Ένα έκτακτο Συμβούλιο Υπουργών Περιβάλλοντος πραγματοποιείται στις Βρυξέλλες σήμερα Τρίτη, με την ελπίδα ότι οι 27 θα μπορέσουν να καταλήξουν σε αυτή την ύστατη προσπάθεια σε συμφωνία για τους στόχους μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, λίγες μόνο ημέρες πριν από την έναρξη της COP30 στο Μπελέμ της Βραζιλίας, στις 10-21 Νοεμβρίου. Σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, η απουσία μιας συμφωνίας θα μπορούσε να υπονομεύσει σοβαρά την αξιοπιστία της ΕΕ ως παγκόσμιου ηγέτη στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής.
Η ΕΕ, μαζί με τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Κίνα και την Ινδία, παραμένει μεταξύ των πέντε μεγαλύτερων εκπομπέων αερίων του θερμοκηπίου παγκοσμίως, παρόλο που έχει καταφέρει να μειώσει τις εκπομπές της κατά 37% σε σχέση με τα επίπεδα του 1990. Παρά τις προκλήσεις, η ΕΕ έχει δεσμευτεί να διατηρήσει τον ηγετικό της ρόλο, έχοντας κινητοποιήσει €31,7 δισ. ευρώ σε δημόσια κλιματική χρηματοδότηση το 2024, καθιστώντας την τον μεγαλύτερο δωρητή παγκοσμίως.
Οι Υπουργοί Περιβάλλοντος των 27 κρατών μελών θα προσπαθήσουν σήμερα να επιτύχουν μια συμφωνία για τον Κλιματικό Νόμο και την Εθνικά Καθορισμένη Συνεισφορά (NDC) πριν από την έναρξη της COP30, μια επιτυχία ζωτικής σημασίας για την αξιοπιστία της ΕΕ ως παγκόσμιου ηγέτη στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής. Την Κύπρο θα εκπροσωπήσει η Υπουργός Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος, Μαρία Παναγιώτου.
Η Εκετελεστική Αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής πια την Πράσινη Μετάβαση, Τερέζα Ριμπέρα, ζήτησε από τους Υπουργούς Περιβάλλοντος να υποστηρίξουν έναν φιλόδοξο στόχο μείωσης των εκπομπών την Τρίτη: «Η καθυστέρηση της δράσης για το κλίμα ή η μείωση της φιλοδοξίας μας κάτω από την απαιτούμενη τροχιά αποτελεί πρόσκληση για σπατάλη χρημάτων και απώλεια επενδυτικών ευκαιριών. Είναι ένδειξη αδυναμίας και ασυνέπειας — με τεράστιο οικονομικό και ανθρώπινο κόστος», ανέφερε σε ανακοίνωσή της τη Δευτέρα. «Καλώ τους Υπουργούς Περιβάλλοντος που θα συγκεντρωθούν και να υποστηρίξουν την πραγματική ευρωπαϊκή ανταγωνιστικότητα: κοινωνικά υπεύθυνη και περιβαλλοντικά συνεπή».
Η Δανία, ως προεδρεύουσα χώρα της ΕΕ, επισημαίνει ότι η τρέχουσα συγκυρία είναι κρίσιμη για την επίτευξη μιας συμφωνίας που θα ενισχύσει τη θέση της ΕΕ στις επερχόμενες κλιματικές διαπραγματεύσεις στο Μπελέμ. «Πιστεύουμε ότι όλα τα απαραίτητα συστατικά για την επίτευξη μιας συμφωνίας υπάρχουν. Γνωρίζουμε τις θέσεις των κρατών μελών, έχουμε σαφείς οδηγίες από το υψηλότερο πολιτικό επίπεδο και διαθέτουμε τα απαραίτητα δομικά στοιχεία στο τραπέζι. Με την COP30 να ξεκινά, είναι η στιγμή να συμφωνήσουμε για τον στόχο του 2040», τονίζει η Προεδρία, επισημαίνοντας ότι η πολιτική βούληση και οι τεχνικές προϋποθέσεις υπάρχουν, αλλά η τελική απόφαση εξαρτάται από την ικανότητα των κρατών μελών να συμβιβαστούν και να δεσμευτούν για έναν κοινό, φιλόδοξο στόχο.
Ο Κλιματικός Νόμος της ΕΕ στοχεύει στη νομοθέτηση μιας δεσμευτικής μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 90% έως το 2040, σε σχέση με τα επίπεδα του 1990. Ωστόσο, η επίτευξη αυτής της συμφωνίας αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις λόγω των διαφορετικών θέσεων των κρατών μελών. Χώρες όπως η Ισπανία, η Γερμανία και οι σκανδιναβικές χώρες υποστηρίζουν τον στόχο, ενώ η Ουγγαρία, η Πολωνία, η Τσεχία και η Ιταλία αντιτίθενται, επικαλούμενες κινδύνους για τις βιομηχανίες τους.
Το NDC αποτελεί τη δέσμευση της ΕΕ για τη μείωση των εκπομπών έως το 2035 και απαιτεί ομόφωνη έγκριση από όλα τα κράτη μέλη, ωστόσο προϋπόθεση για να μπουν τα νούμερα στο χαρτί είναι η συμφωνία με ειδική πλειοψηφία, ενώ το NDC πρέπει να ψηφιστεί ομόφωνα. Εάν δεν επιτευχθεί σήμερα συμφωνία, σχέδιο Β’ τόσο από την πλευρά της Επιτροπής, όσο και από την Προεδρία δεν υπάρχει, ή δεν μπαίνει στην εξίσωση για να αδυνατίσει περαιτέρω τις ήδη κρίσιμες ισορροπίες για την επίτευξη συμφωνίας.
Για να επιτευχθεί μια συμφωνία, στο κείμενο έχουν συμπεριληφθεί μετά από πίεση σε επίπεδο αρχηγών κρατών μελών, που συνεχίστηκε και στην περασμένη Σύνοδο του Οκτωβρίου, μια σειρά από ευελιξίες και μηχανισμούς που στοχεύουν στην ικανοποίηση των διαφορετικών αναγκών των κρατών μελών. Μεταξύ αυτών είναι ο Μηχανισμός Αναθεώρησης (Revision Clause): Επιτρέπει την αναθεώρηση των στόχων κάθε 2 ή 5 χρόνια, ανάλογα με τις εξελίξεις. Ακόμη, η χρήση πιστώσεων άνθρακα (Carbon Credits) από τρίτες χώρες αποτελεί ένα θέμα διαφωνίας. Έχει προταθεί ένα όριο στο 3% των συνολικών εκπομπών, με δυνατότητα αναθεώρησης, αλλά και ένας μηχανισμός έκτακτης ανάγκης σε περίπτωση που οι φυσικοί απορροφητές CO2 δεν επιτύχουν τους στόχους τους, ώστε να εξασφαλιστεί ότι οι άλλες βιομηχανίες δεν θα επηρεαστούν αρνητικά.
Χώρες όπως η Ισπανία, η Γερμανία, Σουηδία, Δανία, Φινλανδία υποστηρίζουν τον στόχο μείωσης των εκπομπών κατά 90% έως το 2040. Η Γερμανία, ωστόσο, έχει εκφράσει ορισμένες επιφυλάξεις, ζητώντας μεγαλύτερη ευελιξία για να διασφαλίσει την ανταγωνιστικότητα της βιομηχανίας της.
Η Πολωνία έχει εκφράσει σαφείς αιτήσεις, ζητώντας την προστασία του τομέα της άμυνας από τους κλιματικούς στόχους, καθώς και την ενσωμάτωση ενός μηχανισμού αναθεώρησης και τη χρήση πιστώσεων άνθρακα. Επιπλέον, η Πολωνία ζητά να συμπεριληφθεί ένα ποσοστό 10% πιστώσεων άνθρακα στον στόχο, αντί για το προτεινόμενο 3%. Ο Πολωνός υπουργός Περιβάλλοντος έχει τονίσει ότι η χώρα του θα συνεχίσει να πιέζει για να επιτύχει ένα αποτέλεσμα που να ανταποκρίνεται στις ανάγκες της.
Η Ουγγαρία, η Τσεχία, και η Ιταλία αντιτίθενται επίσης στον στόχο του 2040, επικαλούμενες κινδύνους για τις βιομηχανίες τους. Αυτές οι χώρες ζητούν μεγαλύτερη ευελιξία και υποστήριξη για να διασφαλίσουν ότι οι κλιματικοί στόχοι δεν θα επηρεάσουν αρνητικά την οικονομική τους ανάπτυξη.
