θεμελιωδών ανησυχιών για τους κινδύνους κρατικού χρέους και των αυξανόμενων αναγκών χρηματοδότησης των κυβερνήσεων αφήνει τις αγορές κρατικών ομολόγων ευάλωτες σε περαιτέρω ανατιμολόγηση», καταλήγει η έκθεση.
