Στην Ολομέλεια το νομοσχέδιο για την τηλεργασία στο δημόσιο

Το νομοσχέδιο για την τηλεργασία στον δημόσιο τομέα, τίθεται ενώπιον της Ολομέλειας της Βουλής, η οποία καλείται να αποφασίσει κατά πόσον θα το υπερψηφίσει, ώστε να αρχίσει να εφαρμόζεται, παρότι ο στόχος που είχε τεθεί ήταν αρχικά η 1η Ιανουαριου 2025, ωστόσο εντοπίστηκαν αντικειμενικές δυσκολίες, οι οποίες κατέστη δυνατό να ξεπεραστούν.

Η Επιτροπή Οικονομικών και Προϋπολογισμού εξέτασε το νομοσχέδιο που αποσκοπεί στη θέσπιση νομοθεσίας για τη ρύθμιση της δυνατότητας απασχόλησης των υπαλλήλων και εργοδοτουμένων της Δημόσιας Υπηρεσίας με τηλεργασία, ώστε να ενισχυθεί η ευελιξία στον τρόπο λειτουργίας της δημόσιας υπηρεσίας, για να μπορεί να ανταποκρίνεται στις σύγχρονες τάσεις δημόσιας διοίκησης, σε έξι συνεδρίες της, το προηγούμενο δίμηνο.

Σύμφωνα με το το Τμήμα Δημόσιας Διοίκησης και Προσωπικού, το νομοσχέδιο αποτελεί μέρος του πακέτου μέτρων που προωθεί η εκτελεστική εξουσία σχετικά με τη ρύθμιση ευέλικτων μορφών απασχόλησης στη Δημόσια Υπηρεσία, στο οποίο περιλαμβάνεται η μικτή τηλεργασία, δηλαδή για ορισμένες μέρες με φυσική και για άλλες με διαδικτυακή παρουσία.

Παράλληλα, ρυθμίζονται οι ευέλικτες μορφές απασχόλησης που αποτελούν μεταρρυθμιστική πολιτική, η οποία έχει περιληφθεί στο Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, κάτω από τον άξονα για εκσυγχρονισμό της Δημόσιας Υπηρεσίας, που προέβλεπε να τεθεί σε ισχύ από την 1η Ιανουαρίου 2025, ωστόσο, λόγω της πολυπλοκότητας της εφαρμογής της μεταρρύθμισης και των προαπαιτούμενων διαδικασιών, υπήρξε καθυστέρηση στην ετοιμασία του υπό αναφορά νομοσχεδίου.

Το Τμήμα, σημείωσε εξάλλου πως η μεταρρυθμιστική αυτή πολιτική αναμένεται να συμβάλει στην περαιτέρω ανάπτυξη ψηφιακών λύσεων για τη λειτουργία της Δημόσιας Υπηρεσίας και ψηφιακών δεξιοτήτων των υπαλλήλων, στην ενίσχυση των εργασιακών κινήτρων, στην εξισορρόπηση της επαγγελματικής και προσωπικής ζωής των υπαλλήλων, στη διαμόρφωση ενός υποστηρικτικού εργασιακού περιβάλλοντος για υπαλλήλους που αντιμετωπίζουν προβλήματα υγείας και για άτομα με αναπηρία, καθώς και στη βελτίωση της αποδοτικότητας των υπαλλήλων και εργοδοτουμένων.

Οι πρόνοιες του Νομοσχεδίου

Στο νομοσχέδιο προβλέπονται συνολικά δεκατρείς επιμέρους πρόνοιες που αφορούν ανάμεσα σε άλλες την εξαίρεση όσων εργάζονται με σύστημα βάρδιας. Επίσης, για όσους θα έχουν τη δυνατότητα να εργαστούν με τηλεργασία, θα πρέπει να τους παρέχεται ο απαραίτητος τεχνολογικός εξοπλισμός, όπως διαδικτυακές υπηρεσίες και ηλεκτρονικός υπολογιστής.

Σημειώνεται ότι η τηλεργασία δεν αποτελεί δικαίωμα, δηλαδή ο υπάλληλος δεν δύναται να απαιτεί να εκτελεί τα καθήκοντά του μέσω αυτής, αλλά ούτε και υποχρέωση και συναφώς δεν δύναται να του επιβληθεί από τον οικείο προϊστάμενο. Εξάλλου, ο ανώτατος αριθμός εργάσιμων ημερών τηλεργασίας ανά ημερολογιακό έτος θα καθορισθεί από το Υπουργικό Συμβούλιο

Αναλυτικά οι επιμέρους πρόνοιες:

1. Βασική προϋπόθεση για την εφαρμογή της τηλεργασίας αποτελεί η δυνατότητα εκτέλεσης των καθηκόντων των υπαλλήλων και των εργοδοτουμένων ή μέρους αυτών εξ αποστάσεως, βάσει της φύσης αυτών και των απαιτούμενων τεχνολογικών μέσων για την εκτέλεσή τους.  Η δυνατότητα αυτή θα κρίνεται από τον οικείο προϊστάμενο.
2. Η τηλεργασία δεν θα εφαρμόζεται για υπαλλήλους και εργοδοτουμένους που απασχολούνται με το σύστημα βάρδιας, ενώ το Υπουργικό Συμβούλιο θα έχει τη δυνατότητα, εφόσον κρίνεται σκόπιμο, να εξαιρεί από τη δυνατότητα τηλεργασίας και άλλες κατηγορίες υπαλλήλων.
3. Για να καταστεί εφικτή η τηλεργασία, οι οικείες υπηρεσίες πρέπει να προμηθεύσουν τους υπαλλήλους και εργοδοτουμένους με τον απαραίτητο τεχνολογικό εξοπλισμό, ώστε να δύνανται να ασκούν αποτελεσματικά τα καθήκοντά τους.  Ειδικότερα, η δυνατότητα τηλεργασίας θα παραχωρείται, νοουμένου ότι ο υπάλληλος διαθέτει στον χώρο τηλεργασίας γρήγορη και ασφαλή σύνδεση στο διαδίκτυο, καθώς και υπηρεσιακό φορητό υπολογιστή, ο οποίος θα είναι συνδεδεμένος με το υπηρεσιακό του τηλέφωνο και το σύστημα αυτοματοποίησης γραφείου, όπου αυτό απαιτείται.
4. Η δυνατότητα τηλεργασίας θα παραχωρείται κατόπιν έγκρισης από τον οικείο προϊστάμενο σχετικού αιτήματος που υποβάλλεται από τον υπάλληλο, αφότου ληφθούν υπόψη οι υπηρεσιακές ανάγκες και η διασφάλιση της εύρυθμης λειτουργίας της υπηρεσίας.
5. Η τηλεργασία δεν αποτελεί δικαίωμα, δηλαδή ο υπάλληλος δεν δύναται να απαιτεί να εκτελεί τα καθήκοντά του μέσω αυτής, αλλά ούτε και υποχρέωση και συναφώς δεν δύναται να του επιβληθεί από τον οικείο προϊστάμενο.
6. Ο ανώτατος αριθμός εργάσιμων ημερών τηλεργασίας ανά ημερολογιακό έτος θα καθορισθεί από το Υπουργικό Συμβούλιο.
7. Η τηλεργασία θα εκτελείται από τον χώρο διαμονής του υπαλλήλου, ο οποίος διασφαλίζει ότι ο χώρος τηλεργασίας είναι κατάλληλος για την απρόσκοπτη και αποτελεσματική εκτέλεση των καθηκόντων του.
8. Ο έλεγχος της αποτελεσματικότητας της τηλεργασίας θα διασφαλίζεται βάσει της παραγόμενης εργασίας και αποτελεί ευθύνη του άμεσα προϊσταμένου του υπαλλήλου και εργοδοτουμένου, ο οποίος διατηρεί το δικαίωμα διακοπής αυτής σε περίπτωση που κρίνει σκόπιμο.
9. Η τηλεργασία δεν μεταβάλλει τους λοιπούς όρους απασχόλησης των υπαλλήλων και εργοδοτουμένων ούτε τα καθήκοντα και υποχρεώσεις τους όπως αυτά καθορίζονται στον περί Δημόσιας Υπηρεσίας Νόμο και στους κανονισμούς που εκδίδονται δυνάμει αυτού.
10. Τηρουμένων των διατάξεων της νομοθεσίας που αφορά στην προστασία των προσωπικών δεδομένων και των προνοιών του σχετικού ευρωπαϊκού κανονισμού, ο οικείος προϊστάμενος πρέπει να λαμβάνει τα απαραίτητα τεχνικά και οργανωτικά μέτρα για τη διασφάλιση της προστασίας των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα που χρησιμοποιούνται και τυγχάνουν επεξεργασίας από τον υπάλληλο κατά την τηλεργασία.
11. Τηρουμένων των διατάξεων του περί Ασφάλειας και Υγείας στην Εργασία Νόμου και των σχετικών κανονισμών, θα παρασχεθούν οι κατάλληλες οδηγίες στους υπαλλήλους και εργοδοτουμένους για τη λήψη προληπτικών και προστατευτικών μέτρων για μείωση ή και εξάλειψη των κινδύνων κατά την τηλεργασία.
12. Για σκοπούς αποτελεσματικής εφαρμογής της τηλεργασίας, το Υπουργείο Οικονομικών θα εκδίδει κατευθυντήριες οδηγίες, ενώ το Τμήμα Δημόσιας Διοίκησης και Προσωπικού, συμπληρωματικά του υπό αναφορά νομοσχεδίου, έχει ήδη καταρτίσει εγχειρίδιο με κατευθυντήριες γραμμές για την καθοδήγηση των υπηρεσιών και των υπαλλήλων.  Στο εν λόγω εγχειρίδιο επεξηγούνται αναλυτικότερα οι όροι και προϋποθέσεις εφαρμογής της τηλεργασίας, καθώς και η διαδικασία υποβολής αίτησης για τηλεργασία.  Επιπροσθέτως, σε αυτό περιλαμβάνονται οδηγίες προς τους υπαλλήλους για την ασφάλεια και υγεία κατά την τηλεργασία.
13. Το Υπουργείο Οικονομικών, κατόπιν διαβούλευσης με τον Επίτροπο Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, δύναται να εκδίδει δεσμευτικές οδηγίες, με τις οποίες ρυθμίζονται ειδικότερα τα θέματα προστασίας και ασφάλειας των προσωπικών δεδομένων, καθώς και οι υποχρεώσεις των οικείων προϊσταμένων για σκοπούς ομοιόμορφης εφαρμογής της νομοθεσίας για τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα.

Τόσο το Υπουργείο Εργασίας, όσο και το Υφυπουργείο Έρευνας, Καινοτομίας και Ψηφιακής Πολιτικής συμφώνησαν με τους σκοπούς και τις επιδιώξεις του νομοσχεδίου, ενώ η εκπρόσωπος του Γραφείου Επιτρόπου Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, χωρίς να διαφωνεί με τις προτεινόμενες ρυθμίσεις, εισηγήθηκε όπως στο νομοσχέδιο επέλθουν οι κατάλληλες τροποποιήσεις, ώστε να διασαφηνιστεί ότι ο χαρακτήρας της τηλεργασίας είναι εκούσιος ή οικειοθελής.

Από την πλευρά της, η ΠΑΣΥΔΥ συμφώνησε με τους σκοπούς και τις επιδιώξεις του νομοσχεδίου, εκφράζοντας μάλιστα την ικανοποίηση της για την προώθηση μέτρων που αφορούν στην εφαρμογή ευέλικτων μορφών απασχόλησης στη δημόσια υπηρεσία. Παρόλα αυτά, αναφέρθηκε σε ορισμένες επιφυλάξεις επί κάποιων προνοιών, όπως ο μη καθορισμός συγκεκριμένου αριθμού ημερών τηλεργασίας, στον χρόνο που ο υπάλληλος ή εργοδοτούμενος πρέπει να συμπληρώσει στην υπηρεσία, για να δικαιούται να τηλεργαστεί, καθώς και στη δυνατότητα του Υπουργικού Συμβουλίου να εξαιρεί από την τηλεργασία συγκεκριμένες κατηγορίες υπαλλήλων/εργοδοτουμένων.

Η Παγκύπρια Συντεχνία ΙΣΟΤΗΤΑ, με τη σειρά της, υπέδειξε πως στο νομοσχέδιο πρέπει να διασφαλιστεί σαφώς το δικαίωμα στην αποσύνδεση.

Κατά τη διάρκεια των συνεδριών της Επιτροπής, προέκυψε σωρειά ζητημάτων, τα οποία αφορούσαν τη διασφάλιση της αποτελεσματικότητας του προτεινόμενου μέτρου, την ίση μεταχείριση των υπαλλήλων που θα αιτούνται για τηλεργασία, τη διασφάλιση συνθηκών ασφάλειας και υγείας κατά την τηλεργασία, σον συνυπολογισμό στον αριθμό ημερών τηλεργασίας της άδειας μητρότητας, πατρότητας και γονικής φροντίδας, την εκπαίδευση του προσωπικού και την τεχνολογική επάρκεια της Δημόσιας Υπηρεσίας για υποστήριξη της αποτελεσματικής εφαρμογής του προτεινόμενου μέτρου και στον αριθμό ημερών τηλεργασίας. Επίσης, τέθηκαν ζητήματα που αφορούσαν τη διασφάλιση του οικειοθελούς χαρακτήρα της τηλεργασίας, το δικαίωμα στην αποσύνδεση, καθώς και την ακολουθούμενη από άλλα κράτη μέλη πρακτική σε σχέση με το εν λόγω ζήτημα.

Το Υπουργείο Οικονομικών κλήθηκε από την Επιτροπή να μελετήσει όλες τις απόψεις και επιφυλάξεις που τέθηκαν ώστε να προβεί σε κατάθεση αναθεωρημένου κειμένου του νομοσχεδίου.

Ακολούθως, το Τμήμα Δημόσιας Διοίκησης και Προσωπικού, εξήγησε ότι την ευθύνη αξιολόγησης της καταλληλόλητας του υπαλλήλου για τηλεργασία, του καθορισμού του αντικείμενου της τηλεργασίας, καθώς και του ελέγχου του επιδιωκόμενου αποτελέσματος θα την έχει ο οικείος προϊστάμενος σε κάθε περίπτωση. Μάλιστα, όπως εξήγησε, η Κυπριακή Ακαδημία Δημόσιας Διοίκησης ανέλαβε την ευθύνη για τον καταρτισμό ασύγχρονου διαδικτυακού προγράμματος εκπαίδευσης του προσωπικού, το οποίο αναμένεται να είναι έτοιμο εντός του 2026.

Επισήμανε εξάλλου πως όλα τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης εφαρμόζουν τηλεργασία στη Δημόσια Υπηρεσία, πλείστα εκ των οποίων έχουν επιλέξει τη μικτή τηλεργασία, ενώ εξήγησε ότι η δυνατότητα που παρέχεται στο Υπουργικό Συμβούλιο για εξαίρεση από την τηλεργασία αφορά ομάδες ή κατηγορίες υπαλλήλων σε περίπτωση που κριθεί ότι για ειδικούς λόγους δεν ενδείκνυται η εφαρμογή του εν λόγω μέτρου.

Περαιτέρω, τόνισε ότι η τηλεργασία δεν μεταβάλλει τους όρους απασχόλησης των υπαλλήλων όπως αυτοί καθορίζονται στο Νόμο και στους σχετικούς κανονισμούς και συνεπώς διασφαλίζεται το δικαίωμα στην αποσύνδεση. Εξάλλου, στο εγχειρίδιο με τις κατευθυντήριες γραμμές που έχει ετοιμάσει το Τμήμα περιλήφθηκε σχετική πρόνοια, σύμφωνα με την οποία ο υπάλληλος δεν αναμένεται να ανταποκρίνεται, πέραν ειδικών περιστάσεων, σε μηνύματα και οδηγίες των προϊσταμένων του μετά τη λήξη του ωραρίου εργασίας.

Αναφορικά με την πρόνοια που αφορά στον συνυπολογισμό για καθορισμό του ανώτατου αριθμού ημερών τηλεργασίας της απουσίας των υπαλλήλων για άλλους λόγους πέραν των αδειών ανάπαυσης και ασθενείας εξυπηρετεί πρακτικά ζητήματα που αφορούν στον προγραμματισμό και οργάνωση της τηλεργασίας στα διάφορα τμήματα και υπηρεσίες.

Το Υπουργείο Εργασίας, μετά τις διευκρινίσεις που δόθηκαν από το Τμήμα, ανέφερε από την πλευρά του, πως σύμφωνα με τις διατάξεις του περί Ασφάλειας και Υγείας στην Εργασία Νόμου, την ευθύνη για την ασφάλεια και υγεία των υπαλλήλων φέρει ο εργοδότης και ότι αυτό θα ισχύει και σε σχέση με την τηλεργασία. Ωστόσο, ο υπάλληλος πρέπει να συμπληρώσει ειδικό έντυπο ελέγχου για την τήρηση των ελάχιστων προϋποθέσεων ασφάλειας και υγείας στον χώρο τηλεργασίας, το οποίο θα κοινοποιεί στον οικείο προϊστάμενο πριν από την εξασφάλιση έγκρισης για τηλεργασία.

Σημειώνεται πως το Υφυπουργείο Έρευνας, Καινοτομίας και Ψηφιακής Πολιτικής ανέφερε με τη σειρά του ότι στους φορητούς υπολογιστές των υπαλλήλων που θα συμμετέχουν στην τηλεργασία, πρόκειται να εγκατασταθούν όλα τα απαραίτητα εργαλεία για την ασφαλή διαχείριση των εγγράφων και πληροφοριών.

Οι αναθεωρήσεις του Υπουργείου Οικονομικών

Ακούγοντας όλες τις πλευρές, το Υπουργείο Οικονομικών προχώρησε σε κατάθεση δύο αναθεωρημένων κειμένων του νομοσχεδίο, με τις ανάλογες τροποποιήσεις.

Ειδικότερα, στο τελικό κατατεθειμένο κείμενο του νομοσχεδίου επήλθαν τροποποιήσεις, με τις οποίες κυρίως:

1. καθορίζεται ότι δυνατότητα για τηλεργασία θα έχουν υπάλληλοι που συμπληρώνουν τουλάχιστον έναν χρόνο υπηρεσίας στη θέση που κατέχουν ή στα καθήκοντα που εκτελούν,
2. διασαφηνίζεται ότι υπάλληλοι που διορίστηκαν στη δημόσια υπηρεσία μετά τη συμπλήρωση ενός έτους ως εργοδοτούμενοι σε παρόμοιας φύσης καθήκοντα με αυτά της θέσης στην οποία διορίστηκαν δύνανται να τηλεργαστούν πριν από τη συμπλήρωση ενός έτους υπηρεσίας κατόπιν απόφασης του οικείου προϊσταμένου,
3. διευκρινίζεται ότι η τηλεργασία είναι οικειοθελής,
4. απαλείφονται πρόνοιες που αφορούν στον συνυπολογισμό της συμπληρωθείσας υπηρεσίας και της απουσίας υπαλλήλου κατά τον καθορισμό του ανώτατου αριθμού ημερών τηλεργασίας και
5. γίνεται πρόβλεψη, ώστε στις κατευθυντήριες οδηγίες που εκδίδει το Υπουργείο Οικονομικών για σκοπούς αποτελεσματικής εφαρμογής της νομοθεσίας θα περιλαμβάνονται και οδηγίες προς τους υπαλλήλους για λήψη προληπτικών και προστατευτικών μέτρων κατά την τηλεργασία.

Η Κοινοβουλευτική Επιτροπή Οικονομικών, αφού έλαβε υπόψη όλα όσα τέθηκαν ενώπιόν της, επιφυλάχθηκε να τοποθετηθεί επί του νομοσχεδίου όπως αυτό έχει τροποποιηθεί σύμφωνα με τα πιο πάνω κατά τη συζήτηση του θέματος στην Ολομέλεια του σώματος.