Νέες χώρες θα μπορούσαν να ενταχθούν στην Ευρωπαϊκή Ένωση χωρίς πλήρες δικαίωμα ψήφου, σε μια κίνηση που θα μπορούσε να κάνει ηγέτες όπως ο Βίκτορ Όρμπαν της Ουγγαρίας πιο δεκτικούς απέναντι στην ένταξη χωρών όπως η Ουκρανία.
Η πρόταση για την αλλαγή των κανόνων ένταξης στην ΕΕ βρίσκεται σε πρώιμο στάδιο και θα πρέπει να εγκριθεί από όλα τα υπάρχοντα κράτη-μέλη, σύμφωνα με τρεις Ευρωπαίους διπλωμάτες και έναν αξιωματούχο της ΕΕ που μίλησαν στο Politico.
Η ιδέα είναι ότι τα νέα μέλη θα αποκτήσουν πλήρη δικαιώματα μόλις η ΕΕ αναθεωρήσει τον τρόπο λειτουργίας της, ώστε να καταστήσει πιο δύσκολο για τις μεμονωμένες χώρες να ασκήσουν βέτο σε πολιτικές.
Είναι η τελευταία προσπάθεια κυβερνήσεων που τάσσονται υπέρ της διεύρυνσης της ΕΕ, όπως η Αυστρία και η Σουηδία, να τονώσουν τη διαδικασία που αυτή τη στιγμή μπλοκάρεται από τη Βουδαπέστη και μερικές άλλες πρωτεύουσες λόγω φόβων ότι θα μπορούσε να φέρει ανεπιθύμητο ανταγωνισμό για τις τοπικές αγορές ή να θέσει σε κίνδυνο τα συμφέροντα ασφαλείας.
Η ΕΕ έχει καταστήσει τη διεύρυνση ως στρατηγική προτεραιότητα απέναντι στη Ρωσία, αν και η προσπάθεια αύξησης του αριθμού των μελών από τα 27 που είναι σήμερα σε έως και 30 την επόμενη δεκαετία αποκαλύπτει τις εσωτερικές διαιρέσεις του μπλοκ.
«Τα μελλοντικά μέλη θα πρέπει να υποχρεούνται να παραιτηθούν από το δικαίωμα αρνησικυρίας μέχρι να εφαρμοστούν βασικές θεσμικές μεταρρυθμίσεις — όπως η εισαγωγή της ψηφοφορίας με ειδική πλειοψηφία στους περισσότερους τομείς πολιτικής», δήλωσε ο Άντον Χόφραϊτερ, πρόεδρος της Επιτροπής Ευρωπαϊκών Υποθέσεων της Γερμανικής Bundestag. «Η διεύρυνση δεν πρέπει να επιβραδυνθεί από μεμονωμένα κράτη μέλη της ΕΕ που μπλοκάρουν τις μεταρρυθμίσεις».
Ευελιξία
Η πρωτοβουλία θα επέτρεπε σε χώρες που βρίσκονται επί του παρόντος στο δρόμο της ένταξης, όπως η Ουκρανία, η Μολδαβία και το Μαυροβούνιο, να απολαύσουν πολλά από τα οφέλη της ένταξης στην ΕΕ, αλλά χωρίς δικαιώματα βέτο.
Η σκέψη πίσω από την πρόταση — η οποία συζητείται άτυπα μεταξύ των χωρών της ΕΕ και της Επιτροπής, σύμφωνα με τους ίδιους διπλωμάτες και αξιωματούχους — είναι ότι η ένταξη νέων χωρών χωρίς δικαίωμα βέτο, τουλάχιστον στην αρχή της ένταξής τους, θα τους επέτρεπε να ενταχθούν με πιο ευέλικτους όρους χωρίς να απαιτείται αναθεώρηση των βασικών συνθηκών της ΕΕ, κάτι που θεωρείται από αρκετές κυβερνήσεις ως μη κερδοφόρο.
Προηγουμένως, οι ηγέτες της ΕΕ είχαν επιμείνει ότι μια τέτοια αναθεώρηση ήταν απαραίτητη προτού το μπλοκ μπορέσει να δεχτεί νέα μέλη όπως η Ουκρανία , «δείχνοντας» τον κίνδυνο αυξανόμενων αδιεξόδων στις Βρυξέλλες. Ωστόσο, οι προσπάθειες κατάργησης του δικαιώματος βέτο και για τα υπάρχοντα μέλη της ΕΕ έχουν συναντήσει έντονη αντίθεση, όχι μόνο από την Ουγγαρία αλλά και από τη Γαλλία και την Ολλανδία.
Απογοήτευση σε Ανατολική Ευρώπη – Δυτικά Βαλκάνια
Το σχέδιο για την ένταξη νέων μελών χωρίς πλήρες δικαίωμα ψήφου θα «διασφάλιζε ότι θα παραμείνουμε ικανοί να δράσουμε ακόμη και σε μια διευρυμένη ΕΕ», δήλωσε ο Χόφραϊτερ. «Από συζητήσεις με εκπροσώπους των κρατών των Δυτικών Βαλκανίων, λαμβάνω σαφή μηνύματα ότι αυτή η προσέγγιση θεωρείται εποικοδομητική και βιώσιμη».
Η απαίτηση να μην επιτραπεί η ένταξη νέων χωρών μέχρι η ΕΕ να μεταρρυθμίσει τον τρόπο λειτουργίας της διακινδυνεύει να «ανασταλεί η διεύρυνση από την πίσω πόρτα», είπε.
Η ώθηση συμπίπτει με την αυξανόμενη απογοήτευση στις υποψήφιες χώρες της Ανατολικής Ευρώπης και των Δυτικών Βαλκανίων, οι οποίες έχουν προβεί σε εκτεταμένες εσωτερικές μεταρρυθμίσεις, αλλά δεν βρίσκονται πιο κοντά στην ένταξη χρόνια μετά την υποβολή της αίτησης. Στην περίπτωση του Μαυροβουνίου, οι διαπραγματεύσεις για την ένταξή του στην ΕΕ ξεκίνησαν το 2012.
«Η τελευταία χώρα που εντάχθηκε [στην ΕΕ] ήταν η Κροατία πριν από περισσότερα από 10 χρόνια – και εν τω μεταξύ το Ηνωμένο Βασίλειο αποχώρησε», δήλωσε σε συνέντευξή του στο POLITICO ο πρόεδρος του Μαυροβουνίου, Γιάκοφ Μιλάτοβιτς. «Γι’ αυτό πιστεύω ότι τώρα είναι η ώρα να αναβιώσει η διαδικασία, να αναβιώσει και λίγο η ιδέα της ΕΕ ως μιας λέσχης που εξακολουθεί να έχει μια βαρύτητα προς αυτήν».
Ο αναπληρωτής πρωθυπουργός της Ουκρανίας, Τάρας Κάτσκα, επανέλαβε αυτές τις ανησυχίες, ζητώντας «δημιουργικές» λύσεις για την απεμπλοκή της διεύρυνσης της ΕΕ. Η προσπάθεια του Κιέβου να ενταχθεί στην ΕΕ καθυστερεί επί του παρόντος λόγω του βέτο της Ουγγαρίας.
Απόρριψη του σχεδίου Κόστα
Ενώ η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, έχει θέσει τη διεύρυνση στο επίκεντρο της στρατηγικής της ατζέντας, διατυμπανίζοντας την πιθανή ένταξη της Ουκρανίας και της Μολδαβίας έως το 2030, οι χώρες της ΕΕ έχουν μέχρι στιγμής αντισταθεί στις προσπάθειες επιτάχυνσης της διαδικασίας.
Νωρίτερα αυτόν τον μήνα, οι χώρες της ΕΕ απέρριψαν μια προσπάθεια του Προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Αντόνιο Κόστα, η οποία αναφέρθηκε για πρώτη φορά από το POLITICO, να προχωρήσει με την επέκταση.
Οι ηγέτες από τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων — Αλβανία, Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Κοσσυφοπέδιο, Μαυροβούνιο, Βόρεια Μακεδονία και Σερβία — θα συναντηθούν με Ευρωπαίους ηγέτες την Τετάρτη στο Λονδίνο για μια σύνοδο κορυφής της «Διαδικασίας του Βερολίνου» με επίκεντρο την ενίσχυση της ολοκλήρωσης μεταξύ αυτών των εθνών ως προάγγελο της διεύρυνσης της ΕΕ.
Ενόψει της επικείμενης αξιολόγησης της Επιτροπής σχετικά με την κατάσταση των διαπραγματεύσεων διεύρυνσης με τις διάφορες υποψήφιες χώρες, το λεγόμενο πακέτο διεύρυνσης, ένας από τους διπλωμάτες της ΕΕ πρότεινε ότι η Επιτροπή θα μπορούσε επίσης να επιδιώξει την επιτάχυνση της διαδικασίας διεύρυνσης, προχωρώντας στις διαπραγματεύσεις χωρίς να ζητά επίσημη έγκριση και από τις 27 χώρες της ΕΕ σε κάθε περίπτωση. Αυτό θα απέτρεπε επίσης την παροχή βέτο στον Όρμπαν σε κάθε στάδιο της διαπραγμάτευσης.
Είναι κρίσιμο ότι, στο πλαίσιο του πακέτου διεύρυνσης, η Επιτροπή αναμένεται επίσης να υποβάλει πρόταση για εσωτερικές μεταρρυθμίσεις της ΕΕ, ώστε να προετοιμαστεί το μπλοκ για τα νέα μέλη.
Επεκτατική Ρωσία
Πάντως, ένα πρώιμο προσχέδιο συμπερασμάτων για τη συνάντηση των ηγετών της ΕΕ στις Βρυξέλλες την Πέμπτη δεν περιέχει καμία αναφορά στη διεύρυνση – προς οργή των χωρών που τάσσονται υπέρ αυτής.
Η ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση συχνά παρουσιάζεται ως το βασικό γεωπολιτικό εργαλείο του μπλοκ ενάντια σε μια «επιθετική Ρωσία».
Η μελλοντική ένταξη στην ΕΕ ήταν ένα βασικό ζήτημα στις πρόσφατες εκλογές της Μολδαβίας, τις οποίες κέρδισε η φιλοευρωπαϊκή πρόεδρος Μάια Σάντου, ενώ η ένταξη στην ΕΕ ήταν ένα βασικό κίνητρο για την Ουκρανία ήδη από τις διαμαρτυρίες του Μαϊντάν το 2014 κατά της Ρωσίας.
«Οι Ουκρανοί αγωνίζονται καθημερινά τα τελευταία τρεισήμισι χρόνια για να κρατήσουν τη Ρωσία έξω από την Ευρώπη», δήλωσε σε γραπτά σχόλια στο POLITICO η Μάρτα Κος, επίτροπος διεύρυνσης της ΕΕ. «Στη Μολδαβία, η αξιοπιστία της προοπτικής της ΕΕ ήταν καθοριστική… Είμαι βέβαιη ότι τα κράτη μέλη δεν θα το θέσουν σε κίνδυνο αυτό».
Άνοδος ακροδεξιάς
Παρά την πίεση από τις Βρυξέλλες, ωστόσο, οι ηγέτες της ΕΕ που αντιμετωπίζουν αυξανόμενη υποστήριξη προς τα ακροδεξιά κόμματα στο εσωτερικό φαίνεται να μην βιάζονται να δώσουν ώθηση στην επέκταση της ένωσης σε 30 μέλη και πέραν αυτών.
Σε συνέντευξη Τύπου τον Ιούλιο, ο Γερμανός καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς δήλωσε ότι δεν ανέμενε η Ουκρανία να ενταχθεί στην ΕΕ εντός του χρονοδιαγράμματος του επερχόμενου επταετούς προϋπολογισμού της, ο οποίος διαρκεί έως το 2034 .
Η ένταξη της Ουκρανίας «πιθανώς δεν θα έχει καμία άμεση επίπτωση στις μεσοπρόθεσμες δημοσιονομικές προοπτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης», είχε δηλώσει τότε ο Μερτς.
Πηγή: Politico
