Αυτή τη χρονιά, το bitcoin έχει μαγνητίσει πολλούς επενδυτές. Δεν είναι μόνο ότι έχει διπλασιάσει την τιμή του, μετά τον τριπλασιασμό της το 2020, και ότι πρόσωπα όπως ο Elon Musk το στηρίζουν -αυτή την εβδομάδα έγραψε στο twitter πως τα αυτοκίνητα Tesla θα πωλούνται σε bitcoin. Το ακόμα πιο αξιοσημείωτο είναι πως ορισμένοι παίκτες του κατεστημένου όπως η Citigroup θεωρούν τώρα πως το bitcoin «μπορεί να βρίσκεται σε βέλτιστη θέση για να γίνει το προτιμώμενο παγκόσμιο νόμισμα για το εμπόριο στο μέλλον», έναν ρόλο που αυτή τη στιγμή έχει το δολάριο.
Αυτό μπορεί να βγαίνει στα πρωτοσέλιδα, αλλά υπάρχει μια δεύτερη ιστορία με τα κρυπτονομίσματα που βρίσκεται σε εξέλιξη, την οποία ο περισσότερος κόσμος δεν έχει προσέξει ιδιαίτερα: τα πειράματα που κάνουν οι κεντρικές τράπεζες. Την περασμένη εβδομάδα, η Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών πραγματοποίησε ένα συνέδριο «καινοτομίας», στο οποίο ο πρόεδρος της Federal Reserve Jay Powell εξήγησε πως οι αξιωματούχοι της Fed εργάζονται με το MIT, για να ερευνήσουν το πόσο εφικτό είναι να υπάρξει ένα ψηφιακό νόμισμα της κεντρικής τράπεζας που θα βασίζεται στο δολάριο.
Οι λεπτομέρειες είναι ελάχιστες. Αλλά ένα τέτοιο ψηφιακό νόμισμα (CBDC) ουσιαστικά δίνει τη δυνατότητα να χρησιμοποιούν έναν ηλεκτρονικό κώδικα ως «χρήμα», αντανακλώντας ορισμένα χαρακτηριστικά του bitcoin ή του είδους του κρυπτονομίσματος που αναπτύσσει το Facebook. Αλλά αυτός ο ηλεκτρονικός κώδικας θα δημιουργηθεί και θα ελέγχεται από τη Fed -όχι από το Facebook ή κάποιους απρόσωπους “miners” bitcoin. Ο Powell τόνισε πως αυτό το ψηφιακό δολάριο δεν θα προκύψει γρήγορα, εάν εντέλει προκύψει, λέγοντας πως «δεν υπάρχει ανάγκη βιασύνης». Αλλά ο συμβολισμός είναι εντυπωσιακός, αφού αντανακλά μια διακριτική αλλά αξιοσημείωτη στροφή στη στάση των ρυθμιστικών αρχών.
Όταν το bitcoin και άλλες καινοτομίες fintech πρωτοεμφανίστηκαν αυτόν τον αιώνα, πολλοί κεντρικοί τραπεζίτες είτε τις απέρριψαν ή τις χλεύαζαν στις συζητήσεις που είχαμε. Το ίδιο συνεχίζεται και τώρα: ο Powell αυτή την εβδομάδα άφησε να εννοηθεί πως το bitcoin είναι πρωτίστως ένα κερδοσκοπικό επενδυτικό υποκατάστατο του χρυσού και όχι του δολαρίου, ενώ ο Agustin Carstens, επικεφαλής της BIS, προειδοποίησε πως χρησιμοποιείται κυρίως για ρυθμιστικό αρμπιτράζ.
Αλλά αυτό που με καθυστέρηση αρχίζουν να αντιλαμβάνονται οι κεντρικοί τραπεζίτες είναι πως ο λόγος που έχουν προκύψει τέτοιες καινοτομίες είναι ότι οι επιχειρηματίες αντιδρούν σε δύο μεγάλα ελαττώματα της σύγχρονης χρηματοοικονομικής.
Το ένα αφορά κάτι που οι κεντρικοί τραπεζίτες φαίνονται απρόθυμοι ή ανίκανοι να αντιμετωπίσουν: τον κίνδυνο πως τα νομίσματα fiat θα σταματήσουν μελλοντικά να έχουν βάση, λόγω της υπερβολικής προσφοράς, δηλαδή της ποσοτικής χαλάρωσης. Το άλλο είναι κάτι που οι κεντρικοί τραπεζίτες θέλουν να αντιμετωπίσουν: τη δυσκίνητη φύση του σύγχρονου συστήματος πληρωμών. Όπως παρατήρησε πρόσφατα ο Powell, «η κρίση Covid έχει φέρει ακόμα εντονότερα στο επίκεντρο την ανάγκη να αντιμετωπίσουμε τους περιορισμούς των τωρινών μας διακανονισμών για τις διασυνοριακές πληρωμές».
Έτσι, αυτό που η Fed και άλλοι προσπαθούν τώρα να κάνουν, είναι μια ήπια εκδοχή της στρατηγικής «αν δεν μπορείς να τους νικήσεις, συντάξου μαζί τους»: αντί να αγνοήσουν το bitcoin ή τα πειράματα του Facebook, ελπίζουν να πάρουν κάποιες ιδέες από καινοτομίες όπως τα blockchain ledgers με τους δικούς τους όρους.
Θα είναι αυτό αποτελεσματικό; Υπάρχουν λόγοι για να είμαστε επιφυλακτικοί. Το ένα πρόβλημα είναι το στυλ: το να ζητάς από δυσκίνητους κεντρικούς τραπεζίτες να ενστερνιστούν αυτό το είδος της ανεξάρτητης δημιουργικότητας που βρίσκει κανείς στο fintech, είναι σαν να ζητάς από τον παππού σου να ακούσει ραπ. Ένα άλλο, ακόμα πιο τρομακτικό ζήτημα είναι πως τα CBDC δημιουργούν τεράστιους πονοκέφαλους πολιτικής, όπως ο μελλοντικός ρόλος των τραπεζών του ιδιωτικού τομέα.
Οι εμπορικές τράπεζες επί του παρόντος βγάζουν κέρδος από τη «δημιουργία» χρήματος για τους πελάτες (δάνεια), χρησιμοποιώντας χρήματα που παρέχει (ή που δημιουργεί) μια κεντρική τράπεζα. Όμως, ένα CBDC θα έδινε στους καταναλωτές χρήματα (ψηφιοποιημένες μάρκες) καταγεγραμμένα στα ηλεκτρονικά ledgers των κεντρικών τραπεζών. Αυτό δυνητικά θα μπορούσε να οδηγήσει σε «αποδιαμεσολάβηση» των τραπεζών, με τρόπο που θα κατέστρεφε τα έσοδα, όπως είπε στην BIS ο επικεφαλής της Bundesbank Jens Weidmann. Λέει πως αν η ευρωζώνη δημιουργήσει CBDCs, μπορεί να χρειαστεί να διατηρήσει ένα σύστημα διανομής δύο ταχυτήτων, για να διατηρηθεί η εμπλοκή των τραπεζών.
Έπειτα, υπάρχουν ζητήματα που αφορούν στα δεδομένα, στην ιδιωτικότητα και στη λογοδοσία. Οι κεντρικές τράπεζες μπορεί να μη θέλουν να τηρούν δεδομένα καταναλωτών στα ledgers τους. Οι επενδυτές μπορεί να μη θέλουν να χάσουν την ανωνυμία που σχετίζεται με τα μετρητά τους.
Μια πιθανή λύση είναι πως τα CBDCs μπορεί να συνυπάρχουν με τα μετρητά, κάτι που ο Powell περιμένει ότι θα δει. Αλλά τα logistics και το νομικό πλαίσιο για κάτι τέτοιο θα ήταν τρομακτικά και όχι μόνον επειδή πρόσφατη μελέτη της BIS υποδηλώνει πως μόνο ένα τέταρτο των κεντρικών τραπεζών του κόσμου έχουν ξεκάθαρη νομική εξουσία να δημιουργήσουν ένα τέτοιο νόμισμα.
Εντούτοις, θα ήταν λάθος να υποθέσουμε πως δεν θα συμβεί τίποτα, μόνο επειδή τα logistics φαίνονται τρομακτικά. Η ίδια μελέτη της BIS υποδηλώνει πως το 60% των κεντρικών τραπεζών εξετάζουν CBDCs και το 14% κάνουν πιλοτικές δοκιμές. «Η πανδημία Covid-19 έχει προσθέσει νέα κίνητρα στο ταξίδι αυτό», σημειώνει. «Ενώ οι περισσότερες (κεντρικές τράπεζες) δεν έχουν σχέδια έκδοσης CBDCs στο προβλέψιμο μέλλον, ωστόσο οι κεντρικές τράπεζες που συλλογικά αντιπροσωπεύουν το ένα πέμπτο του πληθυσμού του κόσμου είναι πιθανό να λανσάρουν CBDCs λιανικής μέσα στα επόμενα τρία χρόνια».
Οι Μπαχάμες είναι ένα παράδειγμα: έχουν ήδη ένα CBDC που το ονομάζουν sand dollar. Ακόμα σημαντικότερο, η Κίνα τρέχει τώρα να δημιουργήσει ένα ψηφιακό renminbi, προκαλώντας αγωνία στις ΗΠΑ για τις ανταγωνιστικές απειλές έναντι του δολαρίου. Και αυτό ίσως εξηγεί γιατί η Fed ξαφνικά συνεργάζεται με το MIT.
Αυτό ίσως να μην είναι τόσο συναρπαστικό όσο ένα tweet του Musk. Αλλά το βασικό σημείο είναι πως αν υπάρξουν τέτοιου είδους πρωτοβουλίες μελλοντικά, θα μπορούσαν να καταστήσουν κατά ένα μέρος άκυρα τα εγχειρήματα crypto του ιδιωτικού τομέα. Οι «αποδιαμεσολαβητές» των νομισμάτων fiat μπορεί ως εκ τούτου να «αποδιαμεσολαβιστούν» οι ίδιοι. Αν συμβεί αυτό, θα ήταν ξεκάθαρα ειρωνικό.
Οι επενδυτές του bitcoin θα πρέπει να παρακολουθούν το Πεκίνο αλλά και τη Βοστόνη.
