Με το επικείμενο νομοσχέδιο για την ανακουφιστική φροντίδα θα προωθηθεί η διεύρυνση της παροχής υπηρεσιών ανακουφιστικής φροντίδας σε όλους τους ασθενείς με χρόνια νοσήματα, είπε σε συνέντευξή της στο ΚΥΠΕ η ιατρική διευθύντρια του Αντικαρκινικού Συνδέσμου Κύπρου και του Κέντρου Ανακουφιστικής Φροντίδας Αροδαφνούσα, Δρ Σοφία Νέστορος.
Τονίζοντας τη σημασία της διεπιστημονικής ομάδας στην παροχή ανακουφιστικής φροντίδας, η γιατρός, η οποία συμμετείχε με εισηγήσεις στη διαβούλευση για το νομοσχέδιο, σημείωσε, μεταξύ άλλων, ότι είναι η αδυναμία του συστήματος υγείας να προσφέρει σφαιρικά φροντίδα προς όλους όσοι την έχουν ανάγκη που οδηγεί στη συζήτηση για το δικαίωμα στην ευθανασία.
Με αφορμή την ετοιμασία νομοσχεδίου που ρυθμίζει την ανακουφιστική φροντίδα, το ΚΥΠΕ επισκέφτηκε το πρώτο κέντρο ανακουφιστικής φροντίδας στην Κύπρο, την Αροδαφνούσα, που λειτουργεί υπό τον Αντικαρκινικό Σύνδεσμο Κύπρου και μίλησε με την πρώτη γιατρό με ειδίκευση στην ανακουφιστική φροντίδα στην Κύπρο, τη δρα Σοφία Νέστορος.
«Η ανακουφιστική φροντίδα είναι μια ολιστική προσέγγιση που προσφέρεται από μια διεπιστημονική ομάδα επαγγελματιών υγείας προς όλους τους ασθενείς, με χρόνια νοσήματα», είπε όταν της ζητήθηκε να δώσει τον ορισμό της ανακουφιστικής φροντίδας, σημειώνοντας ότι ο άνθρωπος είναι ένα σύνθετο ον. «Δεν είναι μόνο το σώμα μας. Είναι και οι σκέψεις και τα συναισθήματά μας, όπως και το πνεύμα μας. Άρα για να μπορέσει κάποιος να προσφέρει σε όλους τους ασθενείς που θα νοσήσουν με ένα νόσημα χρόνιο, χρειάζεται μια ομάδα επαγγελματιών», ανέφερε, όπως γιατροί, νοσηλευτές, ψυχολόγοι, κοινωνικοί λειτουργοί, καθώς και πάροχοι συμπληρωματικών θεραπειών, όπως φυσικοθεραπευτές, αρωματοθεραπευτές, αλλά και πνευματικοί, «αφού είμαστε και πνευματικά όντα», όπως είπε.
Κάνοντας μια ιστορική αναδρομή της πορείας της ανακουφιστικής φροντίδας στην Κύπρο, είπε ότι ξεκίνησε μετά την τουρκική εισβολή του 1974. Είχε προηγηθεί μία συνάντηση του ογκολόγου Δημήτρη Σουλιώτη, μαζί με τον Χακόπ Κεχεγιάν, Πρόεδρο του Αντικαρκινικού Συνδέσμου, το 1971, με στόχο να ιδρύσουν ένα κέντρο φροντίδας ασθενών με καρκίνο.
Λόγω της εισβολής του 1974, η λειτουργία του κέντρου καθυστέρησε και τελικά η Αροδαφνούσα λειτούργησε τον Οκτώβριο του 1976 και υποδέχεται τους πρώτους ασθενείς με καρκίνο, τους οποίους φρόντιζε ομάδα νοσηλευτών. Το 1990 ξεκίνησε και η κατ’ οίκον φροντίδα των ασθενών και το 1996-98 προστέθηκε στην ομάδα κοινωνική λειτουργός, ψυχολόγος και μετά η ίδια, ως γιατρός. «Ξεκινήσαμε να είμαστε διεπιστημονική ομάδα στις αρχές του 2000» και «προσφέραμε προς όλους τους ασθενείς στην Αροδαφνούσα φροντίδα, όχι μόνο για το σώμα τους, την ψυχή τους, τα κοινωνικά και τα πνευματικά τους προβλήματα».
Πρόσθεσε ότι η Αροδαφνούσα πάντα είχε τη βοήθεια ενός πνευματικού, που βοηθούσε στη «στήριξη των αναγκών της πνευματικότητας», σημειώνοντας, ωστόσο, ότι στο κέντρο δεν νοσηλεύονται μόνο ορθόδοξοι χριστιανοί, αλλά «όλοι οι ασθενείς που θα έρθουν στην Αροδαφνούσα θα τύχουν εξίσου σεβασμού από όποιο κοινωνικό, οικονομικό ή πνευματικό υπόστρωμα και να έρθουν και πάντα προσκαλούμε να καλέσουν τους δικούς τους πνευματικούς που θα ήθελα να έρθουν».
Απαντώντας σε σχετική ερώτηση, είπε ότι σήμερα υπάρχουν άλλα δύο κέντρα στην Κύπρο που παρέχουν υπηρεσίες ανακουφιστικής φροντίδας σε καρκινοπαθείς. Ωστόσο, η Αροδαφνούσα σήμερα έχει «εικοσιτετράωρη κάλυψη ιατρική, συνεχόμενες παρεχόμενες υπηρεσίες κοινωνικών λειτουργών, ψυχολόγων, πνευματικών», με αποτέλεσμα «να εξακολουθούμε να είμαστε μοναδικοί», λόγω και της εμπειρίας αλλά και της μεγάλης ομάδας που απαρτίζει το κέντρο.
Εξηγώντας πώς δουλεύει αυτή η διεπιστημονική ομάδα, είπε ότι συνήθως ο ασθενής παραπέμπεται στο κέντρο από τον ογκολόγο του, για μικρά χρονικά διαστήματα. Εκεί τον βλέπει νοσηλευτική ομάδα, μετά θα τον δει ο γιατρός που θα τον εξετάσει και μαζί θα βάλουν στόχους φροντίδας. «Θα γνωρίσουμε την οικογένεια, γιατί είναι πάρα πολύ σημαντική για εμάς η γνωριμία με την οικογένεια. Ο ασθενής δεν είναι μόνος του, περιτριγυρίζεται, και θέλουμε να συμμετέχει σε όλη τη λήψη αποφάσεων και η οικογένεια», είπε.
«Στόχος μας είναι να πορευθούμε σε αυτή τη διαδρομή, να είμαστε κοντά τους, για να μπορέσουμε να τους βοηθήσουμε, να ανταποκριθούμε στις ανάγκες αυτές και να μπορέσουν να συνεχίσουν το ταξίδι τους πηγαίνοντας πίσω στο σπίτι τους και πάντα ευχόμαστε να καταφέρνουν σε αυτό το ταξίδι να μείνουν ελεύθεροι νόσου και να προχωρήσουν τη ζωή τους, δημιουργώντας όμορφες στιγμές», ανέφερε.
Επιπλέον, επισήμανε ότι η μεγαλύτερη ομάδα ασθενών που φροντίζει ο Αντικαρκινικός Σύνδεσμος είναι στην υπηρεσία κατ’ οίκον φροντίδας. «Προσφέρουμε την επιλογή στους ασθενείς να παραμείνουν στα σπίτια τους και οι δικές μας ομάδες παγκύπρια να τους επισκεφθούν». Περιγράφοντας τη διαδικασία, είπε ότι η ομάδα νοσηλευτών επισκέπτεται τον ασθενή στο σπίτι για να αναγνωρίσει τις ανάγκες, τον επισκέπτεται κοινωνικός λειτουργός για να αξιολογήσει τις ανάγκες που υπάρχουν και να παρέχει την κατάλληλη βοήθεια για τον ασθενή και για όλη την οικογένεια, όπως και οι ψυχολόγοι, που πολλές φορές μπορεί να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους, όχι στον ίδιο τον ασθενή, αλλά σε μέλη της οικογένειας του, ενώ παρέχονται και υπηρεσίες φυσικοθεραπείας.
Ακόμα, η δρ Νέστορος ανέφερε ότι όλες οι υπηρεσίες που προσφέρονται, παρέχονται δωρεάν. Το κέντρο έχει ενταχθεί και στο ΓεΣΥ, ωστόσο δεν καλύπτονται όλες οι υπηρεσίες από το σύστημα υγείας και γι’ αυτό συνεχίζονται οι φιλανθρωπικές εκδηλώσεις και εκδηλώσεις για οικονομική στήριξη του Συνδέσμου.
Νομοθετική ρύθμιση ανακουφιστικής φροντίδας
Η ομάδα του Αντικαρκινικού Συνδέσμου και η ίδια η γιατρός, συμμετείχαν στη διαβούλευση για τη σύνταξη του νομοσχεδίου για την ανακουφιστική φροντίδα. Όπως είπε, το νομοσχέδιο θα αναφέρεται σε όλα τα χρόνια νοσήματα, όπως εξάλλου προβλέπεται και από ψήφισμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης από το 2003. Σύμφωνα με το ψήφισμα, η ανακουφιστική φροντίδα πρέπει να είναι μέρος του εθνικού συστήματος υγείας και κάθε άνθρωπος που έχει ανάγκη να έχει πρόσβαση σε αυτό.
Όπως είπε, αν τελικά ψηφιστεί το νομοσχέδιο «αυτό σημαίνει ότι διασφαλίζει την παροχή ποιοτικών υπηρεσιών ανακούφισης και υποστήριξης προς όλους τους ασθενείς που θα το χρειάζονται, ανεξαρτήτως ηλικίας», για όλα τα χρόνια νοσήματα.
Η νομοθεσία θα κατοχυρώσει τα νοσηλευτήρια που θα παρέχουν υπηρεσίες ανακουφιστικής φροντίδας, θα καθορίσει ποιοι την προσφέρουν και με τι προσόντα. Μέσα από τη νομοθεσία καθορίζεται η στελέχωση, οι απαραίτητες εκπαιδεύσεις και πτυχία των ειδικών που ασχολούνται με το θέμα, πρόσθεσε.
Πώς διαχειριζόμαστε τα «κακά» νέα
Απαντώντας σε ερώτηση για το πώς διαχειριζόμαστε ως κοινωνία τα «κακά νέα», η γιατρός είπε ότι συνήθως δυσκολευόμαστε να τα διαχειριστούμε, όταν τα «κακά νέα» είναι πολύ αιφνίδια. Όπως είπε, σύμφωνα με μελέτες, ο σωστός τρόπος είναι αυτά τα νέα να ανακοινώνονται από τους επαγγελματίες υγείας και συνήθως τους γιατρούς. «Χρειαζόμαστε μια εξειδικευμένη εκπαίδευση για το πώς διαχειριζόμαστε την ανακοίνωση των κακών νέων. Άρα υπάρχει μια διαδικασία που πρέπει να ακολουθηθεί για να βοηθήσουμε τους ανθρώπους να διαχειριστούν τα συναισθήματά τους σε αυτές τις καταστάσεις».
«Το πιο σημαντικό είναι να νιώθουνε οι άνθρωποι αυτοί ότι είσαι εκεί για εκείνους και να γίνεται με τον σωστό τρόπο στα σωστά πλαίσια», είπε, σημειώνοντας ότι πρέπει πάντα να συμμετέχει και ένας ψυχολόγος ή να υπάρχει μια συνεννόηση. «Συνήθως κάνουμε πάρα πολλή δουλειά στην επικοινωνία εδώ, στην επικοινωνία με τον ασθενή, τι γνωρίζει, τι θέλει να γνωρίζει. Ακούμε πάρα πολύ, είμαστε πάρα πολύ καλοί ακροατές. Δίνουμε την ευκαιρία στην οικογένεια να συμμετέχει, τους ακούμε, αναγνωρίζουμε τις ανάγκες τους».
Πρόσθεσε ότι όταν ο ασθενής και η οικογένεια του νιώθει ότι είναι σε μια ομάδα που τον φροντίζει σωστά, «μετά σιγά σιγά στήνεις και μια σχέση εμπιστοσύνης για να ρωτήσεις πράγματα, μπορεί επίπονα, και δύσκολες ερωτήσεις». Σημείωσε ότι αφού συμβεί αυτό, «έρχεται λίγο πιο μαλακά, πιο εύκολα, θα έλεγα, ο χειρισμός και η διαπραγμάτευση».
Καθολική εφαρμογή ανακουφιστικής φροντίδας πριν τη συζήτηση για δικαίωμα σε ευθανασία
Στον δημόσιο διάλογο στην Κύπρο έχει αρχίσει να συζητείται το δικαίωμα στην ευθανασία. Ερωτηθείσα η δρ Σοφία Νέστορος για την άποψη των ειδικών ανακουφιστικής φροντίδας για το ζήτημα, είπε ότι ένας άνθρωπος για να φτάσει στο σημείο να ζητήσει να πεθάνει, σημαίνει υποφέρει, όχι απαραίτητα μόνο σωματικά, αλλά και ψυχικά και πνευματικά.
«Γι’ αυτό και αν προσφέρεται ανακουφιστική φροντίδα προς όλους αυτούς τους ανθρώπους με χρόνια νοσήματα που μπορεί να υποφέρουν», όχι μόνο σωματικά, αλλά με σφαιρική προσέγγιση από διεπιστημονικές ομάδες, «σπάνια θα έρθει κάποιος να ζητήσει ότι ‘θέλω να πεθάνω γιατί δεν αντέχω άλλο, υποφέρω’», είπε.
Πρόσθεσε ότι θα πρέπει να σεβαστούμε και να δώσουμε σημασία στην αξία της ζωής και να προσφέρουμε σε όλους τους ανθρώπους αυτό που τους αξίζει. «Να τους φροντίσουμε σφαιρικά και σωστά για να μην υποφέρουν. Άρα νιώθω ότι είναι αδυναμία του συστήματος υγείας να προσφέρει σφαιρικά όλη αυτή τη φροντίδα προς όλους αυτούς τους ανθρώπους που το έχουν ανάγκη», είπε.
Επισήμανε ότι και η επίσημη θέση της Ευρωπαϊκής Αρχή για την ανακουφιστική φροντίδα «και εμείς, είμαστε εναντίον της ευθανασίας, εφόσον το σωστό είναι πρώτα να σεβαστώ τη ζωή και να βοηθήσω να πορευθούν ανακουφισμένοι». Ως επαγγελματίες ανακουφιστικής φροντίδας θεωρούμε, είπε, ότι δεν πρέπει να αφήνουμε τους ανθρώπους να υποφέρουν για να φτάσουν ως εκεί.
Επομένως, θα έπρεπε να είναι προϋπόθεση η εφαρμογή της ανακουφιστικής φροντίδας προς όλους τους ασθενείς, καθώς στην Κύπρο σήμερα οι υπηρεσίες προσφέρονται μόνο στους καρκινοπαθείς, από τους δύο Μη Κυβερνητικούς Συνδέσμους. «Όλοι οι υπόλοιποι άνθρωποι που υποφέρουν με άλλα χρόνια νοσήματα δεν έχουν κάτι», είπε. «Επέρχεται κόπωση στην καθημερινότητα όταν βλέπεις ότι κάποιος δεν ανταποκρίνεται στις ανάγκες σου. Πόσο μπορεί να αντέξει ο άνθρωπος; Χρειάζεται στήριξη και βοήθεια», κατέληξε.
