Της Νατάσας Στασινού
Αποφεύγοντας να τραβήξει το σχοινί το Κρεμλίνο είπε χθες πως δεν θα απαιτήσει άμεσα από την Ευρώπη να πληρώνει σε ρούβλια για τις εισαγωγές φυσικού αερίου. Ωστόσο η απειλή να κλείσει απότομα τις στρόφιγγες παραμένει ισχυρή. Το ίδιο ισχυρή φαίνεται να είναι πλέον και η βούληση της Ευρώπης να επιδιώξει την «απεξάρτηση» της από τη ρωσική ενέργεια. Το σενάριο ενός εμπάργκο εξετάζεται ακόμη και από χώρες που αντιστέκονταν σθεναρά σε αυτή την προοπτική όπως η Γερμανία. Ανεξάρτητα από το ποιος θα πατήσει πρώτος τη σκανδάλη– Μόσχα ή Ε.Ε. – οι επιπτώσεις θα μπορούσαν να είναι επώδυνες.
Ζητήσαμε από αναλυτές της Scope Ratings ειδικευμένους στην αγορά ενέργειας να εξηγήσουν τι θα σήμαινε μία απότομη διακοπή στις ροές ρωσικού αερίου και πετρελαίου, αλλά και εάν οι Ευρωπαίοι έχουν αξιόπιστες εναλλακτικές. Τα ερωτήματα αυτά τέθηκαν και σε δύο webinar με ειδικούς των Fitch Solutions και Capital Economics, που παρακολούθησε η Ναυτεμπορική.
Η Ευρώπη δεν μπορεί να αποφύγει τον «πόνο», συμφωνούν οι αναλυτές, προβλέποντας ότι οι τιμές της ενέργειας θα παραμείνουν στα ύψη για πολύ ακόμη, ακόμη και σε περίπτωση που έχουμε σύντομα μία εκεχειρία. Αλλά ούτε και έχει την «πολυτέλεια» να συνεχίσει να εξαρτάται από τους Ρώσους στον βαθμό που αυτό συμβαίνει σήμερα. Η διαδικασία της απεξάρτησης «ήρθε για να μείνει» επισημαίνουν και εξηγούν πως αυτό σημαίνει όχι μόνο αναζήτηση εναλλακτικών προμηθευτών, αλλά τελικά μείωση της ζήτησης. Οι εξελίξεις αντί να μπλοκάρουν όπως αρχικά πολλοί πίστευαν την πράσινη μετάβαση, ίσως τελικά την επιταχύνουν. Κυβερνήσεις, νοικοκυριά και επιχειρήσεις όμως θα πρέπει να γνωρίζουν ότι αυτό έχει κόστος.
Οι επιπτώσεις μίας ολικής ρήξης
«Ο άμεσος οικονομικός αντίκτυπος από ένα εμπάργκο της ΕΕ σε πετρέλαιο και φυσικό αέριο θα ήταν αισθητά βραδύτερη του αναμενομένου ανάπτυξη και υψηλότερα επίπεδα πληθωρισμού» σημειώνει στη «Ν» ο Έικο Σίβερτ της Scope Ratings. Κάποιες χώρες (όπως η Γερμανία, η Ουγγαρία και η Σλοβακία) θα «πονέσουν» περισσότερο, ωστόσο τις πληθωριστικές πιέσεις θα τις αισθανθούν όλοι.
Ένα από τα σενάρια είναι η απόφαση για ένα προσωρινό εμπάργκο (λίγων εβδομάδων ή δύο μηνών). Αυτό θα ήταν «διαχειρίσιμο, αλλά θα στοίχιζε πολύ» σημειώνει η Μαρλέν Σοκιτμπάγιεφ της Scope, προειδοποιώντας για ισχυρές πιέσεις σε επιχειρήσεις κλάδων εντάσεως ενέργειας, όπως αυτοί των χημικών και των μετάλλων, όπου δεν αποκλείονται να δούμε μείωση ή και πάγωμα της παραγωγής. «Όσο περισσότερο διαρκέσει ένα εμπάργκο τόσο πιο καταστροφικές θα είναι οι επιπτώσεις» λέει.
Τα βλέμματα όλων είναι βεβαίως στραμμένα στις τιμές των βασικών προθεσμιακών συμβολαίων ενέργειας, οι αυξήσεις των οποιων γίνονται άμεσα ορατές σε πρατήρια βενζίνης, λογαριασμούς ρεύματος, αλλά και στα ράφια των σούπερ μάρκετ με τις ανατιμήσεις σε βασικά είδη να είναι εκρηκτικές.
Πού θα φτάσουν οι τιμές
Το βασικό ευρωπαϊκό συμβόλαιο φυσικού αερίου έχει δει την τιμή του να ενισχύεται περισσότερο από 600% τον τελευταίο χρόνο. Ο θερμικός άνθρακας έχει κάνει άλμα 350% και το πετρέλαιο μπρεντ 190%. Από τις αρχές του έτους έχουμε άνοδο 158% για το φυσικό αέριο, 152% για το πετρέλαιο και 193% για τον άνθρακα.
Οι αναλυτές της Capital Economics στο βασικό τους σενάριο βλέπουν πτώση των ρωσικών εξαγωγών πετρελαίου κατά 1 εκατ. Βαρέλια ημερησίως. Σε αυτή την περίπτωση οι τιμές του μπρεντ θα παραμείνουν κοντά στα επίπεδα των 110 δολ. το βαρέλι για αρκετό διάστημα ακόμη και δεν θα πέσουν (σταθερά) κάτω από τα 100 δολ. πριν από τα τέλη του έτους. Το «ακραίο» σενάριό τους θέλει την τιμή του μπρεντ στα 160 δολάρια για τουλάχιστον ένα τρίμηνο και στη συνέχεια σταδιακή αποκλιμάκωση κοντά στα 120 δολάρια το βαρέλι.
Οι τιμές του φυσικού αερίου θα ακολουθούν με τον ίδιο ρυθμό εκείνες του πετρελαίου, χωρίς να αποκλείεται ένα ξέφρενο ράλι σε περίπτωση μετωπικής σύγκρουσης της Ευρώπης με τη Δύση.
Η Κάρολιν Μπέιν της CE σημείωσε στο webinar πως ακόμη και εάν δούμε μία ανέλπιστη εκεχειρία αύριο, δεν θα δούμε άμεσα ουσιαστική μείωση των τιμών. Και τούτο γιατί η Ε.Ε. θεωρεί πια μη αξιόπιστο και επιθετικό προμηθευτή τη Ρωσία και με τον ένα ή τον άλλο τρόπο θα μειώσει τις αγορές ρωσικού πετρελαίου και αερίου.
Υπάρχουν εναλλακτικές;
Και κάπως έτσι οδηγούμαστε στο επόμενο ερώτημα. Υπάρχουν αξιόπιστοι εναλλακτικοί προμηθευτές για την Ευρώπη; Τα πράγματα είναι σαφώς πιο εύκολα στο μέτωπο του πετρελαίου. Για το φυσικό αέριο οι προκλήσεις είναι μεγαλύτερες όχι μόνο γιατί η εξάρτηση της Ευρώπης είναι εξαιρετικά υψηλή, αλλά και για λόγους logistics. Η συμφωνία για επιπλέον 15 δις. κυβικά μέτρα αμερικανικού LNG βοηθά, αλλά δεν αρκεί.
«Βραχυπρόθεσμα, οι εισαγωγές πετρελάιου μπορούν να καλυφθούν από άλλες περιοχές. Ωστόσο το υφιστάμενο δίκτυο αγωγών φυσικού αερίου καθιστά μεγαλύτερη πρόκληση την αναζήτηση εναλλακτικών πηγών. Μέρος των απωλειών μπορεί να καλυφθεί με υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG) και με χρήση των υφιστάμενων αποθεμάτων. Αυτά από μόνα τους όμως δεν θα είναι αρκετά» τονίζει ο Σίβερτ της Scope. «Θα χρειαστεί να δούμε μείωση στη ζήτηση φυσικού αερίου. Σε ορισμένους τομείς όπως η παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος η αυξημένη χρήση εναλλακτικών πηγών ενέργειας, όπως η πυρηνική, είναι εφικτή» προσθέτει.
Από την πλευρά του ο Λέβον Κμέριαν, επίσης αναλυτής της Scope Ratings, σημειώνει ότι καθοριστικό ρόλο θα διαδραματίσουν και οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Χώρες, όπως η Ιταλία και η Ολλανδία, έχουν ήδη ανακοινώσει σχέδια για αισθητή αύξηση της παραγωγής αιολικής ενέργειας ως «αντίδοτο» στον εθισμό σε ρωσικό αέριο. Η Γερμανία από την πλευρά της αναζητεί εναλλακτικούς προμηθευτές όπως το Κατάρ.
Αν δεν θέλει να θέσει σε κίνδυνο την ευημερία και τη σταθερότητά της, η Ευρώπη θα πρέπει να προχωρήσει στην απεξάρτηση με σταδιακά μόνο βήμα και χωρίς βιασύνη, σημειώνει η Σκοκιτμπάγιεφ.
Ισχυρά κίνητρα για σταδιακή μείωση του ποσοστού του φυσικού αερίου στο ενεργειακό μείγμα της Ευρώπης βλέπουν και οι αναλυτές της Fitch Solutions.
Και τι θα γίνει με τη Ρωσία; Θα τη σώσει η Κίνα;
Πολλοί διατυπώνουν την άποψη πως οι κυρώσεις στη Ρωσία (πόσο μάλλον ένα εμπάργκο) πλήττουν αποκλειστικά τους Ευρωπαίους, ασκώντας μικρές μόνο πιέσεις στη Μόσχα, που μπορεί να κατευθύνει τις εξαγωγές φυσικού αερίου στην Κίνα. Ισχύει όμως αυτό; «Είναι πιο εύκολο να το λέει κανείς, παρά να γίνει» σχολιάζει η Μπέιν της CE, τονίζοντας πως δεν είναι καθόλου αυτονόητο ότι η Κίνα θα θελήσει να απορροφήσει σε τέτοιον βαθμό ενέργεια από τη Ρωσία, αλλά ούτε και είναι εύκολο από πλευράς logistics να καταστεί άμεσα ο μεγαλύτερος αγοραστής της, παίρνοντας τη θέση της Ευρώπης.
Το τρέχον δίκτυο ρωσικών αγωγών δεν επιτρέπει την ανακατεύθυνση του ρωσικού αερίου από τη Δύση στην Ανατολή, συμφωνούν και οι αναλυτές της Fitch Solutions. Επισημαίνουν ωστόσο ότι η Μόσχα προσπαθεί να αντιμετωπίσει αυτό το εμπόδιο με την κατασκευή του Power of Siberia 2, ο οποίος θα ενώνει κοιτάσματα φυσικού αερίου στη Δυτική Ρωσία, μέσω της Μογγολίας, με τη βορειοανατολική Κίνα, για πρώτη φορά. Ο αγωγός είναι ακόμη σε φάση σχεδιασμού και θα χρειαστεί χρόνο. Ωστόσο η στροφή της Ρωσίας προς Ανατολάς για την πώληση των ενεργειακών προϊόντων της θα πρέπει να θεωρείται δεδομένη.
