Η ανταγωνιστικότητα της κυπριακής οικονομίας ενισχύθηκε σημαντικά από την προώθηση και υλοποίηση του Ευρωπαϊκού Προγράμματος «Ανταγωνιστικότητα και Αειφόρος Ανάπτυξη», το οποίο συγχρηματοδοτήθηκε από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) και το Ταμείο Συνοχής. Το πρόγραμμα αποτελεί ένα εκ των δύο Προγραμμάτων που έχουν καταρτιστεί για την αποτελεσματική αξιοποίηση των πόρων της Πολιτικής Συνοχής την περίοδο 2014-2020.
Το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα «Ανταγωνιστικότητα και Αειφόρος Ανάπτυξη» αποτελεί προγραμματικό έγγραφο στο οποίο καταγράφονται συγκεκριμένες προτεραιότητες και ενδεικτικές κατηγορίες παρεμβάσεων που υλοποιήθηκαν την περίοδο 2014-2020, συμβάλλοντας στον στρατηγικό στόχο της Συμφωνίας Εταιρικής Σχέσης για αναδιάρθρωση της κυπριακής οικονομίας, διατήρηση και δημιουργία νέων θέσεων εργασίας και διασφάλιση της κοινωνικής συνοχής.
Ο συνολικός προϋπολογισμός του Προγράμματος ανήλθε στα €661εκ., εκ των οποίων τα €561,8εκ. (85%) προήλθαν από το ΕΤΠΑ και το Ταμείο Συνοχής, ενώ το υπόλοιπο 15% κατεβλήθηκε από εθνικούς πόρους.
Στο πλαίσιο του Προγράμματος «Ανταγωνιστικότητα και Αειφόρος Ανάπτυξη», προωθήθηκαν παρεμβάσεις για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας, μέσω της προώθησης επενδύσεων στον τομέα της Έρευνας και Καινοτομίας, των Τεχνολογιών Πληροφορίας και Επικοινωνιών και ενίσχυσης των ΜΜΕ, παρεμβάσεις στον τομέα του Περιβάλλοντος, της Ενέργειας και των Μεταφορών και παρεμβάσεις για την προώθηση της ολοκληρωμένης βιώσιμης αστικής ανάπτυξης σε υποβαθμισμένες περιοχές.
Οι παρεμβάσεις περιλάμβαναν επενδύσεις του ευρύτερου δημόσιου τομέα, καθώς και Σχέδια Χορηγιών/Κινήτρων που απευθύνονταν προς τους φορείς του ιδιωτικού τομέα.
Το Πρόγραμμα «Ανταγωνιστικότητα και Αειφόρος Ανάπτυξη» 2014- 2020, εγκρίθηκε με την υπ’ αριθμό C(2014) 10084 Εκτελεστική Απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στις 16 Δεκεμβρίου 2014.
Στις 9 Σεπτεμβρίου 2015 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε, με την υπ’ αριθμό C(2015) 6245 Εκτελεστική Απόφασή της, την πρώτη τροποποίηση του ΕΠ «Ανταγωνιστικότητα και Αειφόρος Ανάπτυξη» 2014- 2020. Η τροποποίηση αφορούσε τη μεταφορά €200.000 από ton Άξονα Προτεραιότητας 7Α – Τεχνική Βοήθεια ΕΤΠΑ προς την Ομάδα Στήριξης για την Κύπρο (Support Group), η οποία δημιουργήθηκε στην ΕΕ τον Μάρτιο του 2013 με στόχο τη διευκόλυνση της Κύπρου στην υλοποίηση του Μνημονίου και στην αντιμετώπιση των κοινωνικών επιπτώσεων της οικονομικής κρίσης
Τον Απρίλιο του 2017 η Διαχειριστική Αρχή γνωστοποίησε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή την πρόθεσή της να τροποποιήσει το ΕΠ «Ανταγωνιστικότητα και Αειφόρος Ανάπτυξη 2014- 2020» για να εντάξει σε αυτό δύο Μεγάλα Έργα: (α) Β΄ Φάση του Αποχετευτικού Συστήματος Κοκκινοχωρίων και (β) Β΄ Φάση του Δρόμου που συνδέει το Λιμάνι Λεμεσού με τον αυτοκινητόδρομο Λεμεσού-Πάφου. Η σχετική Απόφαση λήφθηκε κατά τη συνεδρία της Επιτροπής Παρακολούθησης του Προγράμματος στις 30/9/16.
Στις 7 Δεκεμβρίου 2017 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε την 3η τροποποίηση του Επιχειρησιακού Προγράμματος Ανταγωνιστικότητα και Αειφόρος Ανάπτυξη 2014-2020 με την Εκτελεστική της Απόφαση C(2017) 8340. Η τροποποίηση αφορούσε κυρίως (α) τους πρόσθετους πόρους που έλαβε η Κύπρος από τα Ταμεία Πολιτικής Συνοχής για την περίοδο 2017-2020, (β) την ανάγκη αναθεώρηση του Άξονα 6 και συμπλήρωση των κενών που υπήρχαν κατά την αρχική έγκριση του Προγράμματος από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και (γ) την αποτελεσματικότερη αξιοποίηση του συνόλου των πόρων που διατέθηκαν στην Κύπρο από τα Ταμεία Πολιτικής Συνοχής.
Στις 30 Ιανουαρίου 2020 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε την 4η τροποποίηση του Επιχειρησιακού Προγράμματος Ανταγωνιστικότητα και Αειφόρος Ανάπτυξη 2014-2020 με την Εκτελεστική της Απόφαση C(2020) 589. Η τροποποίηση αφορούσε (α) τη μεταφορά του ποσού του αποθεματικού επίδοσης του Άξονα Προτεραιότητας 1 «Ενίσχυση της Ανταγωνιστικότητας της Οικονομίας» ύψους €8.151.500 στον Άξονα Προτεραιότητας 6 «Βιώσιμη Αστική Ανάπτυξη» και (β) την προσαρμογή των τιμών στόχου των δεικτών εκροών του Προγράμματος που επηρεάζονται από την προτεινόμενη μεταφορά πόρων ή/και από τη νέα μεθοδολογία υπολογισμού που εισηγήθηκαν οι εξωτερικοί αξιολογητές του Προγράμματος.
Στις 4 Νοεμβρίου 2020 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε την 5η τροποποίηση του Επιχειρησιακού Προγράμματος Ανταγωνιστικότητα και Αειφόρος Ανάπτυξη 2014-2020 με την Εκτελεστική της Απόφαση C(2020) 7660. Η τροποποίηση αφορούσε στην αξιοποίηση μέρους των υφιστάμενων πόρων του Προγράμματος, για την πραγματοποίηση δαπανών προς αντιμετώπιση της πανδημίας COVID-19, στο πλαίσιο του «Προγράμματος Στήριξης» που είχε ανακοινώσει η κυβέρνηση της Κυπριακής Δημοκρατίας για τον σκοπό αυτό. Συγκεκριμένα, η τροποποίηση αφορούσε κυρίως τα εξής: (α) Μεταφορά της χρηματοοικονομικής κατανομής του Ταμείου Συνοχής για το έτος 2020 ύψους €36.012.833 στο Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο, (β) Μεταφορά ποσού €21.000.000 από τον Άξονα Προτεραιότητας 2 «Προώθηση της χρήσης των Τεχνολογιών Πληροφορίας και Επικοινωνιών» στον Άξονα Προτεραιότητας 1 «Ενίσχυση της Ανταγωνιστικότητας της Οικονομίας», (γ) Θέσπιση νέου Ειδικού Στόχου (1.β.2) «Ενίσχυση του τομέα της υγείας για αντιμετώπιση της πανδημίας του κορωνοϊού», (δ) Αναπροσαρμογή στόχων σε δείκτες του Προγράμματος (εκροών, αποτελέσματος και πλαισίου επίδοσης) που επηρεάζονται από τη μεταφορά των κονδυλίων και (ε) Αύξηση του ποσοστού συγχρηματοδότησης στο 100% κοινοτικής συνεισφοράς για το λογιστικό έτος από 1η Ιουλίου 2020 μέχρι 30 Ιουνίου 2021.
Στις 3 Αυγούστου 2021 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε την 6η τροποποίηση του Επιχειρησιακού Προγράμματος Ανταγωνιστικότητα και Αειφόρος Ανάπτυξη 2014-2020 με την Εκτελεστική της Απόφαση C(2021)5906. Η τροποποίηση αφορούσε στα εξής: (α) Αύξηση του συνολικού προϋπολογισμού του Προγράμματος κατά €46.426.890 (ΕΤΠΑ), λόγω των πρόσθετων πόρων που κατανεμήθηκαν στην Κύπρο από το REACT-EU για το έτος 2021, (β) Δημιουργία νέου Άξονα Προτεραιότητας στο Πρόγραμμα (Άξονας Προτεραιότητας 8) με τίτλο «Στήριξη των Επιχειρήσεων μέσω του REACT-EU (ΕΤΠΑ)». Ο Άξονας αφορά στον νέο Θεματικό Στόχο 13 και στην αντίστοιχη Επενδυτική Προτεραιότητα 13.1 «Στήριξη της αποκατάστασης των συνεπειών της κρίσης, συμπεριλαμβανομένων των κοινωνικών, λόγω της πανδημίας της COVID-19 και προετοιμασία μιας πράσινης, ψηφιακής και ανθεκτικής ανάκαμψης της οικονομίας», (γ) Θέσπιση νέου Ειδικού Στόχου 13i.1 με τίτλο «Ενίσχυση των επιχειρήσεων για ανάκαμψη από την κρίση που προκάλεσε η πανδημία COVID-19» και καθορισμό νέων δεικτών παρακολούθησης (δείκτες εκροών και αποτελέσματος) για τον νέο Άξονα Προτεραιότητας 8 και (δ) Καθορισμό του ποσοστού της κοινοτικής συνεισφοράς για το REACT-EU (ΕΤΠΑ) στο 100%.
Στις 10 Σεπτεμβρίου 2021 η Διαχειριστική Αρχή προέβη στην 7η αναθεώρηση του Επιχειρησιακού Προγράμματος Ανταγωνιστικότητα και Αειφόρος Ανάπτυξη 2014-2020, με την οποία παύει να ισχύει η αύξηση του ποσοστού συγχρηματοδότησης στο 100%, αφού η αύξηση αυτή αφορούσε μόνο τη λογιστική χρήση της περιόδου 01/07/2020 – 30/6/2021.
Η εν λόγω τροποποίηση δεν απαιτούσε νέα απόφαση έγκρισης από την Επιτροπής Παρακολούθησης του Προγράμματος ούτε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τέθηκε σε άμεση ισχύ.
Στις 19 Οκτωβρίου 2022 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε την 8η τροποποίηση του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Ανταγωνιστικότητα και Αειφόρος Ανάπτυξη 2014-2020» με την Εκτελεστική της Απόφαση C(2022)7585. Η τροποποίηση αφορούσε στην αξιοποίηση της 2ης δόσης των πόρων που κατανεμήθηκαν στην Κύπρο από το εργαλείο REACT-EU για το έτος 2022, ύψους €20.889.114. H 2η δόση του REACT-EU θα διατεθεί εξ ολοκλήρου στο ΕΤΠΑ REACT-EU για στήριξη των επιχειρήσεων που επηρεάστηκαν από την πανδημία.
Σημειώνεται ότι, η τροποποίηση εγκρίθηκε αρχικά από την Επιτροπή Παρακολούθησης του Επιχειρησιακού Προγράμματος στις 12 Σεπτεμβρίου 2022.
Στις 21 Νοεμβρίου 2023 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε την 9η τροποποίηση του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Ανταγωνιστικότητα και Αειφόρος Ανάπτυξη 2014-2020» με την Εκτελεστική της Απόφαση C(2023)8025. Η παρούσα τροποποίηση του Επιχειρησιακού Προγράμματος αφορούσε στα εξής: (α) Ανακατανομή πόρων στους επηρεαζόμενους Άξονες Προτεραιότητας λόγω της μη λειτουργίας και απόσυρσης του Χρηματοδοτικού Εργαλείου, (β) Ανακατανομή των πόρων του REACT EU ΕΤΠΑ σε δαπάνες που σχετίζονται με την αντιμετώπιση/ανάσχεση της πανδημίας COVID-19, (γ) Μεταφορά ποσού €8.500.000 ΕΤΠΑ από τον Άξονα Προτεραιότητας 3 «Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή και Διατήρηση του Περιβάλλοντος» στον Άξονα Προτεραιότητας 6 «Βιώσιμη Αστική Ανάπτυξη», (δ) Αφαίρεση Δεικτών Εκροών ή/και αναπροσαρμογή τιμών-στόχων δεικτών εκροών, λόγω της μεταφοράς έργων/δράσεων στην προγραμματική περίοδο 2021-2027 (έργα-γέφυρα), (ε) Εισαγωγή νέων δεικτών εκροών για τις δαπάνες που σχετίζονται με την πανδημία COVID-19, οι οποίες συγχρηματοδοτήθηκαν στα πλαίσια των Επενδυτικών Πρωτοβουλιών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για αντιμετώπιση των επιπτώσεων του COVID-19 (CRII και CRII+).
Σημειώνεται ότι, η τροποποίηση εγκρίθηκε αρχικά από την Επιτροπή Παρακολούθησης του Επιχειρησιακού Προγράμματος στις 25 Σεπτεμβρίου 2023.
