Ο οίκος αξιολόγησης DBRS επιβεβαίωσε την μακροπρόθεσμη αξιολόγηση της Κύπρου σε ξένο και εγχώριο νόμισμα σε BBB (χαμηλό). Ταυτόχρονα, επιβεβαίωσε τις βραχυπρόθεσμες αξιολογήσεις σε ξένο και εγχώριο νόμισμα στο R-2 (μεσαίο). Οι προοπτικές για όλες τις βαθμολογίες είναι σταθερές.
Σύμφωνα με ανακοίνωση του οίκου, οι σταθερές προοπτικές αντικατοπτρίζουν την άποψη ότι οι κίνδυνοι για τις αξιολογήσεις είναι σε γενικές γραμμές ισορροπημένοι παρά τη σημαντική επιδείνωση των οικονομικών επιδόσεων και των δημόσιων οικονομικών που προκαλούνται από την πανδημία του κορωνοϊού.
Μετά από μια περίοδο ισχυρής οικονομικής ανάπτυξης, το κυπριακό ΑΕΠ συρρικνώθηκε απότομα κατά 5,1% το 2020, αν και λιγότερο σοβαρά από τη ζώνη του ευρώ.
Οι τελευταίες προβλέψεις από την κυβέρνηση δείχνουν σταδιακή ανάκαμψη, με αύξηση του ΑΕΠ 3,6% το 2021, 3,8% το 2022, 3,2% το 2023 και 2,8% το 2024 λόγω της εγχώριας και εξωτερικής ζήτησης. Αυτές οι προβλέψεις υποθέτουν ότι ο ξένος τουρισμός θα μπορούσε να φθάσει σε επίπεδα πριν από την κρίση γύρω στο 2024 με μερική επίδραση από τον μηχανισμό ανάκαμψης και ανθεκτικότητας της ΕΕ (RRF). Οι προβλέψεις συνεισφέρουν μόνο στο 2,8% του ΑΕΠ στις κεφαλαιουχικές δαπάνες που συνδέονται με το RRF της ΕΕ κατά την περίοδο 2022-2026 σε σύγκριση με τις χορηγηθείσες επιχορηγήσεις που εκτιμώνται σε περίπου 5,0% του ΑΕΠ του 2020.
Επίσης, η κυβέρνηση εκτιμά ότι ο τερματισμός του επενδυτικού προγράμματος από τον Οκτώβριο του 2020 θα μπορούσε να επηρεάσει αρνητικά το ΑΕΠ κατά 0,4 εκατοστιαίες μονάδες ετησίως κατά την περίοδο 2021-2023, επηρεάζοντας κυρίως τις προοπτικές ακινήτων και κατασκευών.
Ο οίκος θεωρεί ότι τα μέτρα στήριξης για την προστασία της απασχόλησης και της παραγωγικής ικανότητας υπήρξαν μέχρι τώρα αποτελεσματικά στον περιορισμό τυχόν δυνητικών επιπτώσεων στους μελλοντικούς ρυθμούς ανάπτυξης. Ωστόσο, ο ρυθμός ανάκαμψης παραμένει αβέβαιος και θα εξαρτηθεί κυρίως από την επιδημιολογική κατάσταση τόσο στην Κύπρο όσο και στις κύριες τουριστικές αγορές της.
Καθώς η Κύπρος βγαίνει από το τελευταίο lockdown το 2021, η πρόσφατη αύξηση του εμβολιασμού αποτελεί καλό στοιχείο για τον έλεγχο της πανδημίας. Η πρόοδος στο μέτωπο εμβολιασμού στο Ηνωμένο Βασίλειο, το Ισραήλ, την ΕΕ και τη Ρωσία, αν και με διαφορετική κάλυψη, θα μπορούσε να επιτρέψει τη σταδιακή επιστροφή ξένων τουριστών ξεκινώντας αυτή τη θερινή περίοδο. Εκτός από τουριστικός προορισμός, η Κύπρος είναι ένα ελκυστικό κέντρο επιχειρηματικών υπηρεσιών και ναυτιλιακό κέντρο, των οποίων η απόδοση υπόκειται στην ανάκαμψη της εξωτερικής ζήτησης. Επίσης, η υψηλότερη από την αναμενόμενη εκτέλεση των κονδυλίων RRF της ΕΕ συνιστά ανοδικό κίνδυνο. Μακροπρόθεσμα, η αναμενόμενη εκμετάλλευση των υπεράκτιων αποθεμάτων φυσικού αερίου αντιπροσωπεύει μια πιθανή πηγή ανάπτυξης.
Δημοσιονομικά
Όσον αφορά τα δημοσιονομικά, αναφέρεται ότι το πλεόνασμα μετατράπηκε σε έλλειμμα 5,8% του ΑΕΠ το 2020 και ο δείκτης δημόσιου χρέους προς το ΑΕΠ αυξήθηκε σε 119,1% το 2020.
Η αξιοσημείωτη βελτίωση της δημοσιονομικής θέσης της Κύπρου μεταξύ 2014-2019 σε συνδυασμό με μια ισχυρή ανταπόκριση από τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα παρείχαν επαρκή δημοσιονομικά περιθώρια για την αντιμετώπιση του πανδημικού σοκ. Ο δημοσιονομικός αντίκτυπος των μέτρων ως απάντηση στον COVID-19 στους λογαριασμούς της γενικής κυβέρνησης εκτιμάται σε -3,6% του ΑΕΠ το 2020 και περίπου -3,4% το 2021. Εκτός από τις επιπλέον δαπάνες που σχετίζονται με την υγειονομική περίθαλψη, τα κύρια μέτρα περιλαμβάνουν ένα βραχυπρόθεσμο πρόγραμμα εργασίας για τη στήριξη του εισοδήματος των νοικοκυριών, των επιδοτήσεων προς τις μικρές επιχειρήσεις και των αυτοαπασχολούμενων, τη φορολογική ελάφρυνση για τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά και την αναβολή των κοινωνικών εισφορών.
Καθώς το μεγαλύτερο μέρος των μέτρων λήγει το 2021, με εξαίρεση τα σχέδια επιδότησης επιτοκίου και την έκπτωση φόρου για εθελοντική μείωση ενοικίου, το φορολογικό κόστος αναμένεται να μειωθεί απότομα για το 2022-2024. Όπως και με άλλες χώρες, η Κύπρος έχει επίσης εισαγάγει διάφορα μέτρα για τη στήριξη της οικονομίας χωρίς άμεσο αντίκτυπο στους δημοσιονομικούς λογαριασμούς, συμπεριλαμβανομένων των αναβολών φόρου και της αναστολής αποπληρωμής δανείων.
Η δύσκολη πανδημία κατά τους πρώτους μήνες του τρέχοντος έτους, απαιτώντας αυστηρότερους περιορισμούς και πρόσθετα μέτρα στήριξης, οδήγησαν σε δυσμενείς αναθεωρήσεις για τις προβλέψεις ανάπτυξης και δημοσιονομικού ελλείμματος το 2021.
Τα μέτρα δημοσιονομικής στήριξης μαζί με τα χαμηλότερα έσοδα που αντικατοπτρίζουν την οικονομική ύφεση μετατόπισαν το δημοσιονομικό πλεόνασμα 1,5% του ΑΕΠ το 2019 σε έλλειμμα 5,8% το 2020. Το μεγάλο πρωτογενές πλεόνασμα 3,8% το 2019, το οποίο ήταν από τα μεγαλύτερα στην ευρωζώνη, μετατράπηκε σε έλλειμμα 3,6% το 2020. Στο τελευταίο της πρόγραμμα σταθερότητας, η κυβέρνηση προβλέπει τώρα έλλειμμα 4,7% του ΑΕΠ το 2021, σε σύγκριση με το 0,7% που περιλαμβάνεται στο σχέδιο προϋπολογισμού του 2021. Η επιδείνωση των προβλέψεων αντικατοπτρίζει κυρίως την επέκταση των μέτρων στήριξης και την ασθενέστερη ανάκαμψη της δραστηριότητας, ως αποτέλεσμα της επιζήμιας επιδημιολογικής κατάστασης. Στο μέλλον, το έλλειμμα προβλέπεται να μειωθεί σημαντικά στο 0,9% του ΑΕΠ το 2022 και να επιστρέψει σε πλεόνασμα 0,1% το 2023 και στο 1,6% το 2024. Εκτός από την αβεβαιότητα που σχετίζεται με την πανδημία, οι αλλαγές στη διεθνή φορολογία των εταιρειών θα μπορούσε να υπονομεύσει την είσπραξη εσόδων τα επόμενα χρόνια, δεδομένου του σχετικά υψηλού μεριδίου φορολογικών εσόδων που προέρχεται από αυτήν την πηγή.
Ωστόσο, ο οίκος αναμένει ότι η κυπριακή οικονομία θα ανακάμψει τελικά από το σοκ COVID-19 και η αύξηση του δείκτη δημοσίου χρέους θα αντιστραφεί, αν και ο ρυθμός της οικονομικής ανάκαμψης, ιδίως εκείνης του τουρισμού, παραμένει αβέβαιος και εξαρτάται από τον επιτυχημένο έλεγχο του ιού.
Χρέος
Οι υψηλότερες χρηματοδοτικές ανάγκες και η οικονομική συρρίκνωση που προκλήθηκε από την πανδημία, σε συνδυασμό με την ουσιαστική αύξηση του διαθέσιμου ταμείου της Κύπρου, οδήγησαν σε απότομη αύξηση του δείκτη δημόσιου χρέους από 94,0% του ΑΕΠ το 2019 σε 119,1% το 2020. Εκμεταλλευόμενη της υψηλής διαθέσιμης ρευστότητας, η κυβέρνηση διεύρυνε, ως προληπτικό μέτρο, το απόθεμα μετρητών από το 2,4% -5,3% του ΑΕΠ που παρατηρήθηκε κατά την περίοδο 2015-2019 σε 17,3% του ΑΕΠ το 2020.
Υπό την προϋπόθεση ότι η κατάσταση της υγειονομικής περίθαλψης ομαλοποιείται, η κυβέρνηση προβλέπει ότι ο δείκτης δημόσιου χρέους θα επιστρέψει στην πτωτική του τάση πριν από την κρίση. Η οικονομική ανάκαμψη, η χρήση των ρευστών διαθεσίμων για την αποπληρωμή του οφειλόμενου χρέους και το πρωτογενές υπόλοιπο που γίνεται θετικό αναμένεται να στηρίξουν αυτήν την τάση.
Ενώ ο δείκτης του δημόσιου χρέους παραμένει πολύ υψηλός, το προφίλ του χρέους αναμένεται να παραμείνει ευνοϊκό. Η δυναμική του χρέους είναι ευάλωτη σε δυσμενείς διαταραχές, ιδιαίτερα στην υλοποίηση ενδεχόμενων υποχρεώσεων. Ως μέρος της συναλλαγής πώλησης της ΣΚΤ, δημιουργήθηκε ένα σύστημα προστασίας περιουσιακών στοιχείων που εγγυάται το κράτος, αυξάνοντας τις ενδεχόμενες υποχρεώσεις της κυβέρνησης. Ωστόσο, η συνετή διαχείριση του δημόσιου χρέους έχει οδηγήσει σε ένα ευνοϊκό προφίλ χρέους που μειώνει τους κινδύνους αναχρηματοδότησης. Η διάρκεια του δημόσιου χρέους έχει επεκταθεί, με τη μέση διάρκεια του εμπορεύσιμου χρέους να φτάνει τα 7,9 έτη το 2020. Η μεσοπρόθεσμη στρατηγική διαχείρισης δημόσιου χρέους προβλέπει ένα αποθεματικό ρευστότητας για την κάλυψη τουλάχιστον 9μηνων χρηματοδοτικών αναγκών, τις οποίες η Κύπρος υπερβαίνει σήμερα άνετα. Επιπλέον, το μέσο σταθμικό κόστος του χρέους μειώθηκε, από την κορυφή του 4,2% το 2012 σε 1,7% το Μάρτιο του 2021.
Τράπεζες
Για τις τράπεζες, αναφέρεται ότι παρά την αναταραχή που προκλήθηκε από την πανδημία, κατάφεραν να μειώσουν σημαντικά το απόθεμά τους για μη εξυπηρετούμενα ανοίγματα (NPE) από €9,1 δισ. το 2019 σε €5,1 δισ. το 2020, κυρίως μέσω πωλήσεων και διαγραφών.
Τα παλαιά NPEs παραμένουν αρκετά μεγάλα και νέα προβληματικά περιουσιακά στοιχεία θα μπορούσαν να εμφανιστούν καθώς αποσύρεται η δημόσια υποστήριξη, ειδικά καθώς η εκτεταμένη αναστολή αποπληρωμής δανείων έληξε τον Δεκέμβριο του 2020. Οι πρώτες ενδείξεις δείχνουν περιορισμένο αντίκτυπο μέχρι στιγμής.
Από την κορυφή του 2015 έως τον Ιανουάριο του 2021 το απόθεμα των NPEs μειώθηκε κατά 82%. Παρά την πανδημία, οι κυπριακές τράπεζες μείωσαν σημαντικά το απόθεμά τους NPEs το 2020, κυρίως μέσω μη οργανικών πωλήσεων και διαγραφών, αφήνοντας τον συνολικό δείκτη NPE σε ακόμη υψηλό 17,7% τον Ιανουάριο του 2021 αν και μειώθηκε από 28,0% τον Δεκέμβριο του 2019 και 49,0 % τον Μάιο του 2016.
Εκτός του τραπεζικού συστήματος, η κρατική εταιρεία διαχείρισης περιουσιακών στοιχείων (ΚΕΔΙΠΕΣ), δημιούργησε για να διαχειρίζεται και να διαθέτει με την πάροδο του χρόνου τα προβληματικά περιουσιακά στοιχεία από την εξυγίνση της ΣΚΤ το 2018, που είχε μη εξυπηρετούμενα δάνεια για ακαθάριστη αξία €6,1 δισ. τον Δεκέμβριο του 2020. Η κυβέρνηση εξετάζει επί του παρόντος το ενδεχόμενο επέκτασης του ρόλου της ΚΕΠΙΔΕΣ ώστε να επιτρέψει την απόκτηση NPL που εξασφαλίζονται από πρώτες κατοικίες ή πρώτες κατοικίες επιχειρήσεων.
Η υιοθέτηση του σχεδίου Εστία, που στοχεύει στην αντιμετώπιση των NPE που σχετίζονται με τα στεγαστικά δάνεια, ήταν μέχρι στιγμής κάτω από τις προσδοκίες. Περίπου €0,2 δισ. ΝPLs εγκρίθηκαν για να συμμετάσχουν στο πρόγραμμα έως το πρώτο τρίμηνο του 2021. Από την άλλη πλευρά, η απροθυμία ορισμένων οφειλετών να εισέλθουν στο σχέδιο θα μπορούσε να βοηθήσει τις τράπεζες να εντοπίσουν στρατηγικούς κακοπληρωτές και η κυβέρνηση εργάζεται σε επιλογές για την επίλυση μη βιώσιμων δανείων.
Ο δυνητικός αντίκτυπος στην αντιμετώπιση του χρέους από τις τροποποιήσεις στο πλαίσιο εκποιήσεων που τέθηκε σε ισχύ τον Ιούνιο 2020 θα μπορούσε να καταστεί σαφής τους επόμενους μήνες. Οι τράπεζες και οι εταιρείες εξαγοράς πιστώσεων σταμάτησαν οικειοθελώς τις διαδικασίες εκποιήσεων από τα μέσα Μαρτίου 2020 έως τον Αύγουστο του 2020. Επιπλέον, θεσπίστηκε νόμος για το πάγωμα των εκποιήσεων από τον Δεκέμβριο του 2020 έως τον Ιούλιο του 2021, μόνο για ορισμένους τύπους οφειλετών. Από την άλλη πλευρά, η κυβέρνηση υπέβαλε νομοθεσία στο Κοινοβούλιο για την ενίσχυση της δευτερογενούς αγοράς της Κύπρου για NPL.
Τονίζεται ότι οι θέσεις ρευστότητας των τραπεζών είναι υψηλές ενώ τα κεφάλαια και οι προβλέψεις δανείων ζημιών έχουν αυξηθεί σε επαρκή επίπεδα.
Οι αξιολογήσεις BBB (χαμηλές) υποστηρίζονται από το συνετό πλαίσιο διαχείρισης δημόσιου χρέους της Κύπρου, το καλό ιστορικό της στη μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος, την ένταξή της στην Ευρωζώνη που προωθεί βιώσιμες μακροοικονομικές πολιτικές και το άνοιγμα στις επενδύσεις που ενθαρρύνουν ένα ευνοϊκό επιχειρηματικό περιβάλλον.
«Παρ ‘όλα αυτά, η Κύπρος αντιμετωπίζει επίσης σημαντικές πιστωτικές προκλήσεις που σχετίζονται με ακόμη αρκετά μεγάλα NPEs στον τραπεζικό τομέα και την οικονομία, τα υψηλά επίπεδα χρέους του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα, τις εξωτερικές ανισορροπίες και το μικρό μέγεθος της οικονομίας της που βασίζεται στις υπηρεσίες, γεγονός που εκθέτει την Κύπρο σε δυσμενείς αλλαγές στην εξωτερική ζήτηση», τονίζεται.
Οι αξιολογήσεις θα μπορούσαν να αναβαθμιστούν εάν η οικονομική ανάπτυξη και μια καλή δημοσιονομική θέση επιστρέψουν, γεγονός που θα οδηγούσε στην επανάληψη της πτωτικής πορείας του δείκτη δημόσιου χρέους. Επιπλέον, η περαιτέρω πρόοδος στη μείωση των παλαιών NPE των τραπεζών και η ενίσχυση του τραπεζικού τομέα θα ήταν θετική για τις αξιολογήσεις. Οι αξιολογήσεις θα μπορούσαν να υποβαθμιστούν ως αποτέλεσμα μιας παρατεταμένης περιόδου σημαντικά χαμηλής ανάπτυξης, σε συνδυασμό με μεγάλες δημοσιονομικές ανισορροπίες ή υλοποίηση μεγάλων ενδεχόμενων υποχρεώσεων. Μια σημαντική αναστροφή της πορείας προς τα κάτω στα NPEs θα μπορούσε επίσης να είναι αρνητική.
