Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε την Τετάρτη ένα νέο πακέτο μέτρων για την ενίσχυση της στρατιωτικής κινητικότητας εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με στόχο την επιτάχυνση και την απλοποίηση της μεταφοράς στρατιωτικού προσωπικού, εξοπλισμού και εφοδίων σε όλη την ΕΕ.
Σύμφωνα με την Κομισιόν, η εμπειρία από τον πόλεμο στην Ουκρανία έχει δείξει ότι η ταχύτητα, η ευελιξία και η καινοτομία είναι ζωτικής σημασίας για την αποτελεσματικότητα στο πεδίο της μάχης «Δεν μπορούμε να δεχτούμε να χρειάζονται 45 ημέρες για την έκδοση αδειών στρατιωτικών μεταφορών. Αυτό είναι απαράδεκτο», τόνισε η Ύπατη Εκπρόσωπος της ΕΕ, Κάγια Κάλας, υπογραμμίζοντας ότι «η αδυναμία μας εξαρτάται από εμάς. Αν ενισχύσουμε τη διαλειτουργικότητα και τις υποδομές μας, η Ρωσία δεν θα επιτεθεί, γιατί δεν θα βλέπει αδυναμίες».
Ο Επίτροπος για την Άμυνα, Άντρους Κουμπίλιους, επεσήμανε τη σημασία της στρατιωτικής κινητικότητας, παραθέτοντας λόγια του Στρατηγού Τζον Πέρσινγκ: «Το πεζικό κερδίζει μάχες, αλλά η εφοδιαστική αλυσίδα κερδίζει πολέμους». Ο Κουμπίλιους υποστήριξε ότι «η Ευρώπη πρέπει να εναρμονίσει τους κανόνες για τις στρατιωτικές μεταφορές και να εισαγάγει ένα πλαίσιο έκτακτης ανάγκης. Η δημιουργία ενός ταμείου αλληλεγγύης και η κοινή χρήση μεταφορικών μέσων είναι κρίσιμα βήματα για την ενίσχυση της ετοιμότητας μας», είπε. Επιπλέον, ανέφερε ότι «η Ευρώπη πρέπει να μάθει από την Ουκρανία, όπου η καινοτομία και η ταχύτητα αποδείχθηκαν καθοριστικές. Χρειαζόμαστε μια συστημική αλλαγή στη σχέση μεταξύ βιομηχανίας και Κυβερνήσεων», σημείωσε.
Από την πλευρά του, ο Επίτροπος για τις Βιώσιμες Μεταφορές και τον Τουρισμό, Απόστολος Τζιτζικώστας, τόνισε ότι «η Ευρώπη πρέπει να επενδύσει άμεσα στις υποδομές διπλής χρήσης, όπως δρόμους, σιδηροδρόμους και λιμάνια, τα οποία είναι κρίσιμα τόσο για την άμυνα όσο και για την κοινωνία», υποστηρίζοντας ότι το 99% του χρόνου τα έργα διπλής χρήσης θα χρησιμοποιούνται και θα παρέχουν όφελος στην κοινωνία, ενώ υπογράμμισε ότι τα 500 από αυτά τα έργα που θα αναγνωριστούν από κοινού από το ΝΑΤΟ κατά μήκος των τεσσάρων διαδρόμων στρατιωτικής κινητικότητας θα παρέχουν εργασία σε εκατοντάδες χιλιάδες πολίτες.
Όσον αφορά τη χρηματοδότηση, ο Τζιτζικώστας τόνισε ότι τα 100 δισ. ευρώπου προορίζονται από το επόμενο Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο (ΠΔΠ) και το Ταμείο Συνοχής θα πρέπει να αξιοποιηθούν για την αναβάθμιση των υποδομών στρατιωτικής κινητικότητας». Ο Επίτροπος πρόσθεσε ότι «κάθε ευρώ που επενδύεται σε υποδομές διπλής χρήσης είναι επένδυση τόσο για την ασφάλεια όσο και για την κοινωνία. Πρέπει να ολοκληρωθούν οι αναβαθμίσεις έως το 2030, για να είμαστε έτοιμοι να αντιμετωπίσουμε οποιαδήποτε απειλή».
Το νέο πακέτο μέτρων για την ενίσχυση της στρατιωτικής κινητικότητας εντός της Ένωσης, με στόχο την επιτάχυνση και την απλοποίηση της μεταφοράς στρατιωτικού προσωπικού, εξοπλισμού και εφοδίων σε όλη την ήπειρο που παρουσίασαν οι Επίτροποι, αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης στρατηγικής για την ενίσχυση της άμυνας και της ασφάλειας της ΕΕ, ιδιαίτερα μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022. Περιλαμβάνει μια νέα κανονιστική πρόταση για τη στρατιωτική κινητικότητα και μια Κοινή Επικοινωνία, με στόχο τη δημιουργία μιας ευρωπαϊκής ζώνης στρατιωτικής κινητικότητας έως το 2027, προσεγγίζοντας έτσι την ιδέα ενός «Στρατιωτικού Σένγκεν».
Ένα από τα κύρια προβλήματα που αντιμετωπίζει η στρατιωτική κινητικότητα είναι η έλλειψη ενός ενιαίου και δεσμευτικού πλαισίου για τις διασυνοριακές μεταφορές. Κάθε κράτος μέλος εφαρμόζει τους δικούς του κανόνες και διαδικασίες για την έκδοση αδειών, διπλωματικών αδειών και τελωνειακών διατυπώσεων, γεγονός που δημιουργεί καθυστερήσεις και γραφειοκρατικά εμπόδια. Για παράδειγμα, σε ορισμένες περιπτώσεις, η έκδοση άδειας για τη μεταφορά στρατιωτικού εξοπλισμού μπορεί να απαιτήσει έως και 45 ημέρες, ενώ σε περιπτώσεις επείγουσας ανάγκης, όπως η υποστήριξη της Ουκρανίας, οι άδειες εκδίδονται μέσα σε μία ημέρα. Αυτή η ασυνέπεια υπονομεύει την αποτελεσματικότητα και την ταχύτητα των στρατιωτικών μεταφορών, ιδιαίτερα σε περιόδους κρίσης. Η Κομισιόν επιδιώκει με το νέο πακέτο να καταργήσει τα κανονιστικά εμπόδια, εισάγοντας για πρώτη φορά ενιαίους και υποχρεωτικούς κανόνες σε ευρωπαϊκό επίπεδο για τις στρατιωτικές μετακινήσεις. Οι διαδικασίες θα απλοποιηθούν, με μέγιστο χρόνο επεξεργασίας τρεις ημέρες και εξορθολογισμένες τελωνειακές διατυπώσεις.
Παράλληλα, δημιουργείται ένα νέο Ευρωπαϊκό Σύστημα Ενισχυμένης Ανταπόκρισης για τη Στρατιωτική Κινητικότητα (EMERS), το οποίο θα επιτρέπει την ταχεία ενεργοποίηση διαδικασιών και την προτεραιότητα χρήσης υποδομών, υποστηρίζοντας τις ένοπλες δυνάμεις που δραστηριοποιούνται στο πλαίσιο της ΕΕ ή του ΝΑΤΟ.
Επιπλέον, το πακέτο προβλέπει την αναβάθμιση κρίσιμων υποδομών, όπως δρόμων, γεφυρών και σιδηροδρομικών γραμμών, ώστε να υποστηρίζουν στρατιωτικές μεταφορές μεγάλου μεγέθους και βάρους, καθώς και την ενίσχυση της κυβερνοασφάλειας και της ενεργειακής ασφάλειας. Για παράδειγμα, πολλές γέφυρες και σήραγγες δεν μπορούν να υποστηρίξουν το βάρος των στρατιωτικών οχημάτων, ενώ οι σιδηροδρομικές γραμμές δεν είναι πάντα συμβατές με τα στρατιωτικά τρένα λόγω διαφορών στο πλάτος των γραμμών.
Προωθείται, επίσης, η δημιουργία ενός Συστήματος Ψηφιακής Πληροφόρησης για τη Στρατιωτική Κινητικότητα και η ίδρυση μιας Ομάδας Μεταφορών Στρατιωτικής Κινητικότητας, η οποία θα εποπτεύει την εφαρμογή των μέτρων σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Άμυνας (EDA) έχει αναπτύξει τεχνικές συμφωνίες για την απλοποίηση των διαδικασιών, αλλά η εφαρμογή τους παραμένει προαιρετική, με αποτέλεσμα να μην εφαρμόζονται ομοιόμορφα σε όλα τα κράτη μέλη. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την ύπαρξη ενός «πλέγματος» εθνικών πρακτικών που δεν παρέχουν την απαραίτητη νομική βεβαιότητα και προβλεψιμότητα για τις διασυνοριακές στρατιωτικές μεταφορές.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει ήδη επενδύσει περίπου €1,7 δισ. μέσω του Connecting Europe Facility (CEF) για την αναβάθμιση των υποδομών διπλής χρήσης, αλλά οι ανάγκες παραμένουν πολύ μεγαλύτερες. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, απαιτούνται επιπλέον επενδύσεις άνω των €100 δισ. για την αναβάθμιση των οδικών και σιδηροδρομικών δικτύων, των λιμανιών και των αεροδρομίων, ώστε να μπορούν να υποστηρίξουν μεγάλες και γρήγορες στρατιωτικές μετακινήσεις.
Ένα τρίτο ζήτημα είναι η έλλειψη συντονισμού μεταξύ των κρατών μελών και η περιορισμένη ορατότητα των διαθέσιμων μεταφορικών μέσων. Πολλά κράτη μέλη δεν διαθέτουν πλήρη εικόνα των διαθέσιμων στρατιωτικών και διπλής χρήσης μεταφορικών μέσων, γεγονός που δυσχεραίνει τον σχεδιασμό και την εκτέλεση στρατιωτικών επιχειρήσεων. Η έλλειψη ενός ενιαίου μητρώου ή πλατφόρμας που να καταγράφει σε πραγματικό χρόνο τα διαθέσιμα μέσα και τις υποδομές, δημιουργεί κενά και καθυστερήσεις, ιδιαίτερα σε περιόδους κρίσης.
