Το Ισραήλ αναμένεται να εγκρίνει τυπικά τη συμφωνία σήμερα Πέμπτη 9 Οκτωβρίου, με την παράδοση των ζώντων ομήρων να ξεκινά εντός 72 ωρών από την έγκριση –δηλαδή ως Δευτέρα 13 Οκτωβρίου– εφόσον τηρηθούν πιστά τα βήματα.
Τι κλείδωσε στη «Φάση 1»
- Άμεση εκεχειρία με ταυτόχρονη εφαρμογή μηχανισμού επιτήρησης.
- Απόσυρση των ισραηλινών δυνάμεων σε συμφωνημένη γραμμή εντός της Γάζας («yellow line»), ως προϋπόθεση έναρξης της ανταλλαγής.
- Πλήρης απελευθέρωση ομήρων και ανταλλαγή κρατουμένων/κρατουμένων-ασθενών, με τις λίστες να έχουν ήδη ανταλλαγεί μέσω μεσολαβητών στην Αίγυπτο (Σαρμ ελ-Σέιχ).
- Ενισχυμένη ανθρωπιστική ροή και εμπορικό υλικό προς τη Γάζα υπό τον συντονισμό ΟΗΕ και με εγγυήσεις των μεσολαβητών (ΗΠΑ, Κατάρ, Αίγυπτος, Τουρκία).
Σύμφωνα με ισραηλινές και αμερικανικές πηγές, η απόσυρση στο συμφωνημένο σημείο θα ολοκληρωθεί εντός 24 ωρών από την κυβερνητική έγκριση, οπότε και ξεκινά η «κλεψύδρα» των 72 ωρών για την παράδοση των ομήρων. Ο Λευκός Οίκος αναμένει τις πρώτες απελευθερώσεις τη Δευτέρα.
Τα μεγάλα άγνωστα
Παρά την πρόοδο, τρία κομβικά ζητήματα μένουν ανοικτά:
- Χρονοδιάγραμμα και εγγυήσεις πλήρους αποχώρησης: Η Χαμάς ζητά σαφή σύνδεση της κίνησης στρατευμάτων με κάθε «κύμα» απελευθερώσεων και δεσμεύσεις για ολοκληρωτική αποχώρηση. Το Ισραήλ πιέζει για σταδιακή, υπό όρους διαδικασία.
- Μεταπολεμική διοίκηση της Γάζας: Η Χαμάς έχει αποκλειστεί από ΗΠΑ/Ισραήλ/δυτικούς και αραβικούς εταίρους. Το αρχικό πλαίσιο Τραμπ προβλέπει επιστροφή ρόλου στην Παλαιστινιακή Αρχή, μετά από βαθειές μεταρρυθμίσεις – κάτι πολύπλοκο πολιτικά και επιχειρησιακά.
- Αφοπλισμός της Χαμάς: Η οργάνωση δεν δέχεται να συζητήσει αφοπλισμό όσο υπάρχουν ισραηλινά στρατεύματα επί παλαιστινιακού εδάφους.
Ποιος κυβερνά;
Η επόμενη φάση του πλάνου σκιαγραφεί έναν διεθνή μηχανισμό «Board of Peace», υπό προεδρία Τραμπ και με συμμετοχή του Τόνι Μπλερ, που θα εποπτεύει μια τεχνοκρατική παλαιστινιακή επιτροπή για τη μεταβατική διακυβέρνηση.
Η πρόβλεψη αυτή έχει ήδη προκαλέσει επιφυλάξεις από παλαιστινιακής πλευράς, που απορρίπτει ξένη επιτροπεία ή ρόλο του Μπλερ.
Παράλληλα, ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες δηλώνει ότι ο Οργανισμός θα στηρίξει «την πλήρη εφαρμογή» της συμφωνίας, θα κλιμακώσει την ανθρωπιστική βοήθεια και θα προωθήσει αποκατάσταση/ανασυγκρότηση.
Το κρίσιμο 72ωρο: τι πρέπει να συμβεί με τη σειρά
- Έγκριση από το υπουργικό συμβούλιο Νετανιάχου (Πέμπτη 9/10).
- Απόσυρση προς την «κίτρινη γραμμή» εντός ~24 ωρών.
- Εκκίνηση 72ωρου: παραδόσεις ζώντων ομήρων (εκτιμώμενοι 20), με διαδικασία ταυτοποίησης από ΔΕΕΣ/μεσολαβητές.
- Συγχρονισμένη ανταλλαγή παλαιστινίων κρατουμένων – μέρος των οποίων περιλαμβάνει υψηλού προφίλ ονόματα που ιστορικά θεωρούνταν «απαράδεκτα» προς αποφυλάκιση (λ.χ. Μαρουάν Μπαργούτι, Άχμεντ Σααντάτ), στοιχείο που δύναται να προκαλέσει εσωτερικές αντιδράσεις στο Ισραήλ.
Τα ναρκοπέδια εφαρμογής
Η συμφωνία για τη Γάζα μοιάζει με προσεκτικά τοποθετημένο νάρκοπεδίο: κάθε βήμα χρειάζεται ακριβή συντονισμό, καθώς ένα λάθος μπορεί να τινάξει τα πάντα στον αέρα. Η πιο ευαίσθητη παράμετρος είναι ο τρόπος και ο ρυθμός της ισραηλινής απόσυρσης.
Η λεγόμενη «κίτρινη γραμμή» αποτελεί το νέο προσωρινό όριο, αλλά η Χαμάς ζητά σαφή χρονοδιάγραμμα και διεθνείς εγγυήσεις ότι η αποχώρηση θα είναι πλήρης και όχι αναστρέψιμη. Από την άλλη, το Ισραήλ φοβάται ότι μια βιαστική απομάκρυνση θα αφήσει κενά ασφάλειας σε μια περιοχή ήδη αποσταθεροποιημένη.
Στον πυρήνα της συμφωνίας παραμένει το πιο δύσκολο θέμα: το μέλλον της ίδιας της Χαμάς. Η οργάνωση έχει αποκλειστεί από οποιονδήποτε επίσημο ρόλο στη μεταπολεμική διοίκηση, όμως εξακολουθεί να διατηρεί ισχυρή παρουσία στο έδαφος.
Το σχέδιο Τραμπ προβλέπει μια τεχνοκρατική παλαιστινιακή διοίκηση υπό διεθνική επίβλεψη, με τη συμμετοχή αραβικών και μουσουλμανικών χωρών, αλλά χωρίς σαφή χρονοδιάγραμμα ή μηχανισμό εσωτερικής νομιμοποίησης. Αυτό αφήνει ένα κρίσιμο ερώτημα ανοιχτό: ποιος θα κυβερνήσει τη Γάζα την επόμενη μέρα και με ποια νομιμοποίηση.
Στην Ιερουσαλήμ, ο Μπενιαμίν Νετανιάχου παρουσιάζει τη συμφωνία ως «ηθική και εθνική νίκη», αλλά γνωρίζει ότι η υλοποίησή της μπορεί να αποδειχθεί πολιτικά επώδυνη. Ήδη οι υπερσυντηρητικοί εταίροι του προειδοποιούν ότι θα αποχωρήσουν από την κυβέρνηση αν θεωρήσουν πως παραχωρεί υπερβολικά πολλά στους Παλαιστινίους. Οι οικογένειες των ομήρων, από την άλλη, πιέζουν για ταχύτητα και διαφάνεια. Αν η απελευθέρωση καθυστερήσει ή υπάρξει νέο επεισόδιο βίας, η εύθραυστη κοινωνική συναίνεση μπορεί να διαλυθεί μέσα σε λίγες ώρες.
Στο έδαφος, η σιωπή των όπλων δεν είναι ακόμη πλήρης. Παρά τη δραματική μείωση των επιθέσεων, σποραδικά πλήγματα συνεχίζουν να σημειώνονται, κυρίως γύρω από τη Γάζα Σίτι. Κάθε παραβίαση της εκεχειρίας, ακόμη και μικρής κλίμακας, θα μπορούσε να προκαλέσει ντόμινο καχυποψίας και να επαναφέρει το κλίμα του πολέμου. Την ίδια ώρα, ανθρωπιστικές αποστολές του ΟΗΕ και των μεσολαβητών προετοιμάζουν την άφιξη καυσίμων, τροφίμων και φαρμάκων, σε μια περιοχή όπου σχεδόν το σύνολο των υποδομών έχει καταστραφεί.
Η πολιτική διάσταση και το στοίχημα Τραμπ
Για τον Ντόναλντ Τραμπ, η συμφωνία αυτή αποτελεί τη σημαντικότερη διπλωματική επιτυχία της θητείας του. Μετά από μήνες αδιεξόδων, οι Ηνωμένες Πολιτείες καταφέρνουν να επιβάλουν ένα πλαίσιο που τουλάχιστον παγώνει τις εχθροπραξίες και δίνει χώρο στην πολιτική.
Ο ίδιος παρουσιάζει τη συμφωνία ως «μεγάλη μέρα για τον κόσμο», επιμένοντας ότι η ειρήνη δεν ήρθε μέσα από συμβιβασμό, αλλά μέσα από «δύναμη και αποφασιστικότητα».
Στο Ισραήλ, η κυβέρνηση προσπαθεί να ισορροπήσει ανάμεσα στην ανακούφιση για τον τερματισμό των εχθροπραξιών και στον φόβο ότι οι υποχωρήσεις θα ανοίξουν την πόρτα για μια νέα φάση παλαιστινιακής διεκδίκησης. Στη Γάζα, πολλοί πανηγυρίζουν, άλλοι όμως παραμένουν επιφυλακτικοί: μετά από δύο χρόνια καταστροφής και περισσότερους από 67.000 νεκρούς, λίγοι πιστεύουν ότι μια συμφωνία μπορεί να αλλάξει άμεσα τη ζωή τους.
Το «μετά» της Γάζας
Ακόμα κι αν η πρώτη φάση της συμφωνίας υλοποιηθεί ομαλά, το πιο δύσκολο κομμάτι είναι μπροστά. Η ανοικοδόμηση της Γάζας δεν είναι απλώς ζήτημα χρημάτων – είναι πρωτίστως ζήτημα εξουσίας.
Το σχέδιο Τραμπ προβλέπει τη δημιουργία του λεγόμενου «Συμβουλίου Ειρήνης», ενός διεθνούς οργάνου που θα επιβλέπει τη μεταβατική διοίκηση και θα καθοδηγήσει τα έργα ανασυγκρότησης.
Οι λεπτομέρειες ωστόσο παραμένουν ασαφείς: ποιος θα έχει τον τελευταίο λόγο; Πώς θα αποφευχθεί η επαναφορά της Χαμάς ή η κατάρρευση της Παλαιστινιακής Αρχής; Και με ποιον τρόπο θα διασφαλιστεί ότι η ανασυγκρότηση δεν θα γίνει χωρίς πολιτική προοπτική;
Η διεθνής κοινότητα εμφανίζεται συγκρατημένα αισιόδοξη. Ο ΟΗΕ και οι αραβικές χώρες δηλώνουν έτοιμες να συμβάλουν στην ανοικοδόμηση, ζητώντας όμως παράλληλα να τεθεί επιτέλους σε τροχιά μια ρεαλιστική πολιτική λύση που να οδηγεί σε παλαιστινιακό κράτος. Για την ώρα, ο Λευκός Οίκος αποφεύγει να τοποθετηθεί ευθέως, δίνοντας έμφαση στη σταθερότητα και στην οικονομική «αναγέννηση» της Γάζας, ως πρώτο βήμα για μια πιο μόνιμη ειρήνη.
Το ρολόι μετρά αντίστροφα
Από σήμερα ως τη Δευτέρα, το βλέμμα του πλανήτη θα είναι στραμμένο στις κινήσεις του Ισραήλ και στις πρώτες εικόνες των ομήρων που επιστρέφουν στα σπίτια τους. Αν όλα κυλήσουν σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα, θα είναι το τέλος ενός εφιάλτη δύο ετών. Αν όμως υπάρξει καθυστέρηση ή παραβίαση, η εκεχειρία κινδυνεύει να καταρρεύσει προτού καν σταθεροποιηθεί.
Η ιστορία της περιοχής έχει δείξει ότι οι συμφωνίες στην Εγγύς Ανατολή σπάνια επιβιώνουν από τις λεπτομέρειες. Αυτή τη φορά, το διακύβευμα είναι μεγαλύτερο: όχι μόνο η τύχη της Γάζας, αλλά και η αξιοπιστία της αμερικανικής διπλωματίας.
Αν το εγχείρημα πετύχει, μπορεί να αποτελέσει το πρώτο πραγματικό σημείο καμπής προς μια νέα Μέση Ανατολή. Αν αποτύχει, θα προστεθεί απλώς σε μια μακρά λίστα χαμένων ευκαιριών και ατελών ειρηνικών οραμάτων.
Πηγή: Ναυτεμπορική, Νατάσα Στασινού • [email protected]
