Εντός του έτους οι πολίτες θα δουν απτά αποτελέσματα στον τομέα της ψηφιακής μετάβασης, δήλωσε σε συνέντευξή του στο ΚΥΠΕ ο Υφυπουργός Έρευνας, Καινοτομίας και Ψηφιακής Πολιτικής, Νικόδημος Δαμιανού, αναφερόμενος σε συγκεκριμένα χρονοδιαγράμματα για την υλοποίηση σταθμών στην ψηφιακή πολιτική του κράτους.
Μερικά από τα ορόσημα στα οποία αναφέρθηκε είναι η παράδοση της νέας κυβερνητικής πύλης gov.cy τον Ιούνιο/Ιούλιο, ενώ είπε ότι ευελπιστεί ότι τον Μάιο θα προβεί σε ανακοινώσεις σχετικά με το πώς θα διατεθεί η ηλεκτρονική ταυτότητα και υπογραφή. Το τέταρτο τρίμηνο αναμένεται να τεθεί σε λειτουργία ο «ψηφιακός βοηθός», που θα λειτουργεί εντός της κυβερνητικής πύλης, με τεχνητή νοημοσύνη. Ακόμα, είπε ότι το πρόγραμμα ηλεκτρονικής δικαιοσύνης e-justice αναμένεται να βγει στην παραγωγή τον Σεπτέμβριο, ενώ ανέφερε ότι προγραμματίζεται το τέταρτο τρίμηνο του έτους η έναρξη της μεταφοράς του συνόλου των κέντρων δεδομένων του κράτους, σε ασφαλές μέρος, για να αντιμετωπιστεί ολιστικά το θέμα.
Επιπλέον, ο Υφυπουργός αναφέρθηκε και στη σημασία της κυβερνοασφάλειας, ως προϋπόθεση για όλα τα παραπάνω, καθώς και στην αναγκαιότητα ενσωμάτωσης της τεχνητής νοημοσύνης σε πολλούς τομείς της δημόσιας σφαίρας, σημειώνοντας ότι αυτή η τεχνολογία «ήρθε για να μείνει».
«Ο ψηφιακός μετασχηματισμός είναι το μεγάλο στοίχημα», είπε. Σημείωσε ότι πρόθεση είναι «να αγγίξουμε τη διάσταση e-government, το ψηφιακό κράτος, τις ψηφιακές υπηρεσίες, τις οποίες το κράτος κάνει διαθέσιμες για τον πολίτη, τον επαγγελματία, την επιχείρηση, ώστε να μη χρειάζεται να διεκπεραιώνει τα πάντα με φυσική παρουσία».
Για να γίνει αυτό, από τη μία θα υλοποιηθεί ο «ψηφιακός πολίτης», μια εφαρμογή στα κινητά, μέσω της οποίας ο καθένας θα μπορεί να διατηρεί σε ψηφιακή μορφή επίσημα έγγραφα του κράτους. «Θα ξεκινήσουμε φέτος με τρία βασικά έγγραφα, την ταυτότητα, την άδεια οδήγησης και το πιστοποιητικό καταλληλότητας οχήματος», είπε.
Ταυτόχρονα, υλοποιείται η νέα κεντρική κυβερνητική πύλη, το νέο gov.cy, μέσα από την οποία, θα αρχίσει εξελικτικά να υλοποιείται η ψηφιοποίηση των υπηρεσιών του κράτους.
«Έχουμε βάλει χρονοδιάγραμμα για την πρώτη έκδοση της κυβερνητικής πύλης στα μέσα της χρονιάς, που τοποθετείται ως τον Ιούνιο-Ιούλιο», είπε. Εξήγησε ότι μέσα από αυτή την πύλη, θα μπορεί κάποιος να διεκπεραιώσει διάφορες εργασίες με τις υπηρεσίες του κράτους, χωρίς φυσική παρουσία. «Αυτό σημαίνει ότι θα κερδίζουμε πολύ χρόνο, θα είμαστε πιο ευέλικτοι και επιτέλους θα δώσουμε στον πολίτη κάτι σημαντικό», ανέφερε.
Ερωτηθείς αν θα υπάρξει και οριζόντια επικοινωνία μεταξύ των συστημάτων των κρατικών υπηρεσιών, είπε ότι μία πρόκληση της υλοποίησης του παραπάνω έργου, είναι ότι θα πρέπει να αλλάξουν και οι αντίστοιχες διαδικασίες. «Συνεννοούμαστε με τα αρμόδια Υπουργεία, ώστε το ψηφιακό εργαλείο που θα δώσουμε στον πολίτη θα έχει και ουσία», επεσήμανε.
Σημείωσε ότι ένα από τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν είναι το ότι οι υποδομές της Κυβέρνησης είναι κατακερματισμένες, έχουν δικά τους μητρώα για τα ίδια θέματα και δυσχεραίνεται η πληροφόρηση και η διάχυσή της, ενώ κατακερματίζεται και η υπηρεσία που λαμβάνει ο πολίτης. «Μέσα από αυτή τη διαδικασία και εξελικτικά, θα προσπαθήσουμε να διορθώσουμε αυτά τα προβλήματα», είπε.
«Ευελπιστώ ότι τον Μάιο θα είμαστε σε θέση να κάνουμε ανακοίνωση για το πώς θα δώσουμε στον πολίτη την ηλεκτρονική ταυτότητα και ηλεκτρονική υπογραφή», ανέφερε. Εξήγησε ότι η ηλεκτρονική ταυτότητα είναι διαφορετική από την ψηφιακή μορφή της φυσικής μας ταυτότητας. «Είναι η ταυτότητά μας στον ηλεκτρονικό κόσμο, είναι ο τρόπος με τον οποίο θα ταυτοποιηθώ στην κυβερνητική πύλη, για να υποβάλω κάποιο αίτημα», είπε, διευκρινίζοντας ότι το εργαλείο θα είναι διαθέσιμο και για οποιονδήποτε άλλο οργανισμό θέλει να το ενσωματώσει στις διαδικασίες του, όπως μια τράπεζα.
Για την ηλεκτρονική υπογραφή, ανέφερε ότι αν κάποιες από τις υπηρεσίες που θέλω να διεκπεραιώσω με το κράτος απαιτούν χειρόγραφη υπογραφή, αντί να τυπώσω το έντυπο, να το υπογράψω, να πάω για πιστοποίηση υπογραφής, θα μπορώ να κατεβάσω το έντυπο σε ηλεκτρονική μορφή, να το υπογράψω με την ηλεκτρονική μου υπογραφή και να το στείλω ηλεκτρονικά. «Πλέον δεν χρειάζεται ούτε πιστοποίηση αυτή η υπογραφή», είπε.
Ενσωμάτωση τεχνητής νοημοσύνης
«Στοχεύουμε εντός του τέταρτου τριμήνου, στη νέα κυβερνητική πύλη να υλοποιήσουμε και τον ψηφιακό βοηθό», ο οποίος θα χρησιμοποιεί τεχνολογίες γενετικής τεχνητής νοημοσύνης (generative AI), όπως το γνωστό chat-gpt, είπε ο Υφυπουργός.
Εξήγησε ότι θα είναι ένα χρήσιμο εργαλείο, γιατί θα μπορεί ο πολίτης εύκολα να πάρει απαντήσεις. «Ο κόσμος άρχισε πλέον να ζητά τέτοια εργαλεία, αντί να σηκώσει το τηλέφωνο, να χρησιμοποιήσει το κινητό ή τον υπολογιστή του», ανέφερε.
Όσον αφορά τη γενικότερη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης στην υλοποίηση των σχεδιασμών του Υφυπουργείου, είπε ότι «είμαι πεπεισμένος ότι η τεχνητή νοημοσύνη είναι μια από αυτές τις τεχνολογίες αιχμής που ήρθε για να μείνει και θα επηρεάσει οριζόντια τα πάντα».
Σημείωσε ότι η Κυβέρνηση αναθεωρεί τη στρατηγική του κράτους για την τεχνητή νοημοσύνη. «Θέλουμε να εντάξουμε την τεχνητή νοημοσύνη σε λειτουργίες του κράτους, όπως ο τουρισμός, η αστυνόμευση, η κυβερνοασφάλεια, τα θέματα που αφορούν τη γεωργία. Υπάρχουν πολλοί τομείς όπου πρέπει να βρούμε λύσεις και υπάρχουν χώρες που το έχουν πράξει. Επομένως βλέπουμε και τα παραδείγματα άλλων χωρών», ανέφερε.
Πρόσθεσε ότι η τεχνητή νοημοσύνη αποτελεί βασικό πυλώνα στην υλοποίηση του στόχου να καταστεί η Κύπρος ένα περιφερειακό κέντρο τεχνολογίας και δεδομένων.
Ερωτηθείς για τον κίνδυνο διάδοσης ψευδών ειδήσεων και παραπληροφόρησης μέσα από την ανάπτυξη κειμένων, εικόνων και βίντεο μέσω τεχνητής νοημοσύνης, ενόψει και των ευρωεκλογών, είπε ότι η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να χρησιμοποιηθεί και ως εργαλείο που δημιουργεί κινδύνους. «Θεωρώ ότι για τις συγκεκριμένες εκλογές, με τον τρόπο που γίνονται, δεν τίθεται κάποιο τέτοιο θέμα. Είναι τέτοιες οι διαδικασίες μας που δεν πιστεύω ότι υπάρχει αυτός ο κίνδυνος», σημείωσε.
Έργα που υλοποιούνται
Ο Υφυπουργός έκανε ενδεικτική αναφορά στα έργα που υλοποιούνται, πέραν των παραπάνω. Σημείωσε ότι αυτά καλύπτουν είτε τομείς του δημοσίου, ή σοβαρούς τομείς της οικονομίας. Τέτοια είναι το e-justice, η αναβάθμιση του Τμήματος Οδικών Μεταφορών, των Κοινωνικών Ασφαλίσεων, του Φόρου, της Πολεοδομίας. «Είναι μεγάλα έργα, τα οποία έχουν ενταχθεί κάτω από το Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και τα οποία καλούμαστε να διαχειριστούμε», είπε.
Όσον αφορά το e-justice, είπε ότι ήταν ένα έργο στο οποίο η διαχείριση δεν έγινε σωστά. Σημείωσε ότι το έργο επανεξετάζεται από την αρχή με τους χρήστες του συστήματος, που είναι ο Παγκύπριος Δικηγορικός Σύλλογος, το Ανώτατο Δικαστήριο και τα Πρωτοκολλητεία, μαζί με την ανάδοχη εταιρεία. Αυτό, σημείωσε, παίρνει περισσότερο χρόνο από ό,τι αναμενόταν. «Βλέπω ένα χρονοδιάγραμμα γύρω στον Σεπτέμβριο», για να μπει στην παραγωγή, είπε.
Όσον αφορά το λογισμικό σύστημα τοπικής αυτοδιοίκησης «Ευαγόρας», σημείωσε ότι το Υφυπουργείο έχει περισσότερο συμβουλευτικό ρόλο. Το συγκεκριμένο σύστημα επιλέγηκε και υλοποιείται από την Ένωση Δήμων, σημειώνοντας ότι το Υφυπουργείο το βλέπει από κοντά. «Είναι ένα τεράστιο έργο, διότι η πολυπλοκότητά του έχει να κάνει με το γεγονός ότι έχει να συγκεράσει πολλά διαφορετικά συστήματα από πολλούς δήμους και επίσης να αφομοιώσει δεδομένα από αυτά τα συστήματα. Το παρακολουθούμε, σε συνεργασία και με το Υπουργείο Εσωτερικών και θα δούμε τι ενέργειες χρειάζονται αν το σύστημα δεν είναι απόλυτα έτοιμο να βγει στην παραγωγή», είπε.
Ερωτηθείς αν μετακινήθηκαν οι servers που εντόπισε ότι η φύλαξή τους δεν πληροί τα πρότυπα, ο κ. Δαμιανού είπε ότι σύντομα θα ανακοινωθεί με ποιο τρόπο και πού θα μετακινηθεί το σύνολο των κέντρων δεδομένων της Κυβέρνησης. «Οφείλουμε να φτιάξουμε αυτό το θέμα ολιστικά», είπε, σημειώνοντας ότι θα ξεκινήσει η μετακίνησή τους σε κατάλληλα κέντρα από το τέταρτο τρίμηνο του έτους, «γιατί χρειάζεται και μια προετοιμασία».
Ερωτηθείς αν οι κρατικές υπηρεσίες που προβαίνουν σε ψηφιακή αναβάθμιση το κάνουν μέσω του Υφυπουργείου, είπε ότι έχει περάσει σχετικό πλαίσιο από το Υπουργικό Συμβούλιο πρόσφατα που καθορίζει ότι η ορθή διαδικασία είναι να περνά η διαδικασία αυτή από το Υφυπουργείο Έρευνας, Καινοτομίας και Ψηφιακής Πολιτικής. «Υπάρχει θεσμοθετημένο σώμα, που εγκρίνει την ανάγκη. Όποιος θέλει να υλοποιήσει ένα σύστημα, πρέπει να έρθει σε αυτό το σώμα, να αιτιολογήσει την ανάγκη, να βάλει κάτω τα δεδομένα και την προτεινόμενη προσέγγιση και να εγκριθεί σαν έργο», ανέφερε, σημειώνοντας ότι πλέον δεν θα έχουμε φαινόμενα όπως το ότι ξεκινούσαν σημαντικά έργα και η διαχείριση τους δεν ήταν σωστή, καθώς το μέγεθός τους και ο χρόνος υλοποίησής τους είναι παράγοντες που δημιουργούν κινδύνους.
Σημείωσε ότι βάσει έρευνας της Παγκόσμιας Τράπεζας, περίπου μόνο το 20% των έργων ψηφιακής αναβάθμισης σε επίπεδο Κυβερνήσεων μπορεί να θεωρηθούν πετυχημένα, σημειώνοντας πως και η Κύπρος αντιμετωπίζει προβλήματα και παθογένειες.
Προκλήσεις και εμπόδια στην υλοποίηση του έργου
Ο Υφυπουργός υπέδειξε την επικρατούσα κουλτούρα ως ένα από τα εμπόδια που αντιμετωπίζει στην υλοποίηση της ψηφιακής μετάβασης. «Ως Κυβέρνηση ζούμε με την πεποίθηση ότι ο κόσμος ο δικός μας είναι ιδιαίτερος, πολύ πιο πολύπλοκος από ό,τι οποιουδήποτε άλλου. Και μέσα από αυτή την πεποίθηση λειτουργούμε, σχεδιάζουμε, υλοποιούμε συστήματα. Αυτό δημιουργεί μια κουλτούρα που δικαιολογεί την καθυστέρηση ή τη χρήση μη βέλτιστων πρακτικών», ανέφερε.
Αντίθετα, είπε, «αν δεχτούμε, που οφείλουμε να δεχτούμε, ότι κι εμείς είμαστε ένας οργανισμός που έχει πελάτες και μάλιστα τους πιο απαιτητικούς πελάτες, όλους τους πολίτες και όλες τις επιχειρήσεις του τόπου, τότε θα αντιληφθούμε και θα κινηθούμε προς την κατεύθυνση να χρησιμοποιήσουμε μεθοδολογίες, τεχνολογίες, εργαλεία και να είμαστε εξίσου αποδοτικοί με οποιονδήποτε άλλο οργανισμό. Αυτή είναι και η φιλοσοφία μου και προς αυτή την κατεύθυνση βαδίζουμε», σημείωσε.
Ένα δεύτερο πρόβλημα που εντοπίζει, είπε, έχει να κάνει με τις διαδικασίες επιλογής συστημάτων, τις διαδικασίες προσφορών. «Όντως, συστήματα που βρίσκονται σε εξέλιξη, όπως το e-justice, πήραν πάρα πολύ χρόνο να επιλεγούν, δύο με τρία χρόνια στην καλύτερη περίπτωση, ενώ υπάρχει και η διαδικασία των προσφυγών, που καθυστερεί την κατακύρωση προσφορών», ανέφερε, σημειώνοντας ότι όλα αυτά, είναι παθογένειες που πρέπει να αλλάξουμε.
Ανέφερε ότι βρήκε πολύ θετική ανταπόκριση από το Γενικό Λογιστήριο και την Αρχή Δημόσιων Συμβάσεων ως προς την προσπάθεια να απλοποιηθούν και να τυποποιηθούν οι διαδικασίες. «Θα ξεκινήσει έργο υπό την εποπτεία του Γενικού Λογιστηρίου, στο οποίο θα είναι μαζί μας και ο Παγκύπριος Σύνδεσμός Επιχειρήσεων Πληροφορικής (CITEA), για να ακούσουμε τις απόψεις τους για να απλοποιήσουμε και να βελτιώσουμε τις διαδικασίες», είπε.
Το τρίτο σημείο, στο οποίο αναφέρθηκε, έχει να κάνει με το γεγονός ότι χρειάζεται «να οργανωθούμε καλύτερα, να έχουμε πιο σωστή δομή ως υπηρεσίες πληροφορικής, να στελεχωθούμε καλύτερα, κι αυτό είναι μεγάλη πρόκληση, γιατί σήμερα δεν βρίσκει κανείς εύκολα εξειδικευμένο προσωπικό για να μπορέσουμε να ανταποκριθούμε».
Κυβερνοασφάλεια
«Η κυβερνοασφάλεια είναι ουσιώδης προϋπόθεση για ό,τι έχουμε συζητήσει», είπε, σημειώνοντας ότι δεν είναι κάτι το οποίο υλοποιείς και τελειώνεις. «Σε συνεννόηση με την Αρχή Ψηφιακής Ασφάλειας, προχωρούμε σε ό,τι έχει να κάνει με το κανονιστικό πλαίσιο και το πλαίσιο συμμόρφωσης σε αυτό τον τομέα», ανέφερε, σημειώνοντας ότι η ΑΨΑ το 2023 έχει θέσει σε λειτουργία το εθνικό CSIRT, που είναι ο φορέας που ανταποκρίνεται σε περιστατικά κυβερνοασφάλειας και λειτουργεί σε 24ωρη βάση. «Είναι μια ενέργεια που βελτιώνει σημαντικά τη θωράκιση των κρίσιμων υποδομών», είπε.
Επιπλέον, σημείωσε ότι έχει ιδρυθεί το εθνικό κέντρο συντονισμού κυβερνοασφάλειας, σε συνεννόηση με το Υφυπουργείο, και προχωρά το πρώτο σχέδιο χορηγιών κάτω από αυτό τον φορέα, σε συνεργασία με το Ίδρυμα Έρυνεας και Καινοτομίας (ΙδΕΚ), προς μικρομεσαίες επιχειρήσεις, για ενίσχυση των επιπέδων κυβερνοασφάλειάς τους. Ακόμα, γίνονται εκστρατείες στα ΜΜΕ και στα ΜΚΔ με σκοπό την ευαισθητοποίηση και του κοινού και των επιχειρήσεων. Αυτή τη στιγμή, σημείωσε, υπάρχει μια κοινή εκστρατεία ενημέρωσης για ηλεκτρονικές απάτες ανάμεσα σε ΑΨΑ, Σύνδεσμο Τραπεζών και Αστυνομία.
«Εμείς, ως Υφυπουργείο, που έχουμε την ευθύνη της πολιτικής και του συντονισμού, τυποποιούμε ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο για την κυβερνοασφάλεια, το οποίο θα μας βοηθήσει να ενισχύσουμε περισσότερο τον τρόπο με τον οποίο αντιδρούμε», επισήμανε, αναφέροντας ότι ένα από τα πράγματα που πρέπει να γίνουν είναι η αρχή του «Security by Design», δηλαδή, όποιο σύστημα ξεκινήσει να σχεδιάζεται θα πρέπει από τον σχεδιασμό του να λαμβάνει υπόψη τα θέματα ασφάλειας.
«Η κυβερνοασφάλεια αναγάγεται πλέον σε θέμα εθνικής ασφάλειας και έτσι πρέπει να τη χειριζόμαστε», υπογράμμισε.
Ψηφιακές δεξιότητες
Η ψηφιακή μετάβαση δεν είναι μόνο οι υπηρεσίες που δίνει το κράτος στον πολίτη, αλλά και οι προϋποθέσεις, ώστε να υπάρχει μία ψηφιακά ώριμη οικονομία και κοινωνία, για να μπορέσει να αντλήσει τα οφέλη από αυτή την ψηφιοποίηση και να μπορέσει να λειτουργήσει και σαν μοχλός υλοποίησης όλων αυτών, ανέφερε ο κ. Δαμιανού.
Είπε ότι μία από τις διαστάσεις, που μετρά και η Ευρώπη, είναι οι βασικές ψηφιακές δεξιότητες. «Είμαστε λίγο κάτω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, γύρω στο 50%, σε σχέση με 59%» στην ΕΕ, επεσήμανε.
Ανέφερε ότι έχουμε εθνικό πλάνο για τις ψηφιακές δεξιότητες, το οποίο χρηματοδοτείται πλέον και από το Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας με €24 εκ. Από αυτά, €13 εκ. αφορούν το εκπαιδευτικό σύστημα και το χειρίζεται το Υπ. Παιδείας, ενώ υπάρχουν και σχέδια της Αρχής Ανάπτυξης Ανθρώπινου Δυναμικύ (ΑνΑΔ), σε συνεργασία με το Υφυπουργείο για το θέμα.
Επιπλέον, σημείωσε τη μεγάλη έλλειψη σε ειδικούς σε θέματα πληροφορικής και τεχνολογίας, πρόκληση, όπως είπε, που αντιμετωπίζει και η υπόλοιπη Ευρώπη. Ανέφερε ότι, πρόσφατα, σε συνεργασία με το Υπουργείο Εργασίας και τον CITEA , ανακοινώθηκε το πιλοτικό πρόγραμμα «Re-Up Skilling», μέσα από το οποίο 15 άνεργοι, οι οποίοι δεν έχουν γνώση και υπόβαθρο σε θέματα τεχνολογίας και πληροφορικής, θα περάσουν από εντατικό πρόγραμμα 10 βδομάδων, για να εκπαιδευτούν σε θέματα data analytics. «Αν αυτό πάει καλά, τότε θα το επεκτείνουμε και σε άλλους τομείς. Είναι τέτοιες ενέργειες που χρειάζονται, ακριβώς για να ενισχύσουμε το θέμα της εκπαίδευσης και των γνώσεων», ανέφερε.
Έρευνα και Καινοτομία
Όσον αφορά την έρευνα και την καινοτομία, ο Υφυπουργός είπε ότι η ευθύνη του Υφυπουργείου έχει να κάνει με το να δημιουργήσει ένα υποστηρικτικό πλαίσιο. «Ξεκινήσαμε πριν 10 χρόνια σαν χώρα με ένα νηπιακό οικοσύστημα έρευνας και καινοτομίας. Σήμερα, έχουμε ένα οικοσύστημα που έχει τεράστια προοπτική και δυναμική», συνέχισε, σημειώνοντας ότι για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά, η Κύπρος κατατάσσεται 10η στην Ευρώπη στην κατηγορία «strong innovator», με βάση το European Innovation Scoreboard.
Σημείωσε ότι, μέσα από ευρωπαϊκές χρηματοδοτήσεις, το κυπριακό οικοσύστημα έχει αντλήσει σχεδόν €0,5 δισ. «Είναι πολύ καλές οι επιδόσεις και το στοίχημα είναι πώς βοηθούμε αυτό το σύστημα να μετατρέψει τα ερευνητικά αποτελέσματα σε προϊόντα, πώς φέρνουμε κοντά την παραγωγική οικονομία με το οικοσύστημα της έρευνας και της καινοτομίας, και πώς βοηθούμε το οικοσύστημα να ενσωματώσει τέτοιες γνώσεις που να μπορέσει να αντλήσει και χρηματοδότηση όχι μόνο από κρατικά ή ευρωπαϊκά προγράμματα, αλλά περισσότερο από ιδιωτικά κεφάλαια», ανέφερε.
Καταληκτικά, ο Υφυπουργός είπε ότι ο κόσμος έχει ακούσει πολλές υποσχέσεις. «Οφείλουμε όμως να θέτουμε στόχους. Το ευχάριστο και το σημαντικό είναι ότι πλέον έχουμε αρχίσει την υλοποίηση για πολλά έργα. Σίγουρα εντός της χρονιάς θα έχουμε αποτέλεσμα», είπε.
