Κατά την περίοδο 2022 – 2024 καταγράφονται από την Ελεγκτική Υπηρεσία σημαντικές αδυναμίες και παραλείψεις που εντοπίστηκαν κατά τη διενέργεια ελέγχου των διαδικασιών που ακολουθήθηκαν από το Τμήμα Δασών για την προμήθεια και μίσθωση πτητικών και επίγειων μέσων πυρόσβεσης.
Σύμφωνα με την Ελεγκτική Υπηρεσία, το Τμήμα Δασών δεν κατάφερε να διαχειριστεί με τον απαιτούμενο βαθμό επάρκειας τη θωράκιση της χώρας με πτητικά και επίγεια μέσα και αυτό είχε ως αποτέλεσμα τη μείωση του ανταγωνισμού, τη σημαντική αύξηση του κόστους και κυρίως την καθυστέρηση στην εξασφάλιση κρίσιμων μέσων πυρόσβεσης.
Το «μενού» των παθογενειών έχει ανεπαρκή προετοιμασία και έρευνα αγοράς στον αρχικό σχεδιασμό, επαναλαμβανόμενες ακυρώσεις λόγω μη ρεαλιστικών προϋποθέσεων συμμετοχής και τεχνικών απαιτήσεων, σημαντικές καθυστερήσεις και πολύ υψηλότερο κόστος από το εκτιμώμενο.
Ενδεικτικά, στο κομμάτι του κόστους οι τέσσερεις από τις πέντε περιπτώσεις που εξετάσθηκαν είχαν συνολική εκτιμώμενη αξία 48,8 εκατ. αλλά η τελική επιβάρυνση για την Κυπριακή Δημοκρατία (ποσά κατακύρωσης) ανήλθε στα 62,2 εκατ., δηλαδή (+27,5%).
Πέραν του κομματιού του κόστους βέβαια, η Ελεγκτική Υπηρεσία βρίσκει καθυστερήσεις στους διαγωνισμούς που προχώρησε το Τμήμα Δασών για την περίοδο 2022 – 2024. Τρεις στις πέντε περιπτώσεις που εξετάσθηκαν, καλύφθηκαν με σημαντική καθυστέρηση, χάνοντας μερικώς ή ολικώς το κρίσιμο ορόσημο της καλοκαιρινής περιόδου. Αναλυτικότερα, για τη μίσθωση 2 ελικοπτέρων η προκήρυξη έγινε την 1/2024 και η κατακύρωση στις 20/7/2024. Η αγορά 42 πυροσβεστικών οχημάτων προκηρύχθηκε στις 9/2022 και η κατακύρωση έγινε στις 10/2023. Η αγορά 6 βυτιοφόρων προκηρύχθηκε στις 9/2022 και κατακυρώθηκε στις 10/2023. Τέλος, όσον αφορά την αγορά αεροπλάνων πυρόσβεσης η προκήρυξη έγινε στις 10/2023 και ο διαγωνισμός ακυρώθηκε και δεν επαναπροκηρύχθηκε.
Κακός σχεδιασμός
Βάσει των λεγομένων της Ελεγκτικής Υπηρεσίας προκαλεί σοβαρό προβληματισμό ο κακός σχεδιασμός, η ανεπαρκής έρευνα αγοράς, η ασυνέπεια των κριτηρίων αξιολόγησης και η επαναλαμβανόμενη προκήρυξη διαγωνισμών που είτε απέτυχαν να προσελκύσουν ικανό αριθμό προσφορών, είτε κατέληξαν σε απορρίψεις λόγω αποκλειστικών και περιοριστικών τεχνικών απαιτήσεων, κυρίως όσον αφορά την αποδοχή μόνο πιστοποιήσεων από τον EASA, αποκλείοντας αντίστοιχες πιστοποιήσεις από τον ICAO.
«Δεν μάθαμε» λέει η Ελεγκτική
Κατά την Ελεγκτική δεν μπορεί να μην σχολιαστεί το γεγονός ότι οι εν λόγω σοβαρές αδυναμίες και παραλήψεις αφορούν τα έτη 2022 – 2024, δηλαδή τα έτη ακριβώς μετά το 2021, όπου η ΚΔ αντιμετώπισε την πιο καταστροφική πυρκαγιά στην ιστορία της (Αρακαπάς – 3 Ιουλίου 2021) η οποία προκάλεσε το θάνατο 4 ατόμων και κατάστρεψε περίπου 55 τετραγωνικά χιλιόμετρα γης, συμπεριλαμβανομένων 28 κατοικιών και εκτεταμένων καλλιεργειών, με υλικές ζημιές άνω των 15 εκατ. και με ανυπολόγιστες ζημιές για το περιβάλλον.
«Η αδυναμία ορθής διαχείρισης ενός τόσο κρίσιμου ζητήματος, παρά τα διδάγματα του 2021, συνιστά σοβαρή αποτυχία της διοίκησης. Απαιτούνται άμεσες διορθωτικές ενέργειες και θεσμική λογοδοσία», σχολιάζει χαρακτηριστικά.
Αγορά Αεροπλάνων
Όσον αφορά στον διαγωνισμό για αγορά ενός αεροπλάνου και υπηρεσιών πιλότων για 2025 – 2027, με δικαίωμα ανανέωσης 2028-2029 και δύο αεροπλάνων και υπηρεσιών πιλότων και συντήρησης για 2025 -2027, με δικαίωμα ανανέωσης 2028-2029 είχε τα παρακάτω χαρακτηριστικά:
ΤΔ 29/2023 (Εκτιμώμενη Αξία €17.200.000+ΦΠΑ)
- Το εκτιμώμενο κόστος του διαγωνισμού αυξήθηκε από €13,59 εκ. (ΤΔ37/2022) σε €17,2 εκ. (ΤΔ29/2023).
- Το εκτιμώμενο κόστος αυξήθηκε σημαντικά, όμως η διάρκεια των υπηρεσιών μειώθηκε από 5 σε 3 έτη και οι υπόλοιπες παράμετροι παρέμειναν ίδιες.
- Δηλαδή το εκτιμώμενο κόστος αυξήθηκε κατά 26,5%, παρόλο που η περίοδος αγοράς υπηρεσιών πυρόσβεσης και συντήρησης μειώθηκε κατά 40%.
- Η «Μελέτη επιλογής του τρόπου κάλυψης των αναγκών» δεν έφερε στοιχεία για το ποιος την εκπόνησε, ούτε έφερε υπογραφές.
- Δεν προσκομίστηκαν εγκρίσεις για τη βιωσιμότητα και προεπιλογή του έργου από αρμόδια όργανα, όπως απαιτείται από τις Οδηγίες της ΓΔ Ανάπτυξης.
- Σε αντίθεση με τον προηγούμενο διαγωνισμό (ΤΔ37/2022), στο νέο διαγωνισμό (ΤΔ29/2023) έγινε αποδεκτό μόνο το πιστοποιητικό EASA και αποκλείστηκε το πιστοποιητικό ICAO, περιορίζοντας τον ανταγωνισμό.
- Υποβλήθηκαν μόνο δύο προσφορές, οι οποίες απορρίφθηκαν – η μία επειδή προσέφερε ελικόπτερα αντί αεροπλάνων, και η άλλη επειδή τα προσφερόμενα αεροσκάφη δεν πληρούσαν βασικές τεχνικές απαιτήσεις.
Μίσθωση Αεροπλάνων
Οι διαγωνισμοί για την αγορά υπηρεσιών μίσθωσης (wet leasing) δύο αεροπλάνων για πυρόσβεση και διενέργεια περιπολιών για εντοπισμό και κατάσβεση πυρκαγιών για την περίοδο 2024 – 2026 με δικαίωμα ανανέωσης για τα έτη 2027 και 2028 (Είδος I), και δύο αεροπλάνων για την περίοδο 2024 με δικαίωμα ανανέωσης για τα έτη 2025, 2026 και 2027 (Είδος ΙΙ), είχαν τα παρακάτω χαρακτηριστικά:
ΤΔ 1/2024 (Εκτιμώμενη Αξία €19.700.000+ΦΠΑ)
- Ως ελάχιστο κριτήριο γινόταν δεκτό μόνο το πιστοποιητικό από την EASA, αφού αποκλείστηκε το πιστοποιητικό ICAO
- Παρόλο ότι 11 ΟΦ παράλαβαν τα έγγραφα μέσω e-procurement, τελικά δεν υποβλήθηκε καμία προσφορά.
ΤΔ 15/2024 (Εκτιμώμενη Αξία €19.700.000+ΦΠΑ)
- Επαναπροκήρυξη με διεύρυνση πιστοποιήσεων (EASA ή ICAO)
- Δόθηκε σημαντικό προβάδισμα στους κατόχους του πιστοποιητικού EASA αφού στην αξιολόγηση δόθηκε βαρύτητα 20%, περιορίζοντας ξανά τον ανταγωνισμό.
- 18 ΟΦ έλαβαν τα έγγραφα
- Υποβλήθηκε μόνο μία προσφορά
- Ένας παρατηρητής αέρος δεν είχε ισχύουσα άδεια πιλότου κατά την ημερομηνία υποβολής των προσφορών — κρίθηκε μη ουσιώδης.
- Έλλειψη πιστοποιητικού ασφάλισης σύμφωνα με την Οδηγία ΕΕ 785/2004 — έγινε αποδεκτή η υπό όρους συμμόρφωση μετά την κατακύρωση.
- Σε άλλο διαγωνισμό (ΤΔ 21/2024), παρόμοια απόκλιση για το πιστοποιητικό ασφάλισης κρίθηκε ουσιώδης και απορρίφθηκε μια προσφορά, καταδεικνύοντας ασυνέπεια στην αξιολόγηση, παρόλο που ο συντονιστής της επιτροπής αξιολόγησης και στους δύο διαγωνισμούς ήταν το ίδιο άτομο.
- Οι τιμές κατακύρωσης ήταν σημαντικά υψηλότερες από τις αρχικές εκτιμήσεις:
▪ +38% για το Είδος Ι (€271.325/μήνα/αεροπλάνο αντί €196.667 εκτίμηση δαπάνης),
▪ +27% για το Είδος ΙΙ.
- Η ΑΑΔΣ (Γενικό Λογιστήριο) παρενέβη λόγω της κατεπείγουσας ανάγκης και της διαχρονικής αποτυχίας ανάθεσης των υπό αναφορά διαγωνισμών από το Τμήμα Δασών.
- Η ΑΑΔΣ προτίθεται να αναλάβει μελλοντικούς διαγωνισμούς, εφόσον παρουσιαστούν οι αναγκαίες μελέτες και αξιολογηθούν εναλλακτικές λύσεις (π.χ. αγορά ιδιόκτητων μέσων).
Μίσθωση Ελικοπτέρων
Οι διαγωνισμοί για την αγορά υπηρεσιών μίσθωσης (wet leasing) δύο ελικοπτέρων για πυρόσβεση για την θερινή περίοδο 2024 και 2025 με δικαίωμα ανανέωσης για τα έτη 2026 και 2027 είχαν τα παρακάτω χαρακτηριστικά:
ΤΔ 3/2024 (Εκτιμώμενη Αξία €18.400.000+ΦΠΑ)
- Τέθηκε ως απαίτηση μόνο η πιστοποίηση EASA, αποκλείοντας εταιρείες με ICAO πιστοποιήσεις, κάτι που περιόρισε τον ανταγωνισμό.
- Σε παλαιότερους διαγωνισμούς (π.χ. ΤΔ 3/2022) γινόταν αποδοχή τόσο EASA όσο και ICAO πιστοποιήσεων, με στόχο την ευρύτερη συμμετοχή και χαμηλότερες τιμές.
- Όλες οι προσφορές απορρίφθηκαν γιατί δεν υπέβαλαν εγγύηση συμμετοχής και, ως εκ τούτου, δεν αξιολογήθηκαν περαιτέρω.
ΤΔ 21/2024 (Εκτιμώμενη Αξία €18.400.000+ΦΠΑ)
- Επαναπροκήρυξη με διεύρυνση πιστοποιήσεων (EASA ή ICAO).
- Δόθηκε σημαντικό προβάδισμα στους κατόχους του πιστοποιητικού EASA αφού στην αξιολόγηση δόθηκε βαρύτητα 20%, περιορίζοντας ξανά τον ανταγωνισμό.
- Το ίδιο θέμα (μη προσκόμιση πιστοποιητικών ασφάλισης με την προσφορά) κρίθηκε ως λόγος απόρριψης μίας προσφοράς στον ΤΔ21/2024, ενώ στον ΤΔ 15/2024 δεν απορρίφθηκε προσφορά με την ίδια απόκλιση.
- Απορρίφθηκαν και οι 5 προσφορές για σοβαρές αποκλίσεις από τις προϋποθέσεις συμμετοχής και τεχνικές απαιτήσεις
Διαγωνισμός με αρ. ΤΔ 45/2024 για την αγορά υπηρεσιών μίσθωσης (wet leasing) δύο ελικοπτέρων για πυρόσβεση για την περίοδο ενός μηνός
ΤΔ 45/2024 – Κατεπείγουσα σύμβαση
- Λόγω αστοχίας στην ανάθεση στους δύο προηγούμενους διαγωνισμούς, εφαρμόστηκε κατ’ εξαίρεση διαδικασία για ανάθεση σύμβασης για έναν μήνα, με αποδοχή τόσο EASA όσο και ICAO πιστοποιήσεων.
- Οι απαιτήσεις συμμετοχής και τεχνικές προδιαγραφές ήταν σημαντικά μειωμένες.
- Υπήρχε πρόνοια που επέτρεπε στο Τμήμα να αποδεχτεί χαμηλότερες απαιτήσεις, και να προχωρήσει έστω και με ένα μόνο ελικόπτερο.
- Δεν υπήρχαν ρήτρες καθυστέρησης/μη διαθεσιμότητας.
- Υποβλήθηκαν 4 προσφορές.
- Η ανάθεση έγινε στο χαμηλότερο προσφοροδότη για το ποσό των €796.000.
Σημειώνεται ότι η παρούσα Έκθεση δεν λαμβάνει υπόψη και είναι ανεξάρτητη από τις οποιεσδήποτε έρευνες διεξάγονται από την Αστυνομία για το θέμα.
Επίσης, για σκοπούς πληροφόρησης αναφέρεται ότι στις 5.2.2025 εκδόθηκε απόφαση δικαστηρίου στην Ισπανία (Court Decision SAN 138/2025 – ECLI:EN:AN:2025:138 dated 05FEB25), η οποία είναι σχετική με δημόσιους διαγωνισμούς αγοράς υπηρεσιών πυρόσβεσης με πτητικά μέσα.
Αγορά Οχημάτων
Οι διαγωνισμοί με αρ. ΤΔ 34/2022 και ΤΔ 76/2023 για την προμήθεια, συντήρηση και εκπαίδευση στη συντήρηση και χρήση πυροσβεστικών οχημάτων με δυνατότητα μεταφοράς νερού είχαν τα παρακάτω χαρακτηριστικά:
- ΤΔ 34/2022 (Εκτιμώμενη Αξία €11.075.000+ΦΠΑ)
- Αφορούσε 42 οχήματα:
(α) 25 πυροσβεστικά οχήματα, ειδικής χρήσης και παντός εδάφους, με δυνατότητα μεταφοράς 2000 λίτρων νερού (Τμήμα Α του διαγωνισμού με εκτίμηση δαπάνης €6.850.000+ΦΠΑ )
(β) 17 πυροσβεστικά οχήματα με δυνατότητα μεταφοράς 6000 λίτρων νερού (Τμήμα Β του διαγωνισμού με εκτίμηση δαπάνης €4.225.000+ΦΠΑ).
- Συγχρηματοδοτούμενα από το Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΣΑΑ).
- Δεν έγινε άμεση έρευνα αγοράς – βασίστηκαν σε εμπειρία προηγούμενων διαγωνισμών.
- Υποβλήθηκαν 4 προσφορές, 1 προσφορά για το Τμήμα Α και 3 προσφορές για το Τμήμα Β εκ των οποίων οι 2 απορρίφθηκαν.
- Κατακυρώθηκε το Τμήμα Α (€7.568.750 + ΦΠΑ) και το Τμήμα Β (€4.674.409 + ΦΠΑ), και τα δύο περίπου 10% πάνω από την αρχική εκτίμηση τους.
- Προσφοροδότης καταχώρησε προσφυγή στην ΑΑΠ (αρ. 6/2023) η οποία ήταν επιτυχής, εφόσον κρίθηκε ότι η προσφορά του για το Τμήμα Β λανθασμένα απορρίφθηκε για μη ικανοποίηση του κριτηρίου συμμετοχής χρηματοοικονομικής επάρκειας.
- Επαναξιολογήθηκε η προσφορά που κέρδισε την προσφυγή στην ΑΑΠ, η οποία τελικά απορρίφθηκε για μη ικανοποίηση κριτηρίου συμμετοχής επαγγελματικής ικανότητας του.
- Και οι άλλες δύο προσφορές του Τμήματος Β αποκλείστηκαν, λόγω μη αποδοχής ανανέωσης της ισχύος των προσφορών τους.
- Το Τμήμα Β ακυρώθηκε τελικά τον Σεπτέμβριο 2023.
ΤΔ 76/2023 – επαναπροκήρυξη του Τμήματος Β (Εκτιμώμενη Αξία €4.950.000+ΦΠΑ)
- Αυξημένη εκτίμηση δαπάνης (€4.950.000 + ΦΠΑ), αυξημένα επίσης τα κριτήρια συμμετοχής (κύκλος εργασιών και εμπειρία).
- Υποβλήθηκαν 4 προσφορές, εκ των οποίων 3 απορρίφθηκαν για μη συμμόρφωση με τους όρους του διαγωνισμού (δύο σε προϋποθέσεις συμμετοχής και μία για μη ικανοποίηση της απαίτησης για κατοχή ISO).
- Η κατακύρωση έγινε για το ποσό των €6.143.885 (24% υψηλότερη από την εκτιμώμενη αξία) στο μοναδικό έγκυρο προσφοροδότη.
Αγορά βυτιοφόρων
Διαγωνισμοί με αρ. ΤΔ 32/2022, ΤΔ 4/2023 και ΤΔ 45/2023 για την προμήθεια, συντήρηση και εκπαίδευση στη συντήρηση και χρήση έξι βυτιοφόρων οχημάτων με δυνατότητα μεταφοράς 12 τόνων νερού και 500 λίτρων αφρού πυρόσβεσης είχαν τα παρακάτω χαρακτηριστικά:
ΤΔ 32/2022 (Εκτιμώμενη Αξία €867.000+ΦΠΑ)
- Δεν πραγματοποιήθηκε άμεση έρευνα αγοράς πριν την προκήρυξη.
- Χαμηλός προϋπολογισμός και στενά χρονικά περιθώρια παράδοσης αποθάρρυναν προσφορές.
- Δεν υποβλήθηκε καμία προσφορά — ο διαγωνισμός ακυρώθηκε.
ΤΔ 4/2023 (Εκτιμώμενη Αξία €1.428.000+ΦΠΑ)
- Αύξηση εκτιμώμενης αξίας κατά 64,7% λόγω ανατιμήσεων στις τιμές πρώτων υλών, μεταφορών και παγκόσμιων κρίσεων.
- Υποβλήθηκαν 3 προσφορές, απορρίφθηκαν όλες λόγω έλλειψης επαρκούς επαγγελματικής εμπειρίας.
- Διαγωνισμός ακυρώθηκε.
ΤΔ 45/2023 (Εκτιμώμενη Αξία €1.893.000+ΦΠΑ)
- Αύξηση εκτιμώμενης αξίας κατά 32,5% σε σχέση με τον προηγούμενο — αναθεώρηση κόστους βάσει προσφορών του ΤΔ 4/2023.
- Τροποποιήθηκαν τα κριτήρια εμπειρίας για να διευρυνθεί η συμμετοχή περισσότερων οικονομικών φορέων.
- Υποβλήθηκαν 6 προσφορές — απορρίφθηκαν οι 5 λόγω μη συμμόρφωσης με τους όρους του διαγωνισμού, κυρίως ως προς συγκεκριμένο Εμπειρογνώμονα.
- Κατακύρωση στον μοναδικό έγκυρο προσφοροδότη (€1.667.220+ΦΠΑ), 8,1% κάτω από την εκτίμηση, αλλά 92,3% πάνω από τον αρχικό προϋπολογισμό του πρώτου διαγωνισμού.
