Της Λαλέλας Χρυσανθοπούλου
Με «φόντο» τα ρεκόρ στις τιμές του φυσικού αερίου (που άγγιξαν χθες το φράγμα των 200 ευρώ/MWh στο διεθνές hub της Ολλανδίας, έχοντας διπλασιαστεί από την έναρξη της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία) και στις χονδρεμπορικές τιμές ηλεκτρισμού (με το «κοντέρ» στην Ελλάδα να γράφει 362,22 ευρώ/MWh, δεύτερη υψηλότερη τιμή στην ιστορία), η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εισηγείται την επόμενη εβδομάδα δεκάλογο μέτρων με τριπλή στόχευση: Την ταχύτερη απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα γενικά και ειδικότερα από το ρωσικό φυσικό αέριο, την ενίσχυση της ασφάλειας εφοδιασμού βραχυπρόθεσμα -για τον επόμενο χειμώνα- και μεσο-μακροπρόθεσμα, και τη στήριξη καταναλωτών και επιχειρήσεων από τις υψηλές και εξαιρετικά ευμετάβλητες τιμές ενέργειας, με την παραδοχή ότι αυτό το δύσκολο περιβάλλον θα διατηρηθεί «τουλάχιστον» έως το 2023.
Σύμφωνα με το προσχέδιο της επικαιροποιημένης εργαλειοθήκης της Κομισιόν, οι Βρυξέλλες αφήνουν ανοιχτή την ανάκτηση των «ουρανοκατέβατων κερδών» (windfall profits) που έχουν προκύψει από τις υψηλές τιμές φυσικού αερίου, ενώ δεν αποκλείουν και τη χρήση του «εργαλείου» της ρύθμισης των λιανικών τιμών ενέργειας για ευάλωτους καταναλωτές, υπό αυστηρούς όμως όρους, στο πλαίσιο της Οδηγίας 944/2019 για την αγορά ηλεκτρισμού της Ε.Ε.
Συντονισμός των «27»
«Η διαφοροποίηση των προμηθειών φυσικού αερίου, η περαιτέρω επιτάχυνση της διείσδυσης των ΑΠΕ και η βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας είναι η καλύτερη ασφάλιση έναντι των τιμών-σοκ», τονίζει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, που κάνει λόγο για συντονισμό μεταξύ των χωρών-μελών ώστε να έχουν οι «27» πιο προσιτή, ασφαλή και βιώσιμη ενέργεια.
Τα δέκα μέτρα που προτείνει έχουν ως εξής:
1 Διαφοροποίηση των πηγών προμήθειας φυσικού αερίου: Ενώ η Ευρώπη θα μπορέσει να αντεπεξέλθει τον φετινό χειμώνα, χάρη στο αέριο που είναι αποθηκευμένο και στις παραδόσεις υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG), πρέπει να αναζητήσει εναλλακτικές λύσεις για το ρωσικό αέριο στα φορτία LNG από χώρες όπως οι ΗΠΑ, το Κατάρ, η Αίγυπτος κ.ά. Όπως υπογραμμίζεται, κάθε περιοχή της Ε.Ε. έχει πλέον άμεση ή έμμεση σύνδεση με τερματικό σταθμό LNG και οι προμήθειες έφθασαν τον Ιανουάριο σε ιστορικό ρεκόρ (10 δισ. κυβικά μέτρα), με το μερίδιο της Ευρώπης στην παγκόσμια αγορά LNG να ανέρχεται σε 15%.
2 Πρωτοβουλίες για πιο προσιτές λιανικές τιμές ενέργειας: Η Κομισιόν τονίζει ότι η εργαλειοθήκη που παρουσίασε τον περασμένο Οκτώβριο περιείχε μέτρα τα οποία ελάφρυναν τους λογαριασμούς 71 εκατ. καταναλωτών και αρκετών εκατομμυρίων μικρομεσαίων επιχειρήσεων κατά τουλάχιστον 23 δισ. ευρώ. Και υπογραμμίζει ότι το νομοθετικό πλαίσιο για την αγορά ηλεκτρικής ενέργειας επιτρέπει παρεμβάσεις στη διαμόρφωση των τιμών της ενέργειας προς τα ευάλωτα νοικοκυριά και, σε ορισμένες περιπτώσεις, σε όλα τα νοικοκυριά και τις μικρές επιχειρήσεις.
3 Νέο «Ενεργειακό Σύμφωνο» για επιτάχυνση διείσδυσης των ΑΠΕ: Σύμφωνα με τις Βρυξέλλες, εξηλεκτρισμός και ΑΠΕ αποτελούν «κλειδί» για τη μείωση της εξάρτησης από τη Ρωσία, ενώ η εφαρμογή του νομοθετικού πακέτου «Fit for 55» μπορεί να μειώσει την εξάρτηση από το φυσικό αέριο κατά 23% μέχρι το 2030. Η Κομισιόν προτείνει ένα «Νέο Ενεργειακό Σύμφωνο», μια πανευρωπαϊκή προσπάθεια για ανάπτυξη περισσότερου δυναμικού ΑΠΕ με ταχύτερους ρυθμούς, με διάφορες πρωτοβουλίες: Μεταξύ αυτών προτείνεται η χρήση των πρόσθετων εσόδων από τα δικαιώματα ρύπων για επενδύσεις σε ΑΠΕ, η άρση των εμποδίων στην ωρίμανση των έργων με τον χαρακτηρισμό των σταθμών ΑΠΕ και των επενδύσεων στα δίκτυα που προωθούν τις ΑΠΕ ως έργα «δημοσίου συμφέροντος», ώστε να απολαμβάνουν πιο ευνοϊκές ρυθμίσεις για τη χωροθέτηση και την αδειοδότησή τους, και η αξιοποίηση ευρωπαϊκών χρηματοδοτικών εργαλείων για την ανάπτυξη της αγοράς των «πράσινων» διμερών συμβολαίων.
4 Στήριξη των επιχειρήσεων με μεγάλη έκθεση στο υψηλό ενεργειακό κόστος: Σύμφωνα με την Κομισιόν, οι κανόνες περί κρατικών ενισχύσεων αφήνουν μεγάλα περιθώρια στήριξης των επιχειρήσεων που επηρεάζονται από τις υψηλές τιμές αλλά και τη μεταβλητότητα των τιμών ενέργειας. Για την ενίσχυση της στήριξης προτείνονται στοχευμένες παρεμβάσεις στο πλαίσιο των κρατικών ενισχύσεων που συνδέονται με το Σύστημα Eμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών (ETS), ώστε να διευρυνθεί η λίστα των επιλέξιμων εταιρειών που βρίσκονται σε κίνδυνο διαρροής άνθρακα και άρα να δικαιούνται αντιστάθμιση ρύπων.
5 Διασφάλιση ελάχιστων ποσοστών αποθήκευσης: Προκειμένου να μην επαναληφθεί η φετινή εικόνα, όπου η ενεργειακή κρίση «βρήκε» την Ευρώπη με τα αποθέματα στις αποθήκες φυσικού αερίου της στο ναδίρ (με τη χωρητικότητα που αξιοποιείται μόλις στο 30%), η μέση αποθήκευση της Ευρώπης θα πρέπει να είναι τουλάχιστον 80% έως τις 30 Σεπτεμβρίου 2022, σύμφωνα με το σχέδιο. Η Επιτροπή θα προτείνει μηχανισμό που θα διασφαλίζει τη λήψη μέτρων αν τα ποσοστά αποθήκευσης δεν επαρκούν για την επίτευξη αυτού του στόχου. Εξετάζει επίσης το ενδεχόμενο να εισηγηθεί νομική υποχρέωση για τις χώρες της Ε.Ε. να διασφαλίζουν ότι ένα ελάχιστο επίπεδο αποθήκευσης θα επιτυγχάνεται έως τις 30 Σεπτεμβρίου κάθε έτους.
6 Ενθάρρυνση των «φωτοβολταϊκών στις στέγες», στη βάση της εκτίμησης ότι η εγκατάσταση φωτοβολταϊκών πάνελ στις στέγες κατοικιών και κτηρίων εμπορικής, αγροτικής και βιομηχανικής χρήσης θα μπορούσε να καλύψει σχεδόν το 25% της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας στην Ε.Ε., χωρίς δέσμευση χερσαίων εκτάσεων.
7 Ενίσχυση των πρωτοβουλιών για την ενίσχυση της ενεργειακής αποδοτικότητας: Πιστή στο μότο ότι «η φθηνότερη ενέργεια είναι αυτή που δεν χρησιμοποιήθηκε», η Κομισιόν εισηγείται την ένταση των προσπαθειών στο «μέτωπο» της βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης των κτηρίων, εκτιμώντας ότι η εφαρμογή των πρόσφατων νομοθετικών πρωτοβουλιών θα μπορούσε να οδηγήσει σε εξοικονόμηση 17 δισ. κυβικών μέτρων φυσικού αερίου έως το 2025. Μια άλλη παράμετρος είναι αυτή της δημιουργίας «ενεργών καταναλωτών» που χρησιμοποιούν ενέργεια όταν υπάρχει λιγότερη ζήτηση και είναι φθηνότερη, κάτι που «περνά» από την εγκατάσταση «έξυπνων» μετρητών.
8 Ενίσχυση της παραγωγής βιοαερίου: Η Κομισιόν εισηγείται να υιοθετηθεί στόχος για παραγωγή 35 δισ. κυβικών βιοαερίου έως το 2030 και θα προτείνει ένα πιλοτικό πρόγραμμα για να δείξει πώς οι πόροι για την Κοινή Αγροτική Πολιτική μπορούν να αξιοποιηθούν για την ενθάρρυνση της παραγωγής βιοαερίου σε αγροτικές περιοχές.
9 «Επιταχυντής υδρογόνου»: Η Κομισιόν βάζει στον επιταχυντή τις πρωτοβουλίες για το υδρογόνο, με έμφαση στο «πράσινο» υδρογόνο που παράγεται από ΑΠΕ: Μεταξύ άλλων δεσμεύεται ότι έως το τέλος του Ιουνίου θα έχει ολοκληρώσει την αξιολόγηση των πρώτων Σημαντικών Έργων Κοινού Ευρωπαϊκού Ενδιαφέροντος (IPCEI) για το υδρογόνο, ώστε να λάβουν χρηματοδότηση από ευρωπαϊκά ταμεία. Μεταξύ των ελληνικών υποψηφιοτήτων για ένταξη στο IPCEI είναι το project White Dragon για παραγωγή πράσινου υδρογόνου στη Δυτική Μακεδονία, ενώ υπό αξιολόγηση βρίσκονται και άλλα έργα από Motor Oil, Energean, ΤΙΤΑΝ, ΔΕΣΦΑ κ.ά.
10 Ενίσχυση της διαφάνειας: Τέλος, προτείνονται μέτρα για την ενίσχυση της διαφάνειας τόσο στο Ευρωπαϊκό Χρηματιστήριο Ρύπων όσο και στις αγορές ηλεκτρισμού και φυσικού αερίου της Ε.Ε. Στην τελευταία περίπτωση μάλιστα αναδεικνύεται η «ασυνήθιστηεπιχειρηματική συμπεριφορά» της Gazprom, με δεδομένο ότι οι αποθηκευτικοί χώροι που διαχειρίζεται η ρωσική εταιρεία είναι γεμάτοι μόλις κατά 16%, ενώ το ποσοστό των αποθηκών που διαχειρίζονται άλλοι φορείς είναι σχεδόν τριπλάσιο, στο 44%.
