ΗΠΑ – Ουκρανία πιο κοντά σε συμφωνία – Θα πει ο Πούτιν το «ναι» στον Τραμπ;

Στη Γενεύη, μετά από ένα 24ωρο έντονων διαβουλεύσεων και διακυμάνσεων, Ουάσιγκτον και Κίεβο εμφανίζονται – για πρώτη φορά εδώ και μήνες – να συγκλίνουν σε ένα πλαίσιο ειρήνης.

Ο Αμερικανός ΥΠΕΞ Μάρκο Ρούμπιο μιλά για «τεράστια πρόοδο» και εκφράζει αισιοδοξία ότι η συμφωνία μπορεί να κλείσει. Όμως το καθοριστικό ερώτημα παραμένει: ακόμη κι αν Ουκρανία και ΗΠΑ καταλήξουν, θα πει το «ναι» ο Βλαντίμιρ Πούτιν; Η απάντηση δεν είναι καθόλου δεδομένη, παρά το γεγονός ότι το σχέδιο Τραμπ δίνει στη Ρωσία σαφές πλεονέκτημα στο εδαφικό και τη διαβεβαίωση ότι η Ουκρανία δεν θα γίνει μέλος του ΝΑΤΟ.

Η αλλαγή κλίματος στη Γενεύη

Η γεμάτη αυτοπεποίθηση εμφάνιση του Μάρκο Ρούμπιο στη νυχτερινή συνέντευξη Τύπου στη Γενεύη αιφνιδίασε ακόμη και έμπειρους διπλωμάτες. Μετά από μια ημέρα μαραθώνιων διαπραγματεύσεων, όπου η ουκρανική πλευρά έδειχνε βαθιά επιφυλακτική, ο Αμερικανός ΥΠΕΞ μίλησε με έναν σχεδόν απροσδόκητο τόνο:

«Έχουμε κάνει τεράστια πρόοδο. Είμαι αισιόδοξος ότι μπορούμε να πετύχουμε κάτι», δήλωσε.

Η παρέμβαση αυτή ήρθε λίγες ώρες μετά τον δημόσιο «ψόγο» του Ντόναλντ Τραμπ προς το Κίεβο, το οποίο – κατά τον Αμερικανό πρόεδρο – δεν δείχνει την ευγνωμοσύνη που θα έπρεπε. Ωστόσο ο Ρούμπιο διαβεβαίωσε ότι ο Τραμπ «είναι πλέον πολύ ικανοποιημένος με την πρόοδο που σημειώθηκε».

Παρότι εμφανίστηκε μόνος, χωρίς τον επικεφαλής της ουκρανικής αντιπροσωπείας Αντρίι Γερμάκ – που τον συνόδευε νωρίτερα – ο Ρούμπιο απέφυγε με επιμονή να αποκαλύψει λεπτομέρειες. Μίλησε μόνο για «σημεία που δεν είναι ανυπέρβλητα» και για «συνολική σύγκλιση».

Το εύλογο ερώτημα όμως είναι: πόσο ρεαλιστική είναι αυτή η σύγκλιση;

Οι «κόκκινες γραμμές» της Ουκρανίας και το δύσκολο παζάρι

Το ανοιχτό – και εκρηκτικό – ζήτημα παραμένει το εδαφικό. Το δημόσιο κείμενο της αμερικανικής πρότασης προβλέπει ότι περιοχές του Ντονμπάς που η Ρωσία έχει προσαρτήσει αλλά δεν έχει καταλάβει στρατιωτικά θα μετατραπούν σε ρωσική αποστρατιωτικοποιημένη ζώνη.

Για το Κίεβο, αυτό ισοδυναμεί με παράδοση εδαφών κρίσιμων για την άμυνά του: η λεγόμενη «ζώνη-φρούριο» των πόλεων που συγκρατούν τους ρωσικούς σχηματισμούς εδώ και χρόνια.

Η Ουκρανία καλείται ακόμη να αποδεχθεί πλαφόν 600.000 στρατιωτών – ένα όριο που ευρωπαϊκές πρωτεύουσες θεωρούν επικίνδυνα χαμηλό απέναντι στη ρωσική απειλή.

Η Ουάσιγκτον, πάντως, έχει καταστήσει σαφές ότι αναμένει συμμόρφωση: το μήνυμα Τραμπ ότι ο Ζελένσκι μπορεί «να πολεμήσει μέχρι τελικής πτώσεως» χωρίς αμερικανική στήριξη δεν πέρασε απαρατήρητο στην ουκρανική πρωτεύουσα.

Ένας αδύναμος Ζελένσκι

Την ίδια ώρα, ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι βρίσκεται στη δυσκολότερη φάση της θητείας του. Ένα τεράστιο σκάνδαλο διαφθοράς, που οδήγησε στην αποπομπή των υπουργών Δικαιοσύνης και Ενέργειας, έχει διαβρώσει την εικόνα του. Η συζήτηση για την ανεξαρτησία της ουκρανικής Αρχής κατά της Διαφθοράς, οι μαζικές διαδηλώσεις και η εμπλοκή προσώπων κοντά στο προεδρικό περιβάλλον έχουν εντείνει την πολιτική πίεση.

Κι όμως, αυτή η αδυναμία δεν κάνει τον Ζελένσκι πιο δεκτικό σε υπερβολικές υποχωρήσεις – το αντίθετο, προειδοποιεί μερίδα αναλυτών.

«Κανένας Ουκρανός πρόεδρος, και ειδικά ένας αποδυναμωμένος, δεν έχει εντολή να συμφωνήσει σε κάτι τέτοιο», προειδοποιεί Ευρωπαίος αξιωματούχος στη Wall Street Journal. Ο πρώην ΥΠΕΞ Ντμίτρο Κουλέμπα ήταν ακόμη πιο ωμός: «Ένα πακέτο τόσο επώδυνο, που η κοινωνία δεν θα δεχθεί, σημαίνει πολιτική – και στη δική μας πραγματικότητα, ίσως και φυσική – αυτοκτονία για τον ηγέτη που το υπογράφει».

Είναι χαρακτηριστικό ότι, παρά την κόπωση από τον πόλεμο, καμία πολιτική δύναμη στην Ουκρανία δεν έχει στηρίξει την παραχώρηση εδαφών που οι ρωσικές δυνάμεις δεν ελέγχουν.

Ένας επώδυνος συμβιβασμός

Αναλυτές στο πεδίο επισημαίνουν ότι οποιαδήποτε εντολή αποχώρησης από τις οχυρωμένες πόλεις του βόρειου Ντονμπάς θα προκαλούσε κρίση στις σχέσεις πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας.

Ο στρατός, εξαντλημένος αλλά όχι διαλυμένος, παραμένει αποφασισμένος να συνεχίσει να μάχεται. «Αυτός δεν είναι ένας στρατός στα πρόθυρα κατάρρευσης», σημειώνει ξένος στρατιωτικός αναλυτής στη WSJ. «Θα πολεμήσουν».

Για το λόγο αυτό, στο Κίεβο κυριαρχεί η άποψη ότι το σχέδιο – όπως είχε αρχικά συνταχθεί – δεν οδηγεί σε ειρήνη, αλλά σε μια σύντομη παύση που θα επιτρέψει στη Ρωσία να επανεξοπλιστεί. Από την άλλη πόσες ακόμη αντοχές έχει η ουκρανική κοινωνία να βλέπει νέους ανθρώπους να χάνονται; Στόχος παραμένει πάντα η ειρήνη.

Η Μόσχα ως τελικός κριτής

Ακόμη κι αν ΗΠΑ και Ουκρανία καταλήγουν σε ένα «βελτιωμένο» κείμενο, μένει ο πιο δύσκολος παράγοντας: η Ρωσία.

Το Κρεμλίνο δεν έχει υποδείξει ότι θεωρεί το προσχέδιο επαρκές – αντιθέτως, αναλυτές πιστεύουν ότι ο Βλαντίμιρ Πούτιν το αντιμετωπίζει ως προληπτική παραχώρηση εκ μέρους της Δύσης και θα ζητήσει περισσότερα.

Η Ουάσιγκτον μέχρι στιγμής έχει ασκήσει περιορισμένη πίεση προς τη Μόσχα, εστιάζοντας σχεδόν αποκλειστικά στο Κίεβο.

Κι όμως, αν η αμερικανική κυβέρνηση θέλει πραγματικά αυτό που αποκαλεί «σταθερή, συνολική ειρήνη», θα χρειαστεί να φέρει και τη Ρωσία στο τραπέζι.

Η διαπραγμάτευση στη Γενεύη έχει αλλάξει ρυθμό. Η Ουάσιγκτον εμφανίζεται πιο αποφασισμένη από ποτέ να κλείσει τη συμφωνία πριν από την Ημέρα των Ευχαριστιών, ενώ το Κίεβο προσπαθεί να αποσπάσει εγγυήσεις που δεν θα ανατινάξουν το εσωτερικό του πολιτικό σκηνικό. Όμως στο τέλος, όλα θα κριθούν από το ερώτημα που πλανάται σε κάθε διπλωματικό διάδρομο: Ακόμη κι αν ΗΠΑ και Ουκρανία συμφωνήσουν οριστικά, θα πει το «ναι» ο Πούτιν;