Η επίδοση αυτή είναι ενδεικτική της έντονης απογοήτευσης των επενδυτών για το σήμα, που έστειλε η Federal Reserve. Η κορυφαία κεντρική τράπεζα του πλανήτη εξακολουθεί να ανησυχεί για τον πληθωρισμό. Και αυτό σημαίνει, όπως είπε, ο Τζερόμ Πάουελ πως τα επόμενα βήματα στη χαλάρωση της νομισματικής πολιτικής θα είναι πιο αργά από ό,τι περίμενε η αγορά. Όσοι προσδοκούσαν βαθιές μειώσεις επιτοκίων, ας τις ξεχάσουν.
Ο Πάουελ περιέγραψε τις πρόσφατες μειώσεις επιτοκίων ως μια προσπάθεια επαναπροσδιορισμού του κόστους δανεισμού σε ένα πιο «ουδέτερο» επίπεδο. Αυτή η διατύπωση θέτει ένα ερώτημα που μέχρι τώρα δεν ήταν επίκαιρο: Ποιο, ακριβώς, είναι το «ουδέτερο» στην οικονομία μετά την πανδημία;
Το ουδέτερο επιτόκιο, ή το επιτόκιο που διατηρεί την οικονομία σε πλήρη απασχόληση με σταθερό πληθωρισμό, δεν μπορεί να προσδιοριστεί άμεσα. Αντίθετα, οι οικονομολόγοι και οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής το συμπεραίνουν από τη συμπεριφορά της οικονομίας. Αν ο δανεισμός και η κατανάλωση είναι ισχυρά και οι πληθωριστικές πιέσεις αυξάνονται, τότε το τρέχον επιτόκιο πρέπει να είναι κάτω από το ουδέτερο. Αν είναι ασθενή και ο πληθωρισμός υποχωρεί, τότε τα επιτόκια πρέπει να είναι πάνω από το ουδέτερο.
Ποιο είναι σήμερα το ουδέτερο επιτόκιο;
Η συζήτηση για το πού βρίσκεται το «ουδέτερο» δεν ήταν ιδιαίτερα σημαντική μέχρι πριν από λίγο καιρό, καθώς τα επιτόκια ήταν σε επίπεδο που σχεδόν όλοι οι αξιωματούχοι της Fed θεωρούσαν περιοριστικό. Αυτό ήταν σκόπιμο. Οι αξιωματούχοι αύξησαν επιθετικά τα επιτόκια το 2022 και το 2023 για να μειώσουν τον πληθωρισμό, περιορίζοντας την οικονομική δραστηριότητα.
Αλλά το ερώτημα βρίσκεται τώρα στο επίκεντρο, καθώς η Fed μείωσε τα επιτόκια κατά μία ολόκληρη ποσοστιαία μονάδα, ή 100 μονάδες βάσης, και η οικονομία φαίνεται να είναι σε σχετικά καλή κατάσταση. «Όπως ένας καπετάνιος που προσπαθεί να αποφύγει να συγκρουστεί με την αποβάθρα καθώς το πλοίο πλησιάζει τον ελλιμενισμό του, οι κεντρικοί τραπεζίτες θα μπορούσαν να γίνουν πιο προσεκτικοί στις περικοπές αν πιστεύουν ότι βρίσκονται κοντά στον τελικό τους προορισμό», σχολιάζει η Wall Street Journal.
«Δεν ξέρουμε ακριβώς πού βρίσκεται, αλλά… αυτό που ξέρουμε με βεβαιότητα είναι ότι τώρα βρισκόμαστε 100 μονάδες βάσης πιο κοντά σε αυτό», δήλωσε ο Πάουελ την Τετάρτη. «Από εδώ και πέρα, περνάμε σε μια νέα φάση, και θα είμαστε προσεκτικοί με τις περαιτέρω περικοπές».
Τον Σεπτέμβριο, ο Πάουελ υπαινίχθηκε ότι είναι απίθανο τα επιτόκια να επιστρέψουν στα εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα που επικρατούσαν πριν από την πανδημία, όταν πολλές χώρες εξέδιδαν ομόλογα με μηδενικό ή και αρνητικό επιτόκιο. «Η δική μου αίσθηση είναι ότι δεν θα επιστρέψουμε εκεί, αλλά, για να είμαι ειλικρινής, θα το ανακαλύψουμε», είπε. «Μου φαίνεται ότι το ουδέτερο επιτόκιο είναι πιθανότατα σημαντικά υψηλότερο από ό,τι ήταν τότε».
Οι αξιωματούχοι προσπαθούν να εντοπίσουν πού βρίσκεται το «ουδέτερο» τη στιγμή που ο εκλεγμένος πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ έχει υποσχεθεί να αναμορφώσει τις πολιτικές για το εμπόριο και τη μετανάστευση. Νέα σοκ θα μπορούσαν να περιπλέξουν τις προσπάθειες προσδιορισμού της «νέας κανονικότητας» της οικονομίας. Με τον πληθωρισμό να παραμένει πάνω από τον στόχο, οι μειώσεις των επιτοκίων ίσως να φτάνουν στο τέλος τους.
Στροφή 180 μοιρών στις εκτιμήσεις
Μετά την οικονομική κρίση του 2008, οι οικονομολόγοι και οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής της Fed αναθεωρούσαν σταθερά προς τα κάτω τις εκτιμήσεις τους για το ουδέτερο επιτόκιο. Τα εξαιρετικά χαμηλά επιτόκια και οι δεξαμενές νομισματικών κινήτρων δεν έδωσαν μεγάλη ώθηση στην οικονομία. Κάποιοι οικονομολόγοι υποστήριζαν ότι τα χαμηλά επιτόκια ήρθαν για να μείνουν, λόγω δημογραφικών τάσεων, όπως η γήρανση του εργατικού δυναμικού, αλλά και εξαιτίας της χρόνιας έλλειψης ζήτησης για νέες επενδύσεις.
Μερικοί από αυτούς τους ίδιους οικονομολόγους πιστεύουν τώρα ότι το επίπεδο ουδέτερου επιτοκίου έχει αυξηθεί αισθητά, αφού ένας καταιγισμός δημοσιονομικών κινήτρων κατά τη διάρκεια της πανδημίας Covid-19 ανέτρεψε τις ισορροπίες.
Η άποψη της περασμένης δεκαετίας ότι το κόστος δανεισμού θα παραμείνει χαμηλό ενσωματώθηκε στις αποδόσεις ομολόγων, τα επιτόκια στεγαστικών δανείων, τις τιμές μετοχών και αμέτρητα άλλα περιουσιακά στοιχεία. Η προοπτική ενός υψηλότερου ουδέτερου επιτοκίου υποδηλώνει ότι, για παράδειγμα, τα επιτόκια στεγαστικών δανείων θα μπορούσαν να παραμείνουν πάνω από τα επίπεδα της δεκαετίας του 2010.
Οι οικονομολόγοι αναφέρουν διάφορους παράγοντες που θα μπορούσαν να αυξάνουν το ουδέτερο επιτόκιο, όπως τα υψηλότερα δημοσιονομικά ελλείμματα που θα μειώσουν τις ιδιωτικές αποταμιεύσεις. Ταυτόχρονα, η ζήτηση για επενδύσεις θα μπορούσε να είναι υψηλότερη λόγω της πράσινης ενεργειακής μετάβασης, της ανάγκης διαφοροποίησης των εφοδιαστικών αλυσίδων και του τεχνητής νοημοσύνης που αυξάνει τη ζήτηση για ενεργοβόρα data centers.
Τον τελευταίο χρόνο, οι εκτιμήσεις για το ουδέτερο επιτόκιο από τους αξιωματούχους της Fed αναθεωρούνται προς τα επάνω. Κάθε τρίμηνο, οι αξιωματούχοι της Fed προβλέπουν πού θα σταθεροποιηθούν τα επιτόκια μακροπρόθεσμα, που στην ουσία αποτελεί την εκτίμησή τους για το ουδέτερο. Σύμφωνα με στοιχεία της Wall Street Journal η μέση εκτίμηση μειώθηκε από 4,25% το 2012 στο 2,5% το 2019. Παρέμεινε σε αυτό το επίπεδο έως το 2023, αλλά αυξάνεται σταθερά τα τελευταία 4 τρίμηνα. Σήμερα είναι στο 3%.
Μάλιστα 8 από τους 19 αξιωματούχους εκτιμούν ότι το ουδέτερο είναι πάνω από το 3%. Τον Ιούνιο του 2023, μόνο δύο αξιωματούχοι πίστευαν ότι το ουδέτερο ήταν πάνω από το 3%. Με την τελευταία μείωση, το βασικό επιτόκιο των fed funds θα είναι περίπου στο 4,3%.
Ήρθαν για να μείνουν
Βέβαια, η ανθεκτικότητα της οικονομίας παρά τα υψηλότερα επιτόκια τα τελευταία χρόνια θα μπορούσε να αντικατοπτρίζει προσωρινούς παράγοντες, όπως η αυξημένη μετανάστευση ή η ικανότητα νοικοκυριών και επιχειρήσεων να εξασφαλίσουν χαμηλότερα επιτόκια κατά την πανδημία. Ορισμένοι οικονομολόγοι πιστεύουν ότι, καθώς αυτοί οι παράγοντες εξασθενούν, η στάση της Fed για τα επιτόκια θα μπορούσε να αρχίσει να επιβαρύνει την οικονομική δραστηριότητα περισσότερο από ό,τι έχει κάνει μέχρι στιγμής.
Αλλά όσο περνάει ο χρόνος και η οικονομία συνεχίζει να αναπτύσσεται σταθερά, «θα πρέπει τουλάχιστον να αυξηθεί η πιθανότητα μεταξύ των υπευθύνων χάραξης πολιτικής ότι είμαστε σε ένα νέο καθεστώς» υψηλότερων ουδέτερων επιτοκίων, δήλωσε ο Τζέισον Τόμας, επικεφαλής οικονομολόγος της Carlyle Group.
Όπως ακριβώς πριν από 10 χρόνια όλοι κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι τα χαμηλότερα επιτόκια δεν οφείλονταν απλώς στις πολιτικές εύκολου χρήματος της Fed, αλλά αντανακλούσαν ευρύτερες δομικές δυνάμεις, έτσι και οι επενδυτές και οι κεντρικοί τραπεζίτες θα μπορούσαν να καταλήξουν τα επόμενα χρόνια στο συμπέρασμα ότι τα υψηλότερα επιτόκια δεν αντικατοπτρίζουν απλώς τις γρήγορες αυξήσεις της Fed το 2022-23 για να συγκρατήσουν τον υψηλό πληθωρισμό, αλλά αντανακλούν τα ευρύτερα δεδομένα της παγκόσμιας οικονομίας. Με άλλα λόγια τα υψηλότερα επιτόκια μάλλον ήρθαν για να μείνουν. Για πολύ ακόμη.
Πηγή: Ναυτεμπορική, Νατάσα Στασινού • [email protected]
