Το Υπουργείο Δικαιοσύνης επεξεργάζεται μελέτες και έρευνες προκειμένου να εξετάσει τι συμβαίνει σε άλλα νομικά συστήματα, σε σχέση με τον διττό ρόλο του Γενικού Εισαγγελέα και το ανέλεγκτο των αποφάσεων του, ανέφερε εκπρόσωπος του Υπουργείου σε συνεδρία την Τετάρτη της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Θεσμών, η οποία εξέτασε την έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το Κράτος Δικαίου στην Κύπρο για το 2023, σε ό,τι αφορά το σύστημα απονομής της δικαιοσύνης.
Εξάλλου, εκπρόσωπος της Νομικής Υπηρεσίας είπε ότι ο Γενικός Εισαγγελέας αποφάσισε να προωθήσει διεργασία εσωτερικής επανεξέτασης των αποφάσεων του και θα ανακοινώσει σύντομα νέα διαδικασία για επανεξέταση των αποφάσεων του για δίωξη, μη δίωξη ή διακοπή δίωξης, από νέα ομάδα νομικών λειτουργών εντός της Νομικής Υπηρεσίας, κάνοντας ένα βήμα προς τις συστάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, που σημείωναν την ανάγκη δικαστικού ή ιεραρχικού ελέγχου των αποφάσεων του Γενικού Εισαγγελέα.
Στην Επιτροπή Θεσμών συζητήθηκε επίσης το ζήτημα της ποιότητας απονομής δικαιοσύνης, το οποίο επίσης θίγεται στην έκθεση της Κομισιόν, σημειώνοντας την ανάγκη ψηφιοποίησης, αλλά και τις μεγάλες καθυστερήσεις που παρατηρούνται στην εκδίκαση υποθέσεων, τις ελλείψεις σε υποστηρικτικό προσωπικό και την ανεπάρκεια των κτηριακών υποδομών.
Στις συστάσεις της έκθεσης για το κράτος δικαίου αναφέρεται, μεταξύ άλλων, ότι πρέπει να ενισχυθεί η ανεξαρτησία και η λογοδοσία της εισαγγελικής αρχής, «με την πρόβλεψη της δυνατότητας ελέγχου των αποφάσεων του Γενικού Εισαγγελέα περί μη άσκησης δίωξης ή διακοπής της διαδικασίας».
Ο Γενικός Ελεγκτής Οδυσσέας Μιχαηλίδης ανέφερε ότι στην έκθεση γίνεται αναφορά για την ανάγκη απρόσκοπτης πρόσβασης της Ελεγκτικής Υπηρεσίας στην πληροφόρηση. Θίγοντας τα προβλήματα που προκύπτουν από τον διττό ρόλο του θεσμού, σημείωσε ότι ο Γενικός Εισαγγελέας δεν εφαρμόζει τις κυρώσεις που προκύπτουν από τη μη παραχώρηση στοιχείων που ζητά η Ελεγκτική Υπηρεσία, ενώ συχνά, ως Νομικός Σύμβουλος του κράτους, είναι αυτός που συμβουλεύει να μη δοθούν τα στοιχεία.
Εκ μέρους του Υπουργείου Δικαιοσύνης, η Ανώτερη Λειτουργός Νομικών Θεμάτων, Φαίδρα Γρηγορίου, είπε ότι το ζήτημα του ρόλου του Γενικού Εισαγγελέα αποτελεί προτεραιότητα της εκτελεστικής εξουσίας. Ανέφερε ότι το Υπουργείο διεξάγει μελέτη και έρευνα των παρόμοιων με την Κύπρο νομικών συστημάτων και εξετάζει και άλλες μελέτες για το θέμα. Σημείωσε ότι είναι ένα πολύ σοβαρό συνταγματικό ζήτημα και το όποιο νομοσχέδιο δεν ετοιμάζεται «εν μία νυκτί».
Όσον αφορά τα προβλήματα στον τομέα της δικαιοσύνης, η κ. Γρηγορίου είπε ότι το 2023 ήταν κομβική χρονιά για τις μεταρρυθμίσεις και πρέπει να δοθεί χρόνος για να φανούν τα αποτελέσματα. Σημείωσε ότι στην έκθεση της Επιτροπής γίνεται θετική αποτύπωση των προσπαθειών της Κυπριακής Δημοκρατίας για εκσυγχρονισμό του κράτους δικαίου.
Εκ μέρους της Νομικής Υπηρεσίας, η Εισαγγελέας Έλενα Ζαχαριάδου είπε ότι ως αποτέλεσμα της σύστασης της έκθεσης για ενίσχυση της ανεξαρτησίας και λογοδοσίας της εισαγγελικής αρχής, ο Γενικός Εισαγγελέας αποφάσισε να προωθήσει διεργασία εσωτερικής επανεξέτασης των αποφάσεων του.
Όπως εξήγησε, κάθε παραπονούμενος θα μπορεί να ζητήσει επανεξέταση της απόφασης του Γενικού Εισαγγελέα για μη δίωξη ή διακοπή δίωξης. Η επανεξέταση θα γίνεται από νέα ομάδα νομικών λειτουργών της Νομικής Υπηρεσίας και η απόφαση, μαζί με το σκεπτικό, θα κοινοποιείται στον παραπονούμενο. Όπως σημείωσε, θα είναι μία δομημένη διαδικασία, η οποία θα δοθεί σύντομα στη δημοσιότητα από τον Γενικό Εισαγγελέα και θα ενισχύσει τη διαφάνεια.
Επιπλέον, η ΝΥ θα κωδικοποιήσει τα κριτήρια βάσει των οποίων λαμβάνονται οι αποφάσεις για δίωξη ή μη δίωξη ή διακοπή δίωξης. Το ενιαίο έγγραφο επίσης θα ανακοινωθεί δημόσια. Όπως σημείωσε, τα παραπάνω αποτελούν σημαντική συμβολή στη λογοδοσία της ΝΥ και στη διαφάνεια των αποφάσεων του Γενικού Εισαγγελέα.
Όσον αφορά τις προτάσεις για διαχωρισμό των ρόλων του Γενικού Εισαγγελέα, η κ. Ζαχαριάδου είπε πως μία τέτοιας φύσεως συνταγματική αναθεώρηση προϋποθέτει σοβαρή έρευνα και μελέτη για να αναδειχθούν οι ανάγκες που υπάρχουν για αναθεώρηση, να αναδειχθούν πιθανοί τρόποι αντιμετώπισης και να εξεταστεί αν οι αλλαγές μπορούν να καλυφθούν με βάση το Σύνταγμα, το δίκαιο της ανάγκης και την πολιτική κατάσταση του τόπου. Δεδομένου ότι θα αποφασιστεί από την εκτελεστική εξουσία, είπε ότι η ΝΥ είναι έτοιμη να συμβάλει στη συζήτηση και να τοποθετηθεί επί συγκεκριμένων προτάσεων.
Ο Πρόεδρος της Επιτροπής, Βουλευτής του ΔΗΣΥ, Δημήτρης Δημητρίου, σε δηλώσεις του μετά της συνεδρία της Επιτροπής, είπε ότι «ακούσαμε για άλλη μια φορά πως η δικαιοσύνη καθυστερεί, πως η ηλεκτρονική δικαιοσύνη όχι μόνο δεν προχωρά αλλά έχει καταρρεύσει». Από την άλλη, είπε, ακούστηκαν και τα θετικά, ότι «εφαρμόζεται η μεταρρύθμιση, ότι το εφετείο έχει αποτέλεσμα και το τι πρέπει να γίνει στον τομέα της δικαιοσύνης».
Πρόσθεσε ότι μεγάλο μέρος της συζήτησης επικεντρώθηκε στον Γενικό Εισαγγελέα και τον διαχωρισμό του ρόλου του από αυτόν του δημοσίου κατήγορου. «Είναι με μεγάλη ικανοποίηση που ακούσαμε από την εκπρόσωπο του Υπουργείου Δικαιοσύνης πως έχουν δοθεί οδηγίες από τον πολιτικό προϊστάμενο προφανώς, για να μελετηθεί και το ενδεχόμενο αυτό, σε σχέση και με την εξαγγελία και προεκλογικά του Προέδρου της Δημοκρατίας αλλά και πριν μερικές βδομάδες», ανέφερε.
Είπε ακόμα, ότι «εμείς έχουμε την πρόταση νόμου που αφορά τη συνταγματική τροποποίηση και ανοίγει τον δρόμο για να έρθει το νομοσχέδιο για αυτό τον διαχωρισμό. Θεωρώ πως ήρθε η ώρα, έπειτα από 64 χρόνια, να δούμε ζεστά το ζήτημα αυτής της μεγάλης συνταγματικής τροποποίησης».
Ερωτηθείς για το πώς βλέπει τις προτεινόμενες αλλαγές που παρουσίασε η εκπρόσωπος της Νομικής Υπηρεσίας για τη λογοδοσία του θεσμού, ο κ. Δημητρίου είπε ότι «είναι με μεγάλο προβληματισμό που ακούσαμε το ενδεχόμενο προσπάθειας αναθεώρησης της πρώτης απόφασης του Γενικού Εισαγγελέα από ομάδα νομικών εντός της Νομικής Υπηρεσίας».
Σημείωσε ότι δεν θέλει να προδικάσει από τώρα με αρνητικότητα την όποια ανακοίνωση από μέρους του Γενικού Εισαγγελέα. «Θα περιμένουμε με ενδιαφέρον και θα ακούσουμε με μεγαλύτερο ενδιαφέρον τι έχει να πει όταν θα είναι έτοιμος ο Γενικός Εισαγγελέας σε αυτό το ζήτημα», ανέφερε.
Η Βουλευτής του ΑΚΕΛ, Ειρήνη Χαραλαμπίδου, σε δηλώσεις της μετά την ολοκλήρωση της συνεδρία της Επιτροπής, είπε ότι ένα από τα πιο σοβαρά θεσμικά θέματα που αντιμετωπίζει η Κύπρος είναι το ανέλεγκτο του Γενικού Εισαγγελέα και η μη ύπαρξη διαχωρισμού των εξουσιών του. «Αυτοί είναι οι λόγοι που μας οδήγησαν να καταθέσουμε την πρόταση νόμου για αναθεώρηση του Συντάγματος», ανέφερε, σημειώνοντας και την προεκλογική δέσμευση του Προέδρου για το θέμα.
«Είναι αδιανόητο ο Γενικός Εισαγγελέας να παίρνει αποφάσεις, να αναστέλλει ποινικές διώξεις, χωρίς να τις αιτιολογεί», είπε, προσθέτοντας ότι οι πολίτες δεν αισθάνονται ότι απονέμεται δικαιοσύνη.
Σημείωσε ότι στο θέμα των “χρυσών” διαβατηρίων θα έπρεπε να είχαν εξαιρεθεί και οι δύο Εισαγγελείς, καθώς ήταν Υπουργοί του Υπουργικού που λάμβανε τις αποφάσεις και που σήμερα πρέπει να ελέγξουν. Επιπλέον, είπε ότι και η Νομική Υπηρεσία θα πρέπει να ελέγχεται για τις συμβουλές που παρέχει στο κράτος, αναφέροντας το παράδειγμα της πλωτής πλατφόρμας του Βασιλικού. Αναφερόμενη στην υπόθεση του εθνοφρουρού Θανάση Νικολάου, διερωτήθηκε τι θα γίνει αν χάσει η Νομική Υπηρεσία την υπόθεση.
Για την ανάγκη συνταγματικής τροποποίησης, σημείωσε ότι το δίκαιο της ανάγκης «δεν μπορούμε να το επικαλούμαστε κατά το δοκούν». Πρόσθεσε ότι έχει ξαναγίνει συνταγματική τροποποίηση με πρόταση νόμου, όταν ψηφίστηκε η οικονομική αυτονόμηση της Βουλής.
Αναφορικά με την πρόταση της Νομικής Υπηρεσίας για επανεξέταση των αποφάσεων του Γενικού Εισαγγελέα σημείωσε ότι πρέπει να υπάρχει δικαστικός έλεγχος. «Ξέρετε πολλούς, με τις εξουσίες που έχει ο Γενικός Εισαγγελέας, που θα μπορούσαν να αμφισβητήσουν την άποψη του ή θα τολμούσαν να εκφράσουν διαφορετική άποψη, αν κάτι ήθελε να επιβάλει;», διερωτήθηκε.
Ο Βουλευτής του ΑΚΕΛ, Ανδρέας Πασιουρτίδης, σε δηλώσεις του, επικεντρώθηκε στο ζήτημα της δικαστικής μεταρρύθμισης. Όπως είπε, παρά το ότι υπήρξε κάποια πρόοδος στις συστάσεις της έκθεσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής «εξακολουθεί ένα πολύ σοβαρό πρόβλημα να υφίσταται, το οποίο καθιστά και την ποιοτική αλλά και αποτελεσματική απονομή της δικαιοσύνης προβληματική, έως και ανύπαρκτη αυτή τη στιγμή στην Κύπρο».
Όπως είπε, παρά τη μεταρρύθμιση των ανώτατων βαθμίδων της δικαιοσύνης, εξακολουθεί σε πρώτο βαθμό να απονέμεται δικαιοσύνη στις καλύτερες περιπτώσεις ύστερα από 7-8 χρόνια, ενώ αν προστεθεί και ο δεύτερος και τρίτος βαθμός εκδίκασης μιας υπόθεσης, αυτή τελεσιδικεί σε 10 χρόνια, «αν κάποιος είναι τυχερός».
Ο κ. Πασιουρτίδης αναφέρθηκε στα «όσα κωμικά έχουμε ζήσει με το σύστημα e-justice της ηλεκτρονικής δικαιοσύνης στην Κύπρο». Όπως είπε, η Κύπρος αυτή τη στιγμή βρίσκεται στην τελευταία θέση της ΕΕ όσον αφορά τον μέσο όρο εκδίκασης υποθέσεων. «Αυτό δεν αποτελεί αποτελεσματική απονομή της δικαιοσύνης», είπε, σημειώνοντας ότι η πρόσληψη δικαστών από μόνη της δεν θα λύσει το πρόβλημα, αν δεν υπάρξει επάρκεια και σε υποστηρικτικό προσωπικό.
«Αναμένουμε να ληφθούν εκείνα τα μέτρα, από όσους έχουν την ευθύνη, ούτως ώστε στην έκθεση του 2024 να μην εντοπίζονται σε τέτοιο μεγάλο βαθμό αυτά τα κενά και αδυναμίες στον τομέα της απονομής της δικαιοσύνης», είπε.
Η ανεξάρτητη Βουλευτής, Αλεξάνδρα Ατταλίδου, είπε ότι οι πολίτες στην Κύπρο έχουν χάσει την εμπιστοσύνη τους στη δικαιοσύνη. «Η δικαιοσύνη είναι πυλώνας της δημοκρατίας. Και όταν οι πολίτες αίρουν την εμπιστοσύνη τους προς τη δικαιοσύνη, σημαίνει ότι πάσχει η ίδια η δημοκρατία και αυτό είναι ένα πολύ επικίνδυνο φαινόμενο», σημείωσε.
Παραθέτοντας στοιχεία, σημείωσε ότι ο μέσος όρος για τελεσίδικη απόφαση στην ΕΕ είναι 8 μήνες, σε αντίθεση με την Κύπρο, που ανέρχονται σε 83. Επιπλέον, είπε ότι η Κύπρος κατατάσσεται τελευταία, όσον αφορά το ποσοστό του ΑΕΠ που ξοδεύεται για τη λειτουργία των δικαστηρίων. «Ξοδεύουμε το 0,12% του ΑΕΠ, ενώ ο μέσος όρος στην ΕΕ είναι 0,32%», ανέφερε, σημειώνοντας την κακή κατάσταση των δικαστηρίων και τις συνέπειες που προκύπτουν, υπογραμμίζοντας ότι ευθύνονται διαχρονικά όλες οι Κυβερνήσεις.
Για το θέμα του ανέλεγκτου του Γενικού Εισαγγελέα, είπε ότι έχουν κατατεθεί προτάσεις νόμου από την ίδια και την κ. Χαραλαμπίδου, που θα συγχωνευτούν. «Είναι απαράδεκτο σε μία χώρα να μην υπάρχει οποιοσδήποτε μηχανισμός ελέγχου των αποφάσεων του Γενικού Εισαγγελέα για ποινική δίωξη ή για απόσυρση ποινικής δίωξης εναντίον οποιουδήποτε», είπε, σημειώνοντας ότι αυτό υποσκάπτει την εμπιστοσύνη των πολιτών στη δικαιοσύνη.
Ο Βουλευτής του ΔΗΚΟ, Ζαχαρίας Κουλίας, μιλώντας εντός της Επιτροπής, έθιξε το ζήτημα της έλλειψης υποστηρικτικού προσωπικού στα δικαστήρια. Για το ζήτημα του ρόλου του Γενικού Εισαγγελέα είπε ότι πρέπει να ρυθμιστεί το θέμα για να λυθεί η εντύπωση για το ανέλεγκτο του Γενικού Εισαγγελέα, ενώ υπογράμμισε τη σημασία της παρουσίας των οργάνων αυτών στις συνεδριάσεις της Βουλής για θέματα που τους αφορούν.
Υπενθύμισε, ότι το ζήτημα του ανέλεγκτου του Γενικού Εισαγγελέα έχει προκαλέσει πολλές φορές το δημόσιο αίσθημα, αναφερόμενος στις περιπτώσεις του πραξικοπήματος, του Χρηματιστηρίου, των αξιογράφων και του Συνεργατισμού.
Μιλώνατς κατά τη συνεδρία της Επιτροπής, ο Βουλευτής της ΔΗΠΑ-Συνεργασία, Μαρίνος Μουσιούττας, είπε ότι πέραν των προεκλογικών δεσμεύσεων του Προέδρου της Δημοκρατίας για το θέμα του ρόλου του Γενικού Εισαγγελέα, αυτός είχε δηλώσει στις προγραμματικές του δηλώσεις για το 2024 ότι ετοιμάζεται νομοθέτημα για τις ανεξάρτητες υπηρεσίες. «Αναμένουμε να δούμε αν θα περιέχονται μέσα ή όχι και θα κρίνουμε», ανέφερε.
Ο ανεξάρτητος Βουλευτής, Ανδρέας Θεμιστοκλέους, μιλώντας επίσης εντός της Επιτροπής, είπε ότι οι δυνατότητες της Βουλής, με βάση το Σύνταγμα, είναι πολύ περιορισμένες. Διερωτήθηκε σε ποιον πρέπει να λογοδοτεί ο Γενικός Εισαγγελέας, σημειώνοντας ότι υπεισέρχονται ζητήματα εθνικής ασφάλειας και σχέσεων με άλλα κράτη.
