Σε εφαρμογή τίθεται το επόμενο διάστημα πακέτο μέτρων για διορθώσεις στις διαδικασίες ανάθεσης συμβάσεων για δημόσια έργων, όπως ανέφεραν την Πέμπτη, σε συνεδρίαση της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Ελέγχου, ο Γενικός Λογιστής, Αντρέας Αντωνιάδης, και ο Προϊστάμενος της Διεύθυνσης Δημοσίων Συμβάσεων του Γενικού Λογιστηρίου της Δημοκρατίας, Φίλιππος Κατράνης.
Στο πλαίσιο της εξέτασης των διαπιστώσεων της ειδικής έκθεσης της Ελεγκτικής Υπηρεσίας για τις δημόσιες συμβάσεις που αφορούν σε δημόσια έργα, ο Γενικός Ελεγκτής, Ανδρέας Παπακωνσταντίνου, εξήγησε ότι η εκπόνηση της έκθεσης κρίθηκε αναγκαία, λόγω της ανάθεσης έργων σε αναδόχους που είχαν παρουσιάσει προβληματική πορεία στην εκτέλεση προηγούμενων αναθέσεων.
Στο πλαίσιο αυτό, επισημάνθηκε από πλευράς Ελεγκτικής Υπηρεσίας ότι θα πρέπει να προβληματιστούν οι αρμόδιες αρχές από τις διαπιστώσεις της έκθεσης και να διαμορφωθούν οι συνθήκες για να εμπλουτιστούν οι επιλογές σε αναδόχους που αναλαμβάνουν την εκτέλεση δημοσίων έργων.
Κατά τη συνεδρίαση έγινε αναφορά σε κάποιες από τις κύριες διαπιστώσεις της έκθεσης, η οποία εντοπίζει συγκέντρωση της μερίδας του λέοντος των έργων σε κάποιους αναδόχους. Συγκεκριμένα, αναφέρθηκε ότι κατά τη δεκαετία 2015-2025, από την αξία των έργων €2.5 δις το 22,4% εξασφάλισε η εταιρεία Cyfield (€563.955.276), 12,8% η Iacovou (€321.977.123) και 5,6% η Cybarco (€140.976.255). Αντίστοιχα, αναφέρθηκε ότι στο σύνολο 2.164 συμβάσεων το 7,3% έλαβε η Cyfield (157), 4,1% η An. Christou Constructions (89), 3,9% η Iacovou (84) και 1,8% η Cybarco (40).
Ιδιαίτερα προβλημάτισε τα μέλη της Επιτροπής η διαπίστωση ότι οι καθυστερήσεις στην παράδοση έργων ήταν κατά μέσο όρο 461 ημέρες, ενώ η παράδοση ολοκληρωνόταν κατά μέσο όρο σε 601 ημέρες. Οι Βουλευτές προβληματίστηκαν, επίσης, από το γεγονός ότι διαπιστώθηκε πως για το 14% των προσφορών είχε υποβληθεί προσφορά μόνο από έναν οικονομικό φορέα.
Η Ελεγκτική Υπηρεσία υπογράμμισε ότι τα στοιχεία αυτά υποδεικνύουν έλλειψη επιλογών για την ανάθεση δημοσίων έργων, γεγονός που περιορίζει τη διαπραγματευτική δυνατότητα του κράτους. Παράλληλα, σημείωσε ότι θα πρέπει να αυξηθεί και ο έλεγχος της διαχείρισης των έργων αυτών.
Ο Γενικός Λογιστής καλωσόρισε την έκθεση επισκόπησης της Ελεγκτικής Υπηρεσίας και ανέφερε ότι ήδη προωθούνται ρυθμίσεις και αλλαγές με σκοπό να καλυφθούν τα κενά που αφήνουν περιθώρια για εμφάνιση προβλημάτων στις διαδικασίες κατακύρωσης δημοσίων συμβάσεων και ολοκλήρωσης έργων.
Ο κ. Αντωνιάδης ανέφερε ότι έχει ήδη δημιουργηθεί ένα εργαλείο, ώστε να μπορεί οποιαδήποτε οντότητα ή πολίτης να κάνει έλεγχο γύρω από τις λεπτομέρειες που αφορούν σε δημόσιες συμβάσεις, σημειώνοντας ότι εκεί θα παρουσιάζονται πλέον όλα τα στοιχεία για τον χρόνο σύναψης και ολοκλήρωσης των συμβάσεων. Εξήγησε, δε, ότι ήδη υπάρχει το μητρώο τερματισθέντων συμβάσεων, όπου καταχωρούνται τα στοιχεία τέτοιων συμβάσεων, πριν τεθεί μία υπόθεση ενώπιον της Επιτροπή Αποκλεισμού.
Εξάλλου, ο κ. Αντωνιάδης ανέφερε ότι προωθείται και η θέσπιση διαδικασίας διαιτησίας και διαμεσολάβησης για διαφορές μεταξύ της αναθέτουσας αρχής και του αναδόχου, κάτι που αναδείχθηκε ως σημαντική παράμετρος για πιο ευέλικτες διαδικασίες, στο πλαίσιο διαβούλευσης με την ΟΣΕΟΚ (Ομοσπονδία Συνδέσμων Εργολάβων Οικοδομών Κύπρου).
Ο Πρόεδρος της ΟΣΕΟΚ, Στέλιος Γαβριήλ, σημείωσε ότι εάν υπήρχε η επιλογή αυτή, πριν αναγκαστούν να φτάσουν οι δύο πλευρές ενώπιον δικαστηρίου, θα μπορούσαν να είχαν προχωρήσει και συμβάσεις που τερματίστηκαν και αφορούσαν έργα όπως ο δρόμος Πάφου-Πόλης Χρυσοχούς.
«Το 2026 θα είναι έτος κατά το οποίο θα μπορούν να εξαχθούν πιο ασφαλή συμπεράσματα», είπε ο κ. Αντωνιάδης, προσθέτοντας ότι στα μέτρα που θα τεθούν σε εφαρμογή με το νέο έτος, περιλαμβάνεται και διαδικασία αξιολόγησης που θα γίνεται κατόπιν ολοκλήρωσης ενός έργου, είτε από αναθέτουσα αρχή, είτε από άλλο διοικητικό φορέα. Στην αξιολόγηση αυτή θα μπορεί να ανατρέχει η κάθε αναθέτουσα αρχή, για να εξετάσει την πείρα του υποψήφιου αναδόχου, προκειμένου να περιορίζεται ο κίνδυνος για καθυστερήσεις στην εκτέλεση έργων, τα χαμηλής ποιότητας αποτελέσματα ή και ο τερματισμός συμβάσεων.
Ο Φίλιππος Κατράνης, σημείωσε ότι το πακέτο μέτρων που προωθεί το Γενικό Λογιστήριο θα είναι ολοκληρωμένο περί τα τέλη του έτους, με κύριο σκοπό να διασφαλίζουν επαγγελματισμό από όλα τα συμβαλλόμενα μέρη. Μεταξύ άλλων, είπε, πριν την υπογραφή σύμβασης θα εξετάζεται πόσα έργα έχει ο υποψήφιος ανάδοχος σε εξέλιξη και σε ποιο στάδιο βρίσκονται, ώστε να μην αναλαμβάνει νέα έργα, ενώ έχει καθυστερήσει ήδη άλλα συμβόλαια.
Σημείωσε, επίσης, ότι διορθώσεις χρειάζονται και στη διαδικασία ετοιμασίας και προκήρυξης προσφορών, ώστε να προκηρύσσονται έργα για ποσά χαμηλότερα από αυτά που αντικειμενικά απαιτούνται για το μέγεθός τους, προκαλώντας αλυσίδα διαδικασιών που οδηγεί σε εκ των υστέρων απαιτήσεις από πλευράς των αναδόχων.
Πρόσθεσε, δε, ότι θα εξετάζουν και οι αρμόδιες υπηρεσίες τις παραμέτρους μίας προσφοράς, ώστε να φανεί κατά πόσον μπορεί να υλοποιηθούν. «Με το πακέτο μέτρων εντοπίζεται το πρόβλημα και αντιμετωπίζεται», εξήγησε ο κ. Κατράνης και πρόσθεσε ότι, εάν με την εφαρμογή τους από το 2026 τα μέτρα δεν έχουν θετικά αποτελέσματα, θα καταφύγουν σε νομοθετική ρύθμιση.
Θετικά φάνηκε να στέκεται και η ΟΣΕΟΚ απέναντι στις πρωτοβουλίες αυτές, με τον Στέλιο Γαβριήλ να σημειώνει ότι χρειάζεται να χτιστεί εμπιστοσύνη μεταξύ των συμβαλλόμενων μερών σε δημόσιες συμβάσεις και να διαμορφωθούν διαδικασίες για προσέλκυση περισσότερων εργολάβων στις διαδικασίες υποβολής προσφορών.
Kατά τη συνεδρίαση ο ανεξάρτητος Βουλευτής, Ανδρέας Αποστόλου, έθεσε ερώτημα προς την Επιτροπή Προστασίας του Ανταγωνισμού (ΕΠΑ), εάν υπάρχουν καταγγελίες για συνεννόηση μεταξύ των εργολάβων, ώστε να προαποφασίζουν μεταξύ τους ποιος θα υποβάλει προσφορά σε κάθε προκήρυξη. Αν και στο πλαίσιο της συνεδρίασης της Επιτροπής δεν υπήρξε απάντηση από πλευράς της ΕΠΑ, ο Βουλευτής του ΑΚΕΛ, Κώστας Κώστα, σημείωσε σε παρέμβασή του κατά τη συνεδρίαση ότι κάτι μπορεί να συμβαίνει.
Εξάλλου, ο κ. Κώστα ανέφερε, επίσης, ότι υπήρξαν στο παρελθόν περιπτώσεις παραδοχής χρηματισμού από πλευράς εργολάβων που είχαν εξασφαλίσει δημόσιες συμβάσεις, όμως απαλλάχθηκαν λόγω του ότι τελικά κλήθηκαν στο δικαστήριο ως μάρτυρες κατηγορίας και ακολούθως, σύμφωνα με τον κ. Κώστα, ήταν σε θέση να διεκδικήσουν εκ νέου συμβάσεις, με νέα εταιρική επωνυμία. Ο ίδιος, πάντως, είπε ότι έγιναν αλλαγές και βήματα μπροστά, χάρη στο Γενικό Λογιστήριο, αλλά πρόσθεσε ότι πρέπει ακόμα «να κλείσουν τρύπες» και να γίνονται οι κατάλληλοι έλεγχοι από τις αρμόδιες αρχές.
Ο Πρόεδρος της Επιτροπής, Βουλευτής του ΔΗΚΟ, Ζαχαρίας Κουλίας, επεσήμανε ότι το περιεχόμενο της συνεδρίασης, οι εισηγήσεις και οι βελτιωτικές προσπάθειες είναι το θετικό αποτέλεσμα της έκθεσης της Ελεγκτικής Υπηρεσίας και υπογράμμισε την ανάγκη να εφαρμοστούν όλα τα απαραίτητα μέτρα για διορθώσεις.
Σε δηλώσεις του μετά τη συνεδρίαση, σημείωσε ότι πολλές φορές οι όροι και οι προϋποθέσεις που θέτει το ίδιο το κράτος στις προκηρύξεις για δημόσιες συμβάσεις δεν μπορούν να λειτουργήσουν, ενώ επεσήμανε ότι και κάποιοι από τους λειτουργούς στις αρμόδιες υπηρεσίες δεν έχουν την τεχνογνωσία ή τις δυνατότητες να υποστηρίξουν την διαδικασία ελέγχου και επίβλεψης μεγάλων έργων.
«Πρώτα πρέπει να τακτοποιήσουμε το σπίτι μας ως κράτος», είπε, σημειώνοντας ότι θα πρέπει να βελτιωθούν και οι γραφειοκρατικές διαδικασίες, ενώ έκανε λόγο για «ελπιδοφόρες» κινήσεις από μέρους του Γενικού Λογιστή.
Η Βουλευτής του ΔΗΣΥ, Σάβια Ορφανίδου, επεσήμανε ότι υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης στη διαδικασία σύναψης δημοσίων συμβάσεων, υπογραμμίζοντας ιδιαίτερα την ανάγκη ενίσχυσης του ανταγωνισμού. Είπε ότι θα πρέπει να ενισχυθούν οικονομικά εταιρείες μέσω της ανάπτυξης της οικονομίας για να μπορούν να συμμετάσχουν στην προσφοροδότηση μεγάλων έργων. Σημείωσε, επίσης, ότι θα πρέπει να εφαρμοστούν και ποιοτικά κριτήρια για τη βελτίωση των δημοσίων συμβάσεων.
Ο Βουλευτής του ΑΚΕΛ, Χρίστος Χριστοφίδης, σε δηλώσεις του μετά τη συνεδρίαση αναφέρθηκε στον ρόλο της Ελεγκτικής Υπηρεσίας να παρουσιάζει στοιχεία που είναι ανησυχητικά και να εντοπίζει παρατυπίες, με αφορμή τη συζήτηση επί της έκθεσης για τις δημόσιες συμβάσεις, επισημαίνοντας ότι «τις τελευταίες μέρες η Ελεγκτική Υπηρεσία δέχτηκε μία πρωτόγνωρη επίθεση, τουλάχιστον επί ημερών του νέου Γενικού Ελεγκτή, εκπορευόμενη από το Προεδρικό σε σχέση με τη δυνατότητα άσκησης ελέγχων για τον Ανεξάρτητο Φορέα Κοινωνικής Στήριξης, ο οποίος προεδρεύεται από την Πρώτη Κυρία». Έκανε λόγο, δε, για «οργανωμένη προσπάθεια εκφοβισμού» της Υπηρεσίας. Κάλεσε, ακολούθως, να υπάρξει τοποθέτηση για τα ευρήματα της έκθεσης,
Αναφορικά με τη συζήτηση για την ανάθεση δημοσίων συμβάσεων, είπε ότι υπάρχουν ανησυχίες πως κάποιοι εργολάβοι διεκδικούν και εξασφαλίζουν παράλληλα περισσότερα από ένα έργο, με αποτέλεσμα να μην μπορού αντικειμενικά να τα διεκπεραιώσουν. Διευκρίνισε, δε, ότι δεν είναι κακό κάποιοι εργολάβοι να παίρνουν έργα, φτάνει να παραδίδονται στην ώρα τους και να μην υπάρχουν φαινόμενα ολιγοπωλίων που να καθορίζουν τελικά και τις τιμές.
Ο Κοινοβουλευτικός Εκπρόσωπος της ΔΗΠΑ, Αλέκος Τρυφωνίδης, σημείωσε ότι «η Βουλή ψήφισε κατάλληλη νομοθεσία και τους κατάλληλους κανονισμούς, δηλαδή οποιοδήποτε κανονιστικό πλαίσιο έχει ζητηθεί από τις αρμόδιες αρχές έχει δοθεί» και χαιρέτισε τη δήλωση του Γενικού Λογιστή ότι έχουν θεσπιστεί κριτήρια και διαδικασίες τα οποία τελειώνουν με το τέλος του χρόνου, ούτως ώστε να διασφαλίζεται ισότιμη πρόσβαση όλων των εργοληπτικών εταιρειών στους δημόσιους διαγωνισμούς, να υπάρχει μητρώο αξιοπιστίας και απόδοσης εργολάβων, αλλά και να υπάρχει νομοθετική θωράκιση της εποπτείας των μεγάλων έργων, ώστε να σταματήσει το φαινόμενο των καθυστερήσεων και των αναθέσεων χωρίς πραγματικό ανταγωνισμό.
Η ανεξάρτητη Βουλευτής, Αλεξάνδρα Ατταλίδου, είπε, σε δηλώσεις μετά τη συνεδρίαση, ότι «αυτή η έκθεση είναι μία ακτινογραφία που θα μας βοηθήσει για την πρόληψη στρεβλώσεων στην αγορά, τη διαφύλαξη της οικονομίας, τις δημόσιες προμήθειες αλλά και την προώθηση μιας διαφανούς ευρωπαϊκής κουλτούρας διακυβέρνησης», προσθέτοντας ότι «ο υγιής ανταγωνισμός είναι θεμέλιο της δημοκρατίας και προϋπόθεση για τη χρηστή διακυβέρνηση». Σημείωσε ότι η διαφάνεια στις διαδικασίες και ο ανεξάρτητος έλεγχος των κρατικών συμβάσεων προστατεύουν το δημόσιο συμφέρον τους φορολογούμενους και την ίδια την αξιοπιστία του κράτους δικαίου, καθώς και ότι το κράτος οφείλει να διασφαλίζει ότι κάθε ευρώ των πολιτών αξιοποιείται με δίκαιο, αποδοτικό και ηθικά ακέραιο τρόπο.
