Η Ευρώπη υποσχόταν μια μετάβαση win-win: καθαρή ενέργεια, νέες θέσεις εργασίας, φθηνό ρεύμα και απότομη μείωση εκπομπών.
Δύο δεκαετίες μετά, η ήπειρος έχει πετύχει το μεγαλύτερο περιβαλλοντικό άλμα παγκοσμίως – αλλά πληρώνει ένα βαρύ οικονομικό τίμημα, επισημαίνει η Wall Street Journal σε ανάλυσή της.
Η πράσινη ενέργεια μειώνει ρύπους, όμως η συνολική αρχιτεκτονική του συστήματος έχει οδηγήσει σε τιμές ρεύματος που πλήττουν νοικοκυριά και βιομηχανία, απειλώντας την ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης και τροφοδοτώντας πολιτικές ανακατατάξεις.
Η Ευρώπη κόβει εκπομπές – αλλά η ενέργεια παραμένει πανάκριβη
Οι ευρωπαϊκές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα μειώθηκαν κατά 30% από το 2005, περισσότερο από ότι σε οποιαδήποτε άλλη μεγάλη οικονομία. Όμως η ταχεία στροφή σε ΑΠΕ –σε συνδυασμό με τη μείωση των συμβατικών μονάδων και τις γεωπολιτικές αναταράξεις– εκτόξευσε τις τιμές ηλεκτρισμού.
Η Γερμανία έχει πλέον τις υψηλότερες οικιακές τιμές ρεύματος στον ανεπτυγμένο κόσμο.
Το Ηνωμένο Βασίλειο έχει τις υψηλότερες βιομηχανικές τιμές.
Οι τιμές για βαριά βιομηχανία στην ΕΕ είναι σχεδόν διπλάσιες από των ΗΠΑ και 50% υψηλότερες από της Κίνας.
Η μεταβλητότητα έχει επίσης αυξηθεί, καθώς η αύξηση του μεριδίου των ΑΠΕ απαιτεί εκτεταμένα δίκτυα, αποθήκευση και εφεδρείες – κόστος που μεταφέρεται στους λογαριασμούς.
Βιομηχανία σε αποδρομή: λουκέτα, αποεπενδύσεις, πάγωμα data centers
Το υψηλό ενεργειακό κόστος χτυπά πυρήνες ευρωπαϊκής παραγωγής.
- Η Ineos έκλεισε δύο χημικές μονάδες στη δυτική Γερμανία.
- Η ExxonMobil ανακοίνωσε κλείσιμο μονάδας στη Σκωτία και απειλεί με πλήρη αποχώρηση από την ευρωπαϊκή χημική βιομηχανία.
- Στην Ιρλανδία, ο διαχειριστής δικτύου επέβαλε ένα άτυπο μορατόριουμ στην αδειοδότηση νέων data centers έως το 2028, καθώς ήδη καταναλώνουν πάνω από το 20% της συνολικής ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας.
- Στη Φρανκφούρτη, εταιρείες data centers ενημερώνονται ότι ίσως χρειαστεί να περιμένουν έως το 2035 για να εξασφαλίσουν επαρκή ισχύ για επέκταση. Η Ευρώπη βρίσκεται σε μειονεκτική θέση σε μια εποχή που η τεχνητή νοημοσύνη απαιτεί φθηνό και άφθονο ηλεκτρισμό.
Ένα ευρωπαϊκό στοίχημα που γυρίζει μπούμερανγκ
Σε αντίθεση με ΗΠΑ, Κίνα και Ινδία που υιοθετούν την στρατηγική «ΑΠΕ και συμβατικά καύσιμα», η Ευρώπη, όπως εξηγεί η WSJ, επένδυσε στη λογική «ΑΠΕ ή συμβατικά καύσιμα» – κλείνοντας σταδιακά λιγνιτικές και ανθρακικές μονάδες πριν αναπτυχθούν πλήρως οι νέες υποδομές.
- Το Ηνωμένο Βασίλειο έκλεισε όλες τις λιγνιτικές μονάδες του.
- Η Γερμανία περιορίζει τις δημοτικές υποδομές φυσικού αερίου.
- Η Δανία σχεδιάζει πλήρη κατάργηση του φυσικού αερίου στη θέρμανση κατοικιών έως το 2035.
Το αποτέλεσμα είναι ένα ενεργειακό σύστημα όπου οι ΑΠΕ δεν είναι ακόμη αρκετές για χαμηλές τιμές, αλλά ταυτόχρονα η Ευρώπη εξαρτάται από ακριβές εισαγωγές φυσικού αερίου – εγκλωβισμένη μεταξύ δύο κόσμων.
Νοικοκυριά σε πίεση
Σε χώρες όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, οι καταναλωτές βλέπουν τις χρεώσεις δικτύων, τις επιδοτήσεις για ΑΠΕ και τους φόρους άνθρακα να αυξάνονται ταχύτερα από τις τιμές του φυσικού αερίου.
Πάνω από το 50% των Βρετανών δηλώνουν ότι θα περιορίσουν έντονα τη θέρμανση τον χειμώνα. Εμφανίζονται ακόμη και “warm banks”, δημόσιοι θερμαινόμενοι χώροι για όσους δεν μπορούν να ζεστάνουν τα σπίτια τους.
Πολιτική αστάθεια
Η πράσινη μετάβαση, για χρόνια πολιτικό αυτονόητο στην Ευρώπη, δείχνει πλέον ρωγμές:
- Ακροδεξιά και αντισυστημικά κόμματα ενισχύονται σε Γαλλία, Γερμανία και Ην. Βασίλειο, προβάλλοντας την ενεργειακή πολιτική ως «ελιτίστικο σχέδιο».
- Η Νορβηγία είδε την κυβερνητική της συμμαχία να καταρρέει εξαιτίας της υιοθέτησης νέων κανόνων της ΕΕ για τις ΑΠΕ.
- Μεγάλα projects πράσινου υδρογόνου στην ΕΕ παγώνουν ή ακυρώνονται λόγω κόστους.
- Οικονομολόγοι και κυβερνητικοί σύμβουλοι προειδοποιούν ότι η Ευρώπη «αιμορραγεί βιομηχανικό ιστό» και χάνει στρατηγικά πλεονεκτήματα.
Κόστη που δεν ειπώθηκαν: δίκτυα, εφεδρείες, αποθήκευση, χαμένη παραγωγή
Ενώ ο άνεμος και ο ήλιος είναι δωρεάν, το σύστημα που απαιτείται για να αξιοποιηθούν δεν είναι. Απαιτούν:
- Αναβαθμίσεις δικτύων.
- Μεγάλη εφεδρεία παραγωγής.
- Αποθήκευση ενέργειας.
- «Congestion costs» όταν οι γραμμές δεν μπορούν να μεταφέρουν την παραγόμενη ενέργεια.
Ενδεικτικό παράδειγμα: στη Σκωτία, το αιολικό πάρκο Seagreen βρίσκεται 80% του χρόνου εκτός λειτουργίας, γιατί το δίκτυο δεν αντέχει τις αιχμές της παραγωγής. Το κόστος εξισορρόπησης για τους Βρετανούς καταναλωτές έφτασε τα 2,7 δισ. λίρες πέρυσι, με εκτιμήσεις για 8 δισ. έως το 2030.
Η Goldman Sachs υπολογίζει ότι η Ευρώπη θα χρειαστεί πάνω από 3 τρισ. ευρώ επενδύσεις σε παραγωγή και δίκτυα την προσεχή δεκαετία – διπλάσιο ποσό από το προηγούμενο δεκαετές διάστημα.
Ταυτόχρονα:
- Τα δημοσιονομικά περιθώρια στενεύουν.
- Οι αμυντικές δαπάνες αυξάνονται.
- Η γήρανση του πληθυσμού πιέζει τα συστήματα πρόνοιας.
Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις βρίσκονται μπροστά σε ένα δύσκολο δίλημμα: συνέχιση της γρήγορης μετάβασης με υψηλό κόστος ή επιβράδυνση με τον κίνδυνο να παραταθεί η ενεργειακή κρίση.
Θα γίνει τελικά η πράσινη ενέργεια φθηνή; Το καθοριστικό ερώτημα
Οι υποστηρικτές των ΑΠΕ επιμένουν ότι οι υψηλές τιμές είναι προσωρινές: όταν η Ευρώπη αποκτήσει επαρκή αποθήκευση και δίκτυα, το κόστος θα πέσει δραστικά, καθώς ο άνεμος και ο ήλιος δεν έχουν τιμή καυσίμου.
Όμως πολλοί οικονομολόγοι –και κορυφαίοι βιομηχανικοί όμιλοι όπως η Thyssenkrupp– αμφισβητούν αν αυτό μπορεί να συμβεί σε χώρες με μέτρια ηλιοφάνεια και υψηλή εξάρτηση από τον άνεμο:
Στη Γερμανία, οι ανεμογεννήτριες παράγουν περίπου το 20% της θεωρητικής τους ισχύος.
Τα φωτοβολταϊκά στη Γερμανία και το Ην. Βασίλειο αποδίδουν μόλις το 10% της θεωρητικής ισχύος.
Το ερώτημα που αιωρείται: Μπορεί η Ευρώπη να έχει πράσινη και ταυτόχρονα ανταγωνιστική ενέργεια;
