Για τις εξελίξεις στο θέμα των αγνοουμένων ενημερώθηκε εκτενώς σήμερα η αρμόδια Κοινοβουλευτική Επιτροπή Προσφύγων, Εγκλωβισμένων, Αγνοουμένων και Παθόντων, με τις αρμόδιες υπηρεσίες να ενημερώνουν, μεταξύ άλλων, ότι έχει ξεκινήσει ανασκαφή στο Πέντε Μίλι του κατεχόμενου Καραβά, η οποία αφορά τους πρώτους νεκρούς της τουρκικής εισβολής περίπου 40-70 άτομα, αλλά και ότι επίκεινται εξελίξεις σε ό,τι αφορά το θέμα των «ψεκασμένων»/εμποτισμένων με χημικές ουσίες οστών.
Κατά την ενημέρωση, η Επικεφαλής Ανθρωπιστικών Θεμάτων Αγνοουμένων και Εγκλωβισμένων Άννα Αριστοτέλους ανέφερε ότι πέραν του 49% των υποθέσεων των αγνοουμένων εξακολουθούν να εκκρεμούν μέχρι σήμερα και πως ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας αποφάσισε την αύξηση της εισφοράς της ΚΔ προς τη ΔΕΑ, έτσι ώστε να δημιουργηθούν περισσότερες ομάδες και περισσότερα συνεργεία ανασκαφών, με μοναδικό στόχο να δοθεί ώθηση στην επιχειρησιακή δυνατότητα της ΔΕΑ, έτσι ώστε να λειτουργεί με πιο γοργούς ρυθμούς.
Συνέχισε λέγοντας ότι έχει παράλληλα δοθεί έμφαση σε αθέατες πτυχές του θέματος όπως οι γυναίκες και τα παιδιά που αγνοούνται, έχει καταρτιστεί κατάλογος με τις γυναίκες αγνοούμενες οι οποίες ανέρχονται σε 118 από τους 1619 αγνοούμενους και πως από αυτές ταυτοποιήθηκαν 26. «Τα αγνοούμενα παιδιά ανέρχονται σε 36 και από αυτά ταυτοποιήθηκαν τα 20, το μικρότερο σε ηλικία ήταν 6 μηνών και το μεγαλύτερο 18 ετών», είπε.
Σημείωσε, επίσης, πως από το πρόγραμμα της Κυπριακής Δημοκρατίας ταυτοποιήθηκαν πρόσφατα 7 περιπτώσεις αγνοουμένων, ενώ αναμένονται ακόμη 7 ταυτοποιήσεις, και έχουν ενημερωθεί με προσωπική επαφή οι οικογένειες στην Ελλάδα, και πως έγινε ακόμη επαναπατρισμός οστών για 9 Ελλαδίτες ήρωες, των οποίων τα οστά βρίσκονταν για χρόνια στο ανθρωπολογικό εργαστήριο της ΔΕΑ και ενταφιασμός 6 Ελλαδιτών ηρώων στον Τύμβο της Μακεδονίτισσας.
Οι 11 από αυτούς έπεσαν στο Στρατόπεδο της ΕΛΔΥΚ τον Ιούλιο και τον Αύγουστο του 1974, οι 3 αφορούσαν την περίοδο 1963-1964 και μία περίπτωση αφορούσε καταδρομέα του μεταγωγικού Noratlas. Οι ταυτοποιήσεις αυτές προέκυψαν από εκταφές στο κοιμητήριο Λακατάμιας που έγιναν το 1999 στο πλαίσιο του προγράμματος της ΚΔ.
Ανέφερε, ακόμη, ότι υπάρχει μεγάλος αριθμός ταυτοποιημένων λειψάνων, με τους συγγενείς των ατόμων στα οποία ανήκουν τα λείψανα να μην έχουν προχωρήσει σε κηδείες, σύνολο 9 άτομα, έξι Ε/κ και 3 ΕΛΔΥΚάριοι, τα οστά των οποίων βρίσκονται σε οστεοφυλάκιο στο ανθρωπολογικό εργαστήριο της ΚΔ.
Η κ. Αριστοτέλους σημείωσε επίσης πως υπάρχουν εξελίξεις και σε ό,τι αφορά τα «ψεκασμένα» οστά, για τα οποία, όπως εξήγησε, έπειτα από αποτυχημένες προσπάθειες για ταυτοποίηση τους στο παρελθόν στο εξωτερικό, σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Γενετικής και Νευρολογίας έγινε κατορθωτή η αγορά ενός μηχανήματος για τη διενέργεια γενετικών εξετάσεων με τη μέθοδο της μαζικής παράλληλης αλληλούχισης, έχει ολοκληρωθεί η εκπαίδευση του προσωπικού και έχει αρχίσει η διαδικασία εξέτασης των οστών τα οποία είχαν εμποτιστεί με χημικές ουσίες. «Είμαστε αισιόδοξοι ότι θα έχουμε αποτελέσματα», ανέφερε σχετικά.
Είπε ακόμη ότι υπάρχουν 14 οστά στο ανθρωπολογικό εργαστήριο της ΚΔ, 7 από τα οποία προέκυψαν από εκταφές στο κοιμητήριο Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης και 7 από το οιμητήριο Λακατάμιας, τα οποία δεν έχουν ταυτοποιηθεί.
Σημείωσε επίσης ότι οι προσπάθειες για εξασφάλιση πληροφοριών και αξιολόγηση είναι συνεχείς και απηύθυνε εκ νέου έκκληση προς τους πολίτες για παροχή οποιασδήποτε πληροφορίας που έχει να κάνει με αγνοούμενους.
Απαντώντας σε ερωτήσεις βουλευτών η κ. Αριστοτέλους ανέφερε ότι «τον τελευταίο χρόνο εντοπίστηκαν ή και ταυτοποιήθηκαν σε 18 περιπτώσεις λείψανα αγνοουμένων και εντοπίστηκαν 3 πεσόντες μέσω του προγράμματος της ΔΕΑ, ενώ μέσω του προγράμματος της ΚΔ έγιναν 14 ταυτοποιήσεις».
Για το θέμα της οικονομικής συνεισφοράς της ΚΔ προς τη ΔΕΑ, η κ. Αριστοτέλους είπε ότι όντως ύστερα από αρκετά χρόνια αυξήθηκε, υποδεικνύοντας πως πρόκειται για ένα θέμα το οποίο αξιολογείται.
Ειδικότερα για το θέμα των “ψεκασμένων” οστών, η κ. Αριστοτέλους εξέφρασε την ελπίδα ότι πολύ σύντομα θα υπάρξουν συγκεκριμένα αποτελέσματα.
Οι εκπρόσωποι της ΔΕΑ, Μαρία Αχιλλέως και Αντρέας Χρίστου, ενημέρωσαν ότι βρίσκεται σε εξέλιξη διαδικασία αύξησης των συνεργείων εκταφών από 7 σε 8 με την πρόσληψη και 6 αρχαιολόγων, και αγορά ενός επιπλέον μηχανήματος για την επιπλέον ομάδα.
Αυτή τη στιγμή πραγματοποιούνται από τη ΔΕΑ ανασκαφές στις ελεύθερες περιοχές στο Γέρι και στα κατεχόμενα στον Καραβά (Πέντε Μίλι), στο Τέμπλος, στην Αγιά, στον Μαραθόβουνο και στη Γαλάτεια.
Σε σχέση με τις ανασκαφές σε στρατιωτικές περιοχές οι εκπρόσωποι της ΔΕΑ ανέφεραν ότι ο κατοχικός στρατός παραχωρεί συνολικά 10 άδειες τον χρόνο για ανασκαφές σε στρατιωτικές περιοχές, εκ των οποίων οι 5 αφορούν αιτήματα του μέλους της ε/κ πλευράς της ΔΕΑ ενώ οι άλλες 5 προτείνονται από το μέλος της τ/κ πλευράς. Εξήγησαν ακόμη και οι άδειες που παραχωρούνται είναι με πολλούς περιορισμούς, ειδικά σε σχέση με ενδεχόμενη επέκταση μιας ανασκαφής, αλλά και πως δεν υπάρχει εκ των προτέρων δυνατότητα για επίσκεψη στη στρατιωτική περιοχή για οριοθέτηση της περιοχής ανασκαφής. «Μπορούμε μόνο να πάμε για ανασκαφή, δεν μπορούμε να πάμε να δούμε την περιοχή και να οριοθετήσουμε τον χώρο από πριν εκτός και αν καταφέρουμε με κάποιο τρόπο να εξασφαλίσουμε άδεια από πριν για να πάμε που είναι πολύ δύσκολο», σημείωσε σχετικά η εκπρόσωπος της ΔΕΑ.
Ανασκαφή στο Πέντε Μίλι
Σύμφωνα με την ενημέρωση που υπήρξε από πλευράς ΔΕΑ, η ανασκαφή στο Πέντε Μίλι έχει ξεκινήσει σε ένα από τα τρία σημεία. Υπήρξαν κάποιες διαδικασίες για εξασφάλιση άδειας από τον κατοχικό στρατό καθώς πρόκειται για στρατιωτική περιοχή.
«Μας έχουν δοθεί τρία σημεία προς ανασκαφή, βρίσκονται και τα τρία σε στρατιωτική περιοχή άρα υπάρχουν περιορισμοί, υπάρχει η δέσμευση ότι θα ανασκαφούν και τα τρία σημεία διαδοχικά. Είμαστε αισιόδοξοι», ανέφερε ο εκπρόσωπος της ΔΕΑ, εξηγώντας πως η ανασκαφή στο Πέντε Μίλι αφορά τους πρώτους νεκρούς της τουρκικής εισβολής καθώς έγινε και περισυλλογή νεκρών, με τον αριθμό να εκτιμάται από 40 μέχρι 70 άτομα.
Σκυβαλότοπος στο Δίκωμο
Για την περίπτωση του σκυβαλότοπου στο κατεχόμενο Δίκωμο, σύμφωνα με την ενημέρωση από τους εκπρόσωπους της ΔΕΑ, μετά τις δύο μελέτες που έγιναν, η πρώτη από Πορτογάλο εμπειρογνώμονα και η δεύτερη από Τούρκους καθηγητές, στο παρόν στάδιο αναμένεται από το ψευδοκράτος να δώσει την έγκριση έτσι ώστε να αφαιρεθούν αρχικά οι όγκοι που πρέπει για να ξεκινήσει η ανασκαφή στο επίπεδο του δρόμου του 1974.
«Για να ξεκινήσουμε τις ανασκαφές θα πρέπει να μας παραδοθεί η περιοχή στο επίπεδο του δρόμου όπως ήταν το 1974, δηλαδή να αφαιρεθούν τα χώματα και τα σκουπίδια που υπάρχουν. Για να γίνει αυτό αναμένουμε εδώ και ένα χρόνο την άδεια από το ψευδοκράτος» εξήγησε η εκπρόσωπος της ΔΕΑ, υποδεικνύοντας πως ο όλος χειρισμός γίνεται από το γραφείο της τ/κ πλευράς.
Η εκπρόσωπος της ΔΕΑ εξήγησε πως με βάση και τις δύο μελέτες που έχουν γίνει η ανασκαφή μπορεί να γίνει με κάποιες προϋποθέσεις και επανέλαβε ότι αναμένεται η σχετική έγκριση από το ψευδοκράτος.
Εκ μέρους της Επιτροπής Συγγενών Αγνοουμένων περιόδου 1963-1964 ο Χάρης Συμεωνίδης έκανε λόγο για “κούφια λόγια” της Πολιτείας. «Ζητούμε από ξένες Κυβερνήσεις και από την ΕΕ να αυξήσουν τη συνεισφορά του προς τη ΔΕΑ, εγώ διερωτώμαι πόσα προσφέρει η Κυπριακή Δημοκρατία;» είπε, κάνοντας λόγο για μηδαμινή συνεισφορά της Πολιτείας. «Δεν μπορούμε να συνεισφέρουμε εμείς €300.000 ετησίως στη ΔΕΑ και να περιμένουμε από άλλες χώρες να αυξήσουν τις εισφορές τους από €500.000 σε €800.000 κ.ο.κ», είπε.
Ανέφερε, ακόμη, ότι ενώ στο παρελθόν υπήρχαν 9 συνεργεία να εργάζονται σε ελεύθερες και κατεχόμενες περιοχές και παρά την υπόσχεση ότι θα αυξάνονταν στα 10 αυτή τη στιγμή υπάρχουν 7 από τα οποία εργάζονται τα 6.
Ο Αντιπρόεδρος της Παγκύπριας Οργάνωσης Συγγενών Αδηλώτων Αιχμαλώτων και Αγνοουμένων, Γιαννάκης Κολιός, ανέφερε ότι ενώ ο χρόνος εργάζεται εις βάρος της προσπάθειας που αφορά τη διακρίβωση της τύχης των αγνοουμένων κι ενώ έχουν περάσει 50 χρόνια από την τραγωδία του 1974, οι συγγενείς των αγνοουμένων συνεχίζουν να ακούνε “κούφια λόγια”.
«Είχαμε 9 συνεργεία και ακούμε τώρα ότι προγραμματίζεται αύξηση για να πάμε στα 8. Δηλαδή αντί να γίνουν 10 θα μειωθούν» ανέφερε, και διερωτήθηκε πότε θα λυθεί το θέμα.
«Αυτή τη στιγμή έχουμε 780 Ε/κ αγνοούμενους, αν θα βρίσκουμε 6 τον χρόνο σκεφτείτε πόσος χρόνος θα χρειαστεί», ανέφερε, υποδεικνύοντας ότι ούτε τα εγγόνια των αγνοουμένων δεν θα βρίσκονται εν ζωή για να τους θάψουν.
«’Σιουμαλίζουμε’ τους Τούρκους, ότι μας πουν το δεχόμαστε, πρέπει να γίνουμε λίγο απαιτητικοί. Υπάρχουν αρκετές πληροφορίες. Πρέπει να προσπαθήσουμε με κάθε τρόπο ασκώντας πίεση προς την τουρκική πλευρά για το θέμα των αγνοουμένων», πρόσθεσε.
Η εκπρόσωπος της Επιτροπής Αγνοουμένων Άσσιας, Μαρία Λεοντίου, επανέλαβε ότι το αίτημα των συγγενών είναι να βρουν του ανθρώπους τους και να τους θάψουν.
Ειδικότερα για την περίπτωση των Ασσιωτών αγνοουμένων που εικάζεται ότι έχουν ταφεί σε ομαδικό τάφο στον σκυβαλότοπο στο Δίκωμο, η κ. Λεοντίου είπε ότι από το 2017 υπάρχουν οι μαρτυρίες παρατηρείται μεγάλη χρονοτριβή και δεν υπάρχουν χρονοδιαγράμματα.
«Από πέρσι περιμένουμε να δοθεί η άδεια, είχαμε θέσει επιτακτικά το θέμα της χρηματοδότησης της ανασκαφής στο Δίκωμο, δεν ξέρουμε έγινε μελέτη του κόστους για την ανασκαφή;» ανέφερε, και διερωτήθηκε που θα βρεθούν τα εκατομμύρια που χρειάζονται για να γίνει η ανασκαφή.
Σημείωσε επίσης πως είναι λυπηρό έπειτα από 50 χρόνια οι συγγενείς να ζητούν το αυτονόητο, τη διακρίβωση της τύχης των συγγενών τους. «Θέλουμε να αυξηθούν τα συνεργεία να τους βρούμε όσο πιο νωρίς», τόνισε.
Σε δηλώσεις του μετά το πέρας της συνεδρίας ο Πρόεδρος της Επιτροπής, Νίκος Κέττηρος, είπε ότι αυτό στο οποίο θα πρέπει να δώσει περισσότερη έμφαση η Κυβέρνηση είναι να αυξηθεί κι άλλο το κονδύλι προς τη ΔΕΑ, καθώς οι €300.000 δεν είναι αρκετές, και πως αυτό είναι κάτι που θα πρέπει να γίνει άμεσα, καθώς είναι γνωστό ότι ο χρόνος δεν εργάζεται υπέρ της υπόθεσης της διακρίβωσης της τύχης των αγνοουμένων.
Ο Πρόεδρος της Επιτροπής αναφέρθηκε στο θέμα των «ψεκασμένων» οστών, λέγοντας ότι με βάση την ενημέρωση που υπήρξε το Ινστιτούτο Νευρολογίας και Γενετικής με το νέο μηχάνημα που έχει προμηθευτεί έχει ξεκινήσει την εξέταση αυτών των οστών και φαίνεται να υπάρχει μια αισιοδοξία ότι σύντομα θα έχουμε θετικά αποτελέσματα.
«Πρέπει να είμαστε συγκρατημένοι καθώς αυτά τα οστά είχαν σταλεί στο εξωτερικό, και στις ΗΠΑ και σε άλλες χώρες για να γίνει προσπάθεια ωστόσο δεν υπήρξε θετικό αποτέλεσμα. Αυτή τη στιγμή γίνεται μια νέα προσπάθεια η οποία ευελπιστούμε να έχει θετική κατάληξη», ανέφερε.
Για την περίπτωση του σκυβαλότοπου στο Δίκωμο, ο κ. Κέττηρος είπε ότι αναμένεται η συγκατάθεση του ψευδοκράτους για να αφαιρεθούν τα σκουπίδια από το σημείο και να αρχίσει η ανασκαφή. «Είναι ένα χρόνο που περιμένουμε να δοθεί αυτή η συγκατάθεση, είναι δύο χρόνια που πέρασαν από την ολοκλήρωση της μελέτης του Πορτογάλου εμπειρογνώμονα, υπάρχει κωλυσιεργία στο συγκεκριμένο θέμα και θα πρέπει να ασκηθεί όσο μεγαλύτερη πίεση γίνεται στο συγκεκριμένο θέμα για να δοθεί αυτή η συγκατάθεση», υπέδειξε.
Είπε, εξάλλου, ότι η έκθεση της Πορτογαλίδας Ευρωβουλετή Ιζαμπέλ Σάντος για το θέμα των αγνοουμένων δεν κατατέθηκε ποτέ στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο ότι η κ. Σάντος δεν κατάφερε να επανεκλεγεί. Όπως εξήγησε, ζητήθηκε από τις αρμόδιες υπηρεσίες της Βουλής να κάνουν κάποιες επαφές και με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αλλά και με τη Μόνιμη Αντιπροσωπεία της Κύπρου στην ΕΕ «για να δούμε που βρίσκεται το θέμα και με ποιους θα πρέπει να επικοινωνήσουμε τις αμέσως επόμενες μέρες ως Επιτροπή Προσφύγων».
Διαβεβαίωσε τέλος πως δεν πρόκειται και δεν πρέπει η Βουλή και η Επιτροπή Προσφύγων αλλά ούτε και το Υπουργείο Εξωτερικών να αφήσουν αυτό το θέμα καθώς πρόκειται για θέμα πρώτης προτεραιότητας και η Τουρκία θα πρέπει να πιεστεί και για να ανοίξει και αρχεία και να δώσει πληροφορίες εκεί που πρέπει.
Από την πλευρά της η Βουλευτής του ΔΗΣΥ, Ρίτα Θεοδώρου Σούπερμαν, αφού ανέφερε πως πλέον, σε κάποιες περιπτώσεις, δεν υπάρχουν συγγενείς να θάψουν τα ταυτοποιημένα οστά των αγνοούμενων, είπε ότι γίνονται προσπάθειες για εντοπισμό και ταυτοποίηση των οστών των αγνοουμένων, τόσο από το Γραφείο της Επιτρόπου Ανθρωπιστικών Θεμάτων, όσο και από τη Διερευνητική Επιτροπή Αγνοουμένων, ωστόσο, οι δυσκολίες που προκύπτουν, λόγω της παρόδου του χρόνου και των εμποδίων που θέτει τουρκική πλευρά, δυσχεραίνουν την απρόσκοπτη διενέργεια των εξετάσεων.
«Είναι λυπηρό ότι τα συνεργεία της ΔΕΑ δεν έχουν αυξηθεί έστω κι αν η χρηματοδότηση αυξήθηκε. Το θέμα του σκυβαλότοπου στο Δίκωμο αποτελεί τρανό παράδειγμα για το πώς κινούνται οι έρευνες, τις δυσκολίες που προκύπτουν συνεχώς και την αδυναμία της δικής μας πλευράς να υπερπηδήσει τα εμπόδια σε εύλογο χρόνο», είπε, και στάθηκε στην ανάγκη για αποδοτικότερο συντονισμό μεταξύ των εμπλεκόμενων φορέων και υπηρεσιών με το Υπουργείο Εξωτερικών, αλλά και τον καταρτισμό σχεδίου δράσης.
Σημειώνεται ότι στο πλαίσιο της συνεδρίας συμφωνήθηκε όπως η Επιτροπή πραγματοποιήσει σύντομα επίσκεψη στο ανθρωπολογικό εργαστήρι της ΔΕΑ για να ενημερωθεί εκτενέστερα σε σχέση με την πορεία των ερευνών.
