Σοβαρές παρατυπίες διαπιστώνει σε έκθεση της η Ελεγκτική Υπηρεσία για το Τμήμα Αρχείου Πληθυσμού και Μετανάστευσης (ΤΑΠΜ) την περίοδο 1.1.2020-31.7.2023.
Μεταξύ άλλων αναφέρει πως Τουρκοκύπριος εξασφάλισε διαβατήριο/ταυτότητα πέντε φορές, χρησιμοποιώντας φωτογραφίες πέντε διαφορετικών προσώπων, ενώ πλήρωσε χρήματα σε αλλοδαπό, ως κίνητρο για να εγκαταλείψει την Κύπρο, παρόλον ότι είχε ήδη απελαθεί προηγουμένως.
Στη σχετική έκθεση καταγράφεται επίσης ότι:
-Κάποια ποσά από ρευστοποίηση εγγυητικών κατατέθηκαν και παραμένουν σε ειδικό ταμείο πέραν των 20 χρόνων. Συνολικά στο ταμείο υπάρχει €1,9 εκατ..
-Από το 2007 εκκρεμούσαν αιτήσεις για πολιτογράφηση αλλοδαπών και αυτές συγκαταλέγονται στις συνολικά 11.891 που εκκρεμούσαν προς εξέταση μέχρι τις 31 Ιουλίου 2023, δηλαδή, την περίοδο που κάλυψε η έκθεση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας ( 1.1.2020 μέχρι 31.7.2023).
-Ο μέσος χρόνος ολοκλήρωσης της διαδικασίας εξέτασης των υποθέσεων για τις οποίες διενεργήθηκε έλεγχος ανήλθε σε 37,7 μήνες.
-Το 2019 το ΤΑΠΜ με προφορικές οδηγίες σταμάτησε να εξετάζει νέες αιτήσεις για άδειες μόνιμης διαμονής κατηγορίας με αποτέλεσμα, κατά την 31.7.2023 να έχουν συσσωρευτεί για εξέταση περίπου 3.000 αιτήσεις.
-Δεν ασκείται έλεγχος με κίνδυνο να παραμένουν μόνιμα στη Δημοκρατία άτομα που δεν ικανοποιούν τις προϋποθέσεις.
-Δεν υπάρχει η δυνατότητα παρακολούθησης κατά πόσο οι σπουδαστές που έχει λήξει η άδεια διαμονής τους αποχώρησαν από τη Δημοκρατία, με κίνδυνο την αύξηση των περιπτώσεων παράνομης διαμονής.
-Οι βεβαιώσεις που γνώσης βασικού επιπέδου της ελληνικής ή αγγλικής γλώσσας και πείρα, ενδεχομένως να μην είναι αξιόπιστες (με ο,τι αυτό μπορεί να σημαίνει για τη νομιμότητά τους).
– Παράνομη παραμονή και εργασία υπηκόων τρίτων χωρών στην Κύπρο συνδέεται με τις χρονοβόρες διαδικασίες εξέτασης αιτήσεων και τις καθυστερήσεις στη λήψη αποφάσεων, δημιουργώντας προϋποθέσεις για την εξασφάλιση αδειών παραμονής για ανθρωπιστικούς λόγους.
-Εκκρεμεί η είσπραξη διοικητικών προστίμων κόστους €4,36 εκατ.
Πιο αναλυτικά, στην έκθεση καταγράφονται και τα ακόλουθα:
α. Απόκτηση της ιδιότητας του πολίτη της Δημοκρατίας
♦ Η ολοκλήρωση της διαδικασίας εξέτασης των αιτήσεων για παραχώρηση κυπριακής υπηκοότητας, δυνάμει πολιτογράφησης λόγω ετών διαμονής στη Δημοκρατία και λόγω γάμου με Κύπριο πολίτη, δεν επιτυγχάνεται εντός εύλογου χρονικού διαστήματος. Οι εκκρεμείς αιτήσεις στις 7.11.2023, σύμφωνα με το μηχανογραφικό σύστημα του ΤΑΠΜ, ανέρχονταν σε 11.891, με τις πρώτες να χρονολογούνται από το 2007.
♦ Ο μέσος χρόνος ολοκλήρωσης της διαδικασίας εξέτασης των υποθέσεων για τις οποίες διενεργήσαμε έλεγχο ανήλθε σε 37,7 μήνες για παραχώρηση υπηκοότητας δυνάμει πολιτογράφησης λόγω ετών διαμονής στη Δημοκρατία και σε 25,7 μήνες λόγω γάμου με Κύπριο πολίτη, προκαλώντας ταλαιπωρία στους αιτητές. Με βάση το δείγμα ελέγχου που εξετάστηκε, το μεγάλο χρονικό διάστημα που απαιτείται για την ολοκλήρωση της εξέτασης οφείλεται πρωτίστως στην καθυστερημένη έναρξη των διαδικασιών εξέτασης της αίτησης.
♦ Το ΤΑΠΜ δεν επικοινωνεί με τους αιτητές κατά την πορεία εξέτασης των αιτήσεών τους, παρά μόνο μετά τη λήψη της σχετικής απόφασης, η οποία εκδίδεται πέραν των δύο και πλέον ετών από την υποβολή της αίτησης, σε αντίθεση με τις αρχές της χρηστής διοίκησης και της ορθής διοικητικής συμπεριφοράς. Το θέμα της ανεπάρκειας στην επικοινωνία επεσήμανε και η Επίτροπος Διοικήσεως, η σύσταση της οποίας δε φαίνεται να εφαρμόστηκε από το ΤΑΠΜ.
♦ Διαπιστώθηκε ότι, παρόλον που ο Νόμος προνοεί ότι ο αιτητής πρέπει να έχει δωδεκάμηνη συνεχή διαμονή στη Δημοκρατία, πριν την ημερομηνία υποβολής της αίτησης για πολιτογράφησή του, το ΤΑΠΜ, σε περιπτώσεις με απουσία μέχρι 90 ημέρες κατά το διάστημα αυτό, δεν απορρίπτει τα εν λόγω αιτήματα, τακτική που δεν συνάδει με τη νομοθεσία. Σχετική γνωμάτευση που εξηγούσε την αυστηρότητα με την οποία θα πρέπει να ελέγχεται η συγκεκριμένη πρόνοια έδωσε ο Γενικός Εισαγγελέας, ημερ. 15.9.2017, που όπως διαφάνηκε αγνοήθηκε από το ΤΑΠΜ.
♦ Παρόλο που το ΤΑΠΜ, μετά την παραχώρηση της κυπριακής υπηκοότητας δυνάμει πολιτογράφησης οφείλει να διασφαλίζει την τήρηση των προνοιών του Νόμου, όπως μη διαμονή σε ξένες χώρες για συνεχόμενο διάστημα επτά ετών, εντούτοις δεν προβαίνει σε οποιουσδήποτε ελέγχους. Ως αποτέλεσμα, άτομα ενδεχομένως να διατηρούν την ιδιότητα τους ως πολίτες της Δημοκρατίας χωρίς στην ουσία να πληρούν τις προϋποθέσεις του Νόμου.
β. Παραχώρηση αδειών μόνιμης διαμονής
♦ Το ΤΑΠΜ, με προφορικές οδηγίες του τέως Γενικού Διευθυντή του ΥΠΕΣ, λόγω επικείμενης τροποποίησης της Νομοθεσίας σταμάτησε τον Νοέμβριο του 2019 να εξετάζει νέες αιτήσεις για άδειες μόνιμης διαμονής κατηγορίας Στ’ των περί Αλλοδαπών και Μεταναστεύσεως Κανονισμών, με αποτέλεσμα, κατά την 31.7.2023 να έχουν συσσωρευτεί για εξέταση περίπου 3.000 αιτήσεις.
Ο Γενικός Εισαγγελέας ωστόσο, με γνωμάτευσή του, ημερ. 25.1.2024, ανέφερε ότι δεν μπορεί να ανασταλεί η παραλαβή νέων αιτήσεων μέχρι τη ψήφιση των τροποποιητικών Κανονισμών για απόκτηση άδειας μετανάστευσης κατηγορίας Στ’ και η εξέταση των συσσωρευμένων αιτήσεων θα πρέπει να διενεργηθεί με βάση το υφιστάμενο νομικό πλαίσιο.
♦ Το ΤΑΠΜ δεν προβαίνει σε οποιουσδήποτε τακτικούς ελέγχους για διαπίστωση της ικανοποίησης των προνοιών του Νόμου, μετά την παραχώρηση της άδειας μετανάστευσης, με κίνδυνο να παραμένουν μόνιμα στη Δημοκρατία άτομα που δεν ικανοποιούν τις προϋποθέσεις.
γ. Παραχώρηση αδειών προσωρινής διαμονής με σκοπό τις σπουδές
♦ Διαπιστώσαμε την απουσία εξουσιοδότησης από τον Υπουργό Εσωτερικών για την έκδοση αδειών, μη συμμόρφωση με την προσκόμιση των απαιτούμενων δικαιολογητικών που προνοούνται στο θεσμικό πλαίσιο, καθυστερήσεις στην εξέταση των αιτήσεων, μη αποτελεσματική παρακολούθηση των οικονομικών δραστηριοτήτων των σπουδαστών και μη επιβολή διοικητικών προστίμων σε περίπτωση διαπίστωσης παράβασης σε σχέση με την απασχόληση των σπουδαστών.
♦ Δεν υπάρχει η δυνατότητα παρακολούθησης κατά πόσο οι σπουδαστές που έχει λήξει η άδεια διαμονής τους αποχώρησαν από τη Δημοκρατία, με κίνδυνο την αύξηση των περιπτώσεων παράνομης διαμονής. Η απουσία παρακολούθησης δυσχεραίνει σημαντικά τον έγκαιρο και άμεσο εντοπισμό των όσων παραμένουν παράνομα στη Δημοκρατία. Εντοπίσαμε περιπτώσεις (12% του δείγματος ελέγχου) που ενώ η άδεια διαμονής έληξε, δεν φαίνεται να αποχώρησαν από τη Δημοκρατία και άλλες περιπτώσεις (16% του δείγματος ελέγχου) που αναχώρησαν σε ημερομηνία μεταγενέστερη της ημερομηνίας λήξης της άδειας διαμονής τους ή απελάθηκαν.
δ. Παραχώρηση αδειών προσωρινής διαμονής σε οικιακούς εργαζομένους
Οι βεβαιώσεις που εξασφαλίζονται για την απόδειξη των ελάχιστων προσόντων των υπηκόων τρίτων χωρών, όπως γνώση βασικού επιπέδου της ελληνικής ή αγγλικής γλώσσας και πείρα, ενδεχομένως να μην είναι αξιόπιστες. Διαφαίνεται να υπάρχουν παράπονα για υπηκόους τρίτων χωρών που εισέρχονται στη Δημοκρατία παρουσιάζοντας τις βεβαιώσεις αυτές, χωρίς ωστόσο, να ικανοποιούν στην ουσία τα ελάχιστα προσόντα, προκαλώντας ταλαιπωρία στους εργοδότες.
ε. Κλάδος Διεθνούς Προστασίας και Ειδικών Αδειών
Αναφορικά με τις αιτήσεις που υποβάλλονται για παραχώρηση άδειας παραμονής για ανθρωπιστικούς σκοπούς, διαπιστώσαμε τη μη τήρηση μητρώου επιστολών και την απουσία γραπτών οδηγιών για τις σχετικές διαδικασίες που πρέπει να ακολουθούνται. Σημειώνεται ότι, η παράνομη παραμονή και εργασία υπηκόων τρίτων χωρών στην Κύπρο συνδέεται με τις χρονοβόρες διαδικασίες εξέτασης αιτήσεων και τις καθυστερήσεις στη λήψη αποφάσεων, δημιουργώντας προϋποθέσεις για την εξασφάλιση αδειών παραμονής για ανθρωπιστικούς λόγους.
στ. Κλάδος Ταυτοτήτων/Διαβατηρίων/Προσφυγικών Ταυτοτήτων/Γάμων
Διαπιστώσαμε απουσία καθορισμένων διαδικασιών, μη εντοπισμό αιτήσεων σε έντυπη μορφή, λανθασμένη διαχείριση περιπτώσεων απώλειας ταξιδιωτικών εγγράφων και βασικές δραστηριότητες του Κλάδου να διενεργούνται από ένα μόνο άτομο χωρίς αντικαταστάτη. Επιπλέον, δεν τηρούνται μητρώα για προσφυγικές ταυτότητες και πιστοποιητικά ελευθερίας, ενώ παρατηρήθηκαν περιπτώσεις όπου οι διαδικασίες ήταν ελλιπώς ελεγχόμενες, αυξάνοντας τον κίνδυνο διενέργειας λαθών. Κατά τον έλεγχο εντοπίστηκε περίπτωση όπου Τουρκοκύπριος εξασφάλισε διαβατήριο/ταυτότητα πέντε φορές, χρησιμοποιώντας φωτογραφίες πέντε διαφορετικών προσώπων.
ζ. Κλάδος Επιστροφών.
Από τον έλεγχο στο Πρόγραμμα Παροχής Οικονομικών Κινήτρων για Εθελούσιες Επιστροφές εντοπίστηκε περίπτωση όπου επαναχορηγήθηκε κίνητρο σε άτομο που είχε προηγουμένως ήδη απελαθεί. Επιπλέον, σε έξι περιπτώσεις δεν εντοπίστηκαν στοιχεία για την πληρωμή ή ανάκτηση του κόστους εισιτηρίων επαναπατρισμού, δημιουργώντας αβεβαιότητα στην ορθή διαχείριση των δαπανών.
η. Έσοδα από ρευστοποίηση εγγυητικών για έξοδα επαναπατρισμού
Στον Γενικό Λογαριασμό Καταθέσεων παραμένει για μεγάλο χρονικό διάστημα υπόλοιπο ύψους €1,9 εκατ. που αφορά σε έσοδα από ρευστοποίηση εγγυητικών για έξοδα επαναπατρισμού υπηκόων τρίτων χωρών με κάποια ποσά να παραμένουν εκεί για πέραν των 20 χρόνων.
θ. Εκκρεμείς οφειλές και καθυστερήσεις στην επιβολή διοικητικών προστίμων στους μεταφορείς για παραβάσεις του Νόμου.
Ο έλεγχος στην επιβολή διοικητικών προστίμων σε μεταφορείς, ανέδειξε σοβαρές αδυναμίες που επηρεάζουν την αποτελεσματικότητα του συστήματος διαχείρισης προστίμων και τη συμμόρφωση των μεταφορέων καθώς και καθυστερήσεις στην είσπραξη και λήψη μέτρων εναντίον των οφειλετών, με ορατό τον κίνδυνο απώλειας εσόδων για το Κράτος. Οι εκκρεμείς οφειλές, τον Νοέμβριο του 2023, ανερχόταν σε ποσό ύψους €4,36 εκατ.
