Ο μυστικός πλούτος και οι συναλλαγές ηγετών, πολιτικών και δισεκατομμυριούχων έρχονται στο φως της δημοσιότητας μέσω μιας από της μεγαλύτερες διαρροές οικονομικών εγγράφων στην ιστορία.
Η δημοσιογραφική έρευνα αποκαλύπτει τις δραστηριότητες του σκιώδους κόσμου των υπεράκτιων εταιρειών που δίνουν την δυνατότητα σε ορισμένους από τους πλουσιότερους και ισχυρότερους ανθρώπους του πλανήτη να κρύψουν τον πλούτο τους και να φοροδιαφύγουν.
Σύμφωνα με την έρευνα Pandora Papers της ICIJ, που δημοσιεύεται σε μεγάλα ΜΜΕ διεθνώς, πολλοί ηγέτες, ανάμεσά τους ο πρωθυπουργός της Τσεχίας, ο βασιλιάς της Ιορδανίας, οι πρόεδροι της Κένυας και του Ισημερινού έχουν κρύψει περιουσιακά στοιχεία σε υπεράκτιες εταιρείες, με στόχο την φοροδιαφυγή.
Ο φάκελος που διέρρευσε αφορά σε αποκαλύψεις για 35 νυν και πρώην ηγέτες και περισσότερους από 300 αξιωματούχους και γνωστές προσωπικότητες.
Τα έγγραφα αποκαλύπτουν ότι ο Βασιλιάς της Ιορδανίας συγκέντρωσε κρυφά 70 εκατομμύρια λίρες Αγγλίας και ακίνητη περιουσία στις ΗΠΑ.
Δείχνουν επίσης πώς ο πρώην πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου Τόνι Μπλερ και η σύζυγός του εξοικονόμησαν 312.000 λίρες όταν αγόρασαν ένα γραφείο στο Λονδίνο. Το ζευγάρι αγόρασε μια υπεράκτια εταιρεία που ανήκε στο κτίριο.
Η διαρροή συνδέει επίσης τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν με μυστικά περιουσιακά στοιχεία στο Μονακό και δείχνει ότι ο Τσέχος πρωθυπουργός Αντρέι Μπάμπις -που έχει εκλογές εντός της εβδομάδας- δεν δήλωσε ότι αγόρασε δύο βίλες για 12 εκατομμύρια λίρες στη νότια Γαλλία μέσω μιας υπεράκτιας επενδυτικής εταιρείας.
Μερίδιο σε εταιρεία με έδρα τις βρετανικές Παρθένες Νήσους κατείχε και ο πρόεδρος της Ουκρανίας Βολόντιμιρ Ζελένσκι. Έναν μήνα πριν από τη νίκη του στις προεδρικές εκλογές του 2019 ο πρώην ηθοποιός που έγινε πολιτικός είχε πωλήσει το μερίδιό του στην εταιρεία Maltex στον Σεργκέι Σεφίρ, στενό φίλο και συνεργάτη του.
Στις περισσότερες χώρες, οι δραστηριότητες αυτές δεν διώκονται. Αλλά στις περιπτώσεις των ηγετών και των πολιτικών προσωπικοτήτων, η Διεθνής Κοινοπραξία φέρνει σε αντιπαράθεση την ρητορική κατά της διαφθοράς που έχουν υιοθετήσει πολλοί από αυτούς και τις περιουσίες που έχουν κρύψει σε φορολογικούς παραδείσους.
Οι υπεράκτιες εταιρείες δεν είναι δημοφιλείς μόνο στην Ευρώπη. Για παράδειγμα ο πρόεδρος της Κένυας Ουχούρου Κενιάτα, γόνος πολιτικής δυναστείας που εξελέγη με «σημαία» την καταπολέμηση της διαφθοράς, φέρεται ως ιδιοκτήτης – μαζί με τη μητέρα του – κρυφής εταιρείας στον Παναμά.
Στη διάρκεια της Αραβικής Άνοιξης, όταν οι Ιορδανοί έβγαιναν στους δρόμους για να διαδηλώσουν την αγανάκτησή τους για τη διαφθορά και την ανεργία – ο μονάρχης Αμπντάλα είχε αγοράσει μέσω offshore εταιρειών τρεις παραλιακές κατοικίες στο Μαλιμπού των ΗΠΑ.
Αλλά και η πριγκίπισσα Λάλλα Χάσνα του Μαρόκου βρέθηκε να κατέχει – μέσω δικτύου υπεράκτιων εταιρειών – εταιρεία που είχε αγοράσει ιδιωτική κατοικία αξίας 11 εκ, ευρώ στο Λονδίνο, κοντά στο Kensington Palace.
Ο εμίρης του Κατάρ, Χαμάντ Μπιν Καλίφα Αλ Θανί, αξιοποιεί offshore εταιρείες για να πραγματοποιεί επενδύσεις και να διαχειρίζεται τον πλούτο του. Τα Panama Papers είχαν ήδη αποκαλύψει ότι και το υπερ-γιοτ του εμίρη, αξίας 300 εκατομμυρίων δολαρίων, ελέγχεται από offshore εταιρείες.
Σύμφωνα με δημοσίευμα της DW, σε υπεράκτιες εταιρείες καταφεύγουν και πολλοί αστέρες του θεάματος. Ένα παράδειγμα είναι η δημοφιλής τραγουδίστρια Σακίρα. Ο δικηγόρος της δηλώνει πάντως ότι όλοι οι λογαριασμοί της Σακίρα έχουν δηλωθεί και επιπλέον δεν της προσφέρουν κάποια προνομιακή φορολογική μεταχείριση.
Άλλο παράδειγμα είναι ο Ινδός πρώην άσος του κρίκετ Σαχίν Τεντουλκάρ. Οι δικηγόροι του δεν απάντησαν σε παράκληση της DW για κάποιο σχόλιο.
Πολλοί από τους ενδιαφερόμενους για offshore εταιρείες είναι βέβαια επιχειρηματίες και πολυεκατομμυριούχοι. Όπως ο Τούρκος μεγαλοεργολάβος Ερμάν Ιλιτσάκ, που διατηρεί δεσμούς με δύο υπεράκτιες εταιρείες, οι οποίες όμως είχαν καταχωρηθεί στο όνομα της μητέρας του το 2014.
Μέχρι τη στιγμή της δημοσίευσης ο κ. Ιλιτσάκ δεν είχε προβεί σε κάποιο σχόλιο. Ο όμιλος Ronesans, ιδιοκτησίας Ιλιτσάκ, είχε αναλάβει να κατασκευάσει μεταξύ άλλων το περίφημο προεδρικό ανάκτορο του Ταγίπ Ερντογάν, με 1.500 δωμάτια.
Τι είνα τα Pandora Papers
Πρόκειται για το τελευταίο κρίκο στην μακρά αυτή αλυσίδα των αποκαλύψεων μέσω μεγάλων διαρροών τα τελευταία επτά χρόνια. Προηγήθηκαν οι: τα FinCen Files, τα Paradise Papers, τα Panama Papers και τα LuxLeaks.
H εξέταση των φακέλων είναι η μεγαλύτερη οργανωμένη προσπάθεια της Διεθνούς Κοινοπραξίας Ερευνητών Δημοσιογράφων (ICIJ).
Στην έρευνα έλαβαν μέρος περισσότεροι από 650 ρεπόρτερς και φέρνει στο φως περισσότερες από 29.000 υπεράκτιες εταιρείες.
Το BBC αναφέρει ότι σε συνεργασία με τον Guardian και άλλα ΜΜΕ είχε πρόσβαση σε 12 εκατομμύρια έγγραφα από 14 εταιρείες χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών σε χώρες όπως οι Βρετανικοί Παρθένοι Νήσοι, ο Παναμάς, η Μπελίζ, η Κύπρος, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, η Σιγκαπούρη και η Ελβετία.
Κάποιοι από τους εμπλεκόμενους στα έγγραφα αντιμετωπίζουν κατηγορίες για διαφθορά, ξέπλυμα χρήματος και διεθνή φοροδιαφυγή.
Μια από τις μεγαλύτερες αποκαλύψεις, όπως σημειώνει το BBC, είναι το πώς σημαντικοί και πλούσιοι άνθρωποι έφτιαχναν νομίμως εταιρείες προκειμένου να αγοράσουν ακίνητα στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Τα έγγραφα αποκαλύπτουν τους ιδιοκτήτες 95.000 offshore πίσω από μια σειρά από αγορές.
Ο Φέργκους Σιέλ από το ICIJ σημείωσε: «Δεν υπήρχε ποτέ κάτι αυτής της κλίμακας και καταδεικνύει τι μπορεί να συμβεί με τις υπεράκτιες και πώς ενισχύουν την φοροδιαφυγή και το βρόμικο χρήμα».
Και πρόσθεσε: «Χρησιμοποιούν λογαριασμούς από υπεράκτιες για να αγοράσουν ακίνητα εκατοντάδων εκατομμυρίων σε άλλες χώρες και να πλουτίσουν σε κόστος των πολιτών».
