Παρά την παγκόσμια παρουσία της ως οικιακός σύντροφος η ακριβής προέλευση της εξημέρωσης της γάτας παραμένει ένα μυστήριο για τους επιστήμονες. Μια νέα γονιδιακή μελέτη ρίχνει φως σε αυτή τη διαδικασία εντοπίζοντας μια καθοριστική στιγμή στην ιστορία των γατών, την εμφάνιση τους ως κατοικίδια στην Ευρώπη από τη βόρεια Αφρική.
Παρά τα εκατοντάδες εκατομμύρια γατών σε όλο τον κόσμο από σιαμέζικες έως απλές ευρωπαϊκές κοντότριχες η ιστορία της ένταξής τους στην ανθρώπινη κοινωνία έχει αποδειχθεί δύσκολο να αποκρυπτογραφηθεί. Η νέα μελέτη που δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Science» εντοπίζει μια καθοριστική στιγμή στην ιστορία των γατών.
Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι οι οικόσιτες γάτες έφτασαν για πρώτη φορά στην ευρωπαϊκή ήπειρο πριν από περίπου δύο χιλιάδες χρόνια συμπίπτοντας με την πρώιμη περίοδο της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας.
Αυτή η μετακίνηση πιθανότατα διευκολύνθηκε από την άνθηση του θαλάσσιου εμπορίου με μερικούς από αυτούς τους πρώιμους αιλουροειδείς ταξιδιώτες να μεταφέρονται ίσως από ναυτικούς για να κυνηγούν ποντίκια στα πλοία. Τα πλοία αυτά διέσχιζαν τη Μεσόγειο μεταφέροντας σιτηρά από τα εύφορα χωράφια της Αιγύπτου σε λιμάνια που εξυπηρετούσαν τη Ρώμη και άλλες εκτεταμένες πόλεις της αυτοκρατορίας.
Η μετανάστευση και το DNA
Καθοριστικό είναι ότι τα ευρήματα αυτά έρχονται σε αντίθεση με μια μακροχρόνια θεωρία σύμφωνα με την οποία η εξημέρωση της γάτας στην Ευρώπη είχε συμβεί πολύ νωρίτερα πριν από έξι έως επτά χιλιάδες χρόνια όταν αγρότες από την αρχαία Εγγύς και Μέση Ανατολή μετέφεραν μαζί τους γάτες καθώς μετανάστευαν προς τα δυτικά.
«Δείχνουμε ότι τα αρχαιότερα γονιδιώματα οικόσιτων γατών στην Ευρώπη εμφανίζονται από την περίοδο της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας και μετά», αρχίζοντας τον 1ο αιώνα μ.Χ., δήλωσε ο παλαιογενετιστής Κλαούντιο Ότονι του Πανεπιστημίου Tor Vergata της Ρώμης, κύριος συγγραφέας της μελέτης.
Η μελέτη χρησιμοποίησε γενετικά δεδομένα από απολιθώματα γατών σε 97 αρχαιολογικούς χώρους της Ευρώπη και της Εγγύς Ανατολή καθώς και από σύγχρονες γάτες. Οι ερευνητές ανέλυσαν 225 οστά γατών, οικόσιτων και άγριων, που χρονολογούνται από περίπου 10,000 χρόνια πριν έως τον 19ο αιώνα μ.Χ. και δημιούργησαν 70 αρχαία γονιδιώματα.
Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι τα υπολείμματα γατών από προϊστορικούς χώρους στην Ευρώπη ανήκαν σε αγριόγατες όχι σε πρώιμες οικόσιτες γάτες. Οι σκύλοι ήταν το πρώτο ζώο που εξημέρωσαν οι άνθρωποι προερχόμενοι όπως δείχνουν πλήθος μελετών από έναν αρχαίο πληθυσμό λύκων διαφορετικό από τους σημερινούς. Η οικόσιτη γάτα ήρθε αργότερα καταγόμενη από την αφρικανική αγριόγατα.
«Η εισαγωγή της οικόσιτης γάτας στην Ευρώπη είναι σημαντική επειδή σηματοδοτεί μια κρίσιμη στιγμή στη μακροχρόνια σχέση της με τον άνθρωπο. Οι γάτες δεν είναι απλώς ένα ακόμη είδος που φτάνει σε μια νέα ήπειρο. Είναι ένα ζώο που ενσωματώθηκε βαθιά στις ανθρώπινες κοινωνίες, οικονομίες και ακόμη και συστήματα πεποιθήσεων» λέει ο παλαιογενετιστής Μάρκο Ντε Μαρτίνο του Tor Vergata.
Η διασπορά
Τα δεδομένα γονιδιώματος εντόπισαν δύο εισαγωγές γατών στην Ευρώπη από τη βόρεια Αφρική. Πριν από περίπου 2,200 χρόνια, άνθρωποι έφεραν αγριόγατες από τη βορειοδυτική Αφρική στο νησί της Σαρδηνίας, του οποίου ο σημερινός πληθυσμός αγριόγατας κατάγεται από αυτά τα ζώα. Όμως αυτές δεν ήταν οικόσιτες γάτες. Ήταν μια ξεχωριστή διασπορά από τη βόρεια Αφρική, περίπου δύο αιώνες αργότερα, που διαμόρφωσε τη γενετική βάση της σύγχρονης ευρωπαϊκής οικόσιτης γάτας.
Τα ευρήματα της μελέτης υποδηλώνουν ότι δεν υπήρξε μία και μοναδική περιοχή εξημέρωσης των γατών αλλά ότι πολλές περιοχές και πολιτισμοί στη βόρεια Αφρική συνέβαλαν στη διαδικασία σύμφωνα με τη ζωοαρχαιολόγο και συν-συγγραφέα Μπέα Ντε Κιούπερ από το Βασιλικό Βελγικό Ινστιτούτο Φυσικών Επιστημών.
«Ο χρονισμός των γενετικών κυμάτων εισαγωγής από τη βόρεια Αφρική συμπίπτει με περιόδους έντονης εμπορικής δραστηριότητας στη Μεσόγειο. Οι γάτες πιθανότατα ταξίδευαν ως αποτελεσματικοί κυνηγοί ποντικών σε πλοία σιτηρών, αλλά ίσως και ως ζώα με θρησκευτική ή συμβολική αξία», είπε η Ντε Κιούπερ.
Οι γάτες, για παράδειγμα, ήταν σημαντικές στην αρχαία Αίγυπτο της οποίας το πάνθεον περιλάμβανε θεότητες με μορφή γάτας και της οποίας η βασιλεία κρατούσε αιλουροειδή ως κατοικίδια συχνά μουμιοποιώντας τα και θάβοντάς τα σε περίτεχνες λάρνακες. Ο αρχαίος ρωμαϊκός στρατός με τα φυλάκιά του σε όλη την Ευρώπη έπαιξε κρίσιμο ρόλο στη διάδοση των οικόσιτων γατών σε όλη την ήπειρο όπως μαρτυρούν αιλουροειδή απολιθώματα που έχουν βρεθεί σε ρωμαϊκά στρατόπεδα.
Η αρχαιότερη οικόσιτη γάτα στην Ευρώπη που εντοπίστηκε στη μελέτη, γενετικά παρόμοια με τις σύγχρονες οικόσιτες γάτες, χρονολογείται ανάμεσα στο 50 π.Χ. και το 80 μ.Χ. από την αυστριακή πόλη Μάουτερν όπου υπήρχε ρωμαϊκό οχυρό κατά μήκος του Δούναβη. Ωστόσο η μελέτη δεν αποκαλύπτει τον ακριβή χρόνο και τόπο της αρχικής εξημέρωσης των γατών. «Η εξημέρωση της γάτας είναι περίπλοκη και αυτό που μπορούμε να πούμε τώρα είναι ο χρόνος εισαγωγής των οικόσιτων γατών στην Ευρώπη από τη βόρεια Αφρική. Δεν μπορούμε πραγματικά να πούμε πολλά για το τι προηγήθηκε και πού» λέει ο Οτόνι.
Πηγή: Naftemporiki.gr
