Ο πλούτος δεν έπαιξε κανένα ρόλο για εκλιπόντα Πάπα Φραγκίσκου. Το αντίθετο μάλιστα. Ο μακαριστός Ποντίφικας έζησε μια πολύ λιτή ζωή.
Ακόμη κι όταν το 2017 έλαβε μια λευκή Lamborghini αξίας σχεδόν ενός εκατομμυρίου ευρώ ως δώρο από την ιταλική αυτοκινητοβιομηχανία, υπέγραψε στο… καπό και έθεσε το σπορ αυτοκίνητο σε δημοπρασία και τα έσοδα πήγαν σε πολλά φιλανθρωπικά έργα.
Ως επικεφαλής της Καθολικής Εκκλησίας, ο Πάπας Φραγκίσκος απαρνήθηκε άλλωστε μισθούς και επιδόματα. Το Βατικανό κάλυπτε όλα τα έξοδα διαβίωσής του, συμπεριλαμβανομένης της διαμονής, της ένδυσης, της διατροφής και των ταξιδιών.
Ως Ποντίφικας όμως, ο Φραγκίσκος είχε επίσης και τον γενικό έλεγχο στα τεράστια περιουσιακά στοιχεία του Βατικανού, που υπολογίζονται σε 15 δισεκατομμύρια ευρώ.
Σύμφωνα με την Έκθεση Διαχείρισης Περιουσιακών Στοιχείων του 2023, η Διοίκηση Κληρονομιάς της Αποστολικής Έδρας (APSA) διαχειρίστηκε περισσότερα από 2,7 δισ. ευρώ. Ανέφερε κέρδη 45,9 εκατ. ευρώ για τη χρήση, σημειώνοντας αύξηση 13,6 εκατ. ευρώ σε σχέση με την προηγούμενη χρήση. Από αυτά, τα 37,9 εκατ. ευρώ χρησιμοποιήθηκαν για τη στήριξη της Κουρίας, ενώ τα υπόλοιπα 7,9 εκατ. ευρώ επανεπενδύθηκαν.
Παρά τον μεγάλο πλούτο του, το Βατικανό κατέγραψε δημοσιονομικό έλλειμμα περίπου 83 εκατομμυρίων ευρώ το 2024, όπως αναφέρουν Ιταλικά ΜΜΕ.
Οι δωρεές μειώνονται και ο αριθμός των ανθρώπων που εγκαταλείπουν την εκκλησία αυξάνεται, ειδικά στις πλούσιες χώρες. Αυτό μάλιστα ώθησε τον Φραγκίσκο να γράψει μια συγκινητική επιστολή στους καρδινάλιους το περασμένο φθινόπωρο, καλώντας για «θάρρος και προθυμία να υπηρετήσουν» για να μειώσουν το έλλειμμα μέσω της δικής τους λιτής διαβίωσης».
«Βρώμικο χρήμα»
Ο Λουϊτζίνο Μπρούνι, οικονομολόγος στο Πανεπιστήμιο Λούμσα Lumsa της Ρώμης, που συμβούλευε τον Πάπα Φραγκίσκο για οικονομικά ζητήματα, λέει μάλιστα ότι καθώς «η Καθολική Εκκλησία πάντα έβλεπε τα χρήματα ως κάτι βρώμικο για το οποίο κανείς δεν μιλούσε, η μεγάλη καινοτομία για τον Φραγκίσκο ήταν ότι έθεσε τα οικονομικά και την οικονομία στο επίκεντρο της Καθολικής Εκκλησίας».
Αλλωστε, ο Φραγκίσκος ανέλαβε καθήκοντα εν μέσω μιας σοβαρής κρίσης στην Καθολική Εκκλησία. Το 2013, τα λεγόμενα Vatileaks – εσωτερικά έγγραφα που διέρρευσαν στον ιταλικό Τύπο- αποκάλυψαν την κακοδιαχείριση στο Βατικανό. Ο τότε Πάπας Βενέδικτος XIV παραιτήθηκε για λόγους ηλικίας και ο Φραγκίσκο,όχι μόνο διατήρησε έναν σεμνό τρόπο ζωής και απέρριψε κάθε μισθό, αλλά θέλησε να χρησιμοποιήσει τη νέα του εξουσία για να «καθαρίσει» τα οικονομικά του Βατικανού.
Η ακίνητη περιουσία
Το σημαντικότερο περιουσιακό στοιχείο είναι η ακίνητη περιουσία του Βατικανού, καθώς κατέχει περίπου 5.500 ακίνητα, παγκοσμίως. Η πλειονότητα των ακινήτων βρίσκεται στην Ιταλία, στην Ελβετία, τη Γαλλία και την Αγγλία. Αυτά περιλαμβάνουν διαμερίσματα, εκκλησίες, μοναστήρια, γραφεία και γη. Σχεδόν το 20% των κτιρίων ενοικιάζονται σε τιμές αγοράς και το 10% με επιδοτούμενες τιμές. Αυτές είναι σημαντικές πηγές εισοδήματος για το Βατικανό.
Τα έσοδα της Αγίας Εδρας αυξάνονται πάντως από μουσεία, αναμνηστικά, νομίσματα, γραμματόσημα και βιβλία, καθώς και από τουρισμό και δωρεές. Ωστόσο, τα ακριβή στοιχεία δεν δημοσιεύονται. Σε αυτό προστίθενται τα περιουσιακά στοιχεία έργων τέχνης, κυρίως στα Μουσεία του Βατικανού.
Η τράπεζα του Βατικανού
Το Βατικανό έχει επίσης τη δική του τράπεζα, το «Istituto per le Opere di Religione (IOR)», κοινώς γνωστόή ως Τράπεζα του Βατικανού. Το χρηματοπιστωτικό ίδρυμα εξυπηρετεί περίπου 12.000 πελάτες, μεταξύ των οποίων Καθολικά ιδρύματα και θρησκευτικά τάγματα.
Το 2023, η τράπεζα του Βατικανού διαχειρίστηκε περιουσιακά στοιχεία της τάξης των 5,4 δισεκατομμυρίων ευρώ και απέφερε καθαρά κέρδη 30,6 εκατομμυρίων ευρώ, σύμφωνα με το πρακτορείο ειδήσεων Religion News Service.
Για την ιστορία, η Τράπεζα του Βατικανού είχε κακή φήμη πριν την αρχή της θητείας του Φραγκίσκου. Τις δεκαετίες του 1970 και του 1980, η τράπεζα πυροδότησε σκάνδαλα με τις διασυνδέσεις της με τη μαφία και την επακόλουθη εμπλοκή σε υποθέσεις διαφθοράς και παράνομη χρηματοδότηση κομμάτων. Το 2010, η ιταλική χρηματοπιστωτική ρυθμιστική αρχή κατάσχεσε 23 εκατομμύρια ευρώ από την Τράπεζα της Αγίας Εδρας, με την κατηγορία ότι «ξέπλενε» χρήμα.
Ο Φραγκίσκος συνεργάστηκε με εξωτερικούς οικονομικούς συμβούλους και παρουσίασε τα σχέδιά του για αλλαγή στην αποστολική επιστολή “Fidelis dispensator et prudens” (Πιστός και συνετός διαχειριστής), τον Φεβρουάριο του 2014. Αποφάσισε να ιδρύσει ένα Οικονομικό Συμβούλιο για να επιβλέπει τις οικονομικές δραστηριότητες του Βατικανού. Δημιουργήθηκε επίσης το Ελεγκτικό γραφείο για την παρακολούθηση του προϋπολογισμού.
«Τέσσερα μάτια»
Για πρώτη φορά, η αρχή των «τεσσάρων ματιών «εφαρμόστηκε στο Βατικανό, πράγμα που σημαίνει ότι οι αποφάσεις δεν θα μπορούσαν ποτέ να λαμβάνονται μόνο από μία επιτροπή.
Στην Τράπεζα του Βατικανού, ο Φραγκίσκος αντικατέστησε το διοικητικό συμβούλιο και ενίσχυσε την οικονομική εποπτεία της Αγίας Εδρας, απομακρύνοντας τους περισσότερους Ιταλούς παράγοντες και διορίζοντας διεθνείς οικονομικούς εμπειρογνώμονες. Ως αποτέλεσμα, περισσότεροι από 1.600 λογαριασμοί στην τράπεζα έκλεισαν και περίπου το 10% των σχέσεων με τους πελάτες τερματίστηκαν.
Τελικά, ο ίδιος ο Φραγκίσκος έμεινε ικανοποιημένος από τα αποτελέσματα των μεταρρυθμίσεών του και τις θεώρησε ολοκληρωμένες το 2022. Μάλιστα, το άλλοτε σκανδαλώδες ίδρυμα, η Τράπεζα του Βατικανού, θεωρείται πλέον σεβαστό ίδρυμα.
