Ανοιχτό ερώτημα παραμένει βέβαια και η τελική απάντηση της Χαμάς. Οι τελευταίες πληροφορίες τη θέλουν να απαντά θετικά, ζητώντας ωστόσο τροποποιήσεις στο ζήτημα του αφοπλισμού της και επιτάχυνση του χρονοδιαγράμματος για την απομάκρυνση του ισραηλινού στρατού.
Το σχέδιο περιλαμβάνει 20 σημεία. Προβλέπει σχεδόν άμεση απελευθέρωση των ομήρων, αφοπλισμό των μαχητών της Χαμάς με αντάλλαγμα αμνηστία ή εξορία, και συγκρότηση τεχνοκρατικής διοίκησης που θα αποκλείει τη Χαμάς.
Η διοίκηση αυτή θα τελεί υπό την εποπτεία ενός διεθνούς «Συμβουλίου της Ειρήνης» με πρόεδρο τον ίδιο τον Τραμπ. Ο ισραηλινός στρατός θα αποχωρήσει σταδιακά, παραδίδοντας την ασφάλεια σε διεθνή δύναμη και σε μια νέα παλαιστινιακή αστυνομία που θα έχει περάσει αυστηρό έλεγχο.
Στον μακροπρόθεσμο ορίζοντα, προβλέπονται ανοικοδόμηση της Γάζας, μεταρρυθμίσεις στην Παλαιστινιακή Αρχή στη Δυτική Όχθη και –θεωρητικά– ένα μονοπάτι προς την κρατική υπόσταση.
Οι μετατοπίσεις των βασικών παικτών
Η στροφή του Λευκού Οίκου είναι εντυπωσιακή. Μέχρι τον Φεβρουάριο, ο Τραμπ έκλεινε το μάτι σε ακραίες φωνές που ονειρεύονταν «εκκαθάριση» της Γάζας και εγκατάσταση εποίκων, φλέρταρε δηλαδή με την ιδέα της εθνοκάθαρσης, ντύνοντάς τον με τον μανδύα ενός οράματος περί «Ριβιέρας της Μέσης Ανατολής».
Τώρα, έχοντας συγκρουστεί με τον Νετανιάχου μετά τους ισραηλινούς βομβαρδισμούς στο Κατάρ, διακηρύσσει ότι «το Ισραήλ δεν θα καταλάβει ούτε θα προσαρτήσει τη Γάζα» και αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο δύο κρατών.
Αλλαγή σημειώνεται και στην Ιερουσαλήμ. Ο Νετανιάχου, που μέχρι πρόσφατα μιλούσε για έναν «πόλεμο χωρίς τέλος», στηρίζει το σχέδιο. Εμφανίζεται έτοιμος να δώσει στις εκλογές του 2026 την κατεύθυνση ότι το πλαίσιο αυτό εξασφαλίζει τους αρχικούς στόχους του πολέμου: επιστροφή ομήρων και έξοδο της Χαμάς από την εξουσία. Η δημοτικότητά του μπορεί να φθίνει, αλλά σχεδόν τρία τέταρτα των Ισραηλινών δηλώνουν ότι στηρίζουν το σχέδιο.
Η διεθνής δυναμική
Με την πρόταση συντάσσονται οκτώ μουσουλμανικές χώρες, ανάμεσά τους οι βασικές αραβικές δυνάμεις και η Τουρκία. Η ΕΕ και τα περισσότερα μέλη της την στηρίζουν επίσης.
Η στήριξη αυτή δεν είναι μόνο πολιτική· εξασφαλίζει και το οικονομικό βάρος για την υπόσχεση ταχείας ανοικοδόμησης, η οποία θεωρείται απαραίτητη για να αποκτήσει νομιμοποίηση η νέα αρχή. Κάποιες αραβικές χώρες μάλιστα δηλώνουν διατεθειμένες να στείλουν στρατεύματα σταθεροποίησης – κάτι που στο παρελθόν απέφευγαν.
Η πρόβλεψη ενός διεθνούς σχήματος υπό τον Τραμπ, με τη συμμετοχή προσωπικοτήτων όπως ο Τόνι Μπλερ, είναι καινοφανής. Δεν υπάρχει θεσμικό προηγούμενο, ούτε «έτοιμος φάκελος» με κανόνες, εντολή και μηχανισμούς λογοδοσίας, όπως συμβαίνει με τις αποστολές του ΟΗΕ. Το πείραμα αυτό κρύβει ταυτόχρονα φιλόδοξες υποσχέσεις και τεράστια ρίσκα.
Τα αγκάθια της υλοποίησης
Πίσω από τις δηλώσεις αισιοδοξίας, οι παγίδες είναι πολλές. Η άμεση ανάπτυξη μιας πολυεθνικής δύναμης είναι τεράστια πρόκληση: δεν υπάρχει έτοιμη δεξαμενή έμπειρου προσωπικού, ούτε σαφές πλαίσιο λειτουργίας. Αν μέχρι τότε παραμείνει ο ισραηλινός στρατός στη Γάζα, η διεθνής αποστολή κινδυνεύει να θεωρηθεί απλώς συνέχεια της κατοχής.
Ο αφοπλισμός της Χαμάς είναι ακόμη πιο δύσκολος. Σε άλλες συγκρούσεις, η διαδικασία αποστρατιωτικοποίησης, συλλογής όπλων και επανένταξης μαχητών κράτησε χρόνια. Εδώ ζητείται να ολοκληρωθεί σχεδόν ακαριαία, με αδιευκρίνιστους μηχανισμούς εποπτείας. Ακόμη κι αν συμβεί, η Χαμάς δεν θα εξαφανιστεί ως πολιτική δύναμη – κι αν αποκλειστεί πλήρως από τη νέα αρχιτεκτονική, υπάρχει ο κίνδυνος να στραφεί ξανά στη βία.
Η διακυβέρνηση είναι άλλο ένα μεγάλο στοίχημα. Η δημιουργία τεχνοκρατικής διοίκησης που θα περιλαμβάνει Παλαιστινίους και ξένους τεχνοκράτες μοιάζει θεωρητικά εύκολη, αλλά η κατεστραμμένη Γάζα απαιτεί άμεση αποκατάσταση βασικών υπηρεσιών. Αν οι πολίτες δεν δουν βελτίωση στην καθημερινότητά τους, η νέα αρχή θα χάσει γρήγορα την εμπιστοσύνη τους.
Τέλος, τα δισεκατομμύρια για την ανοικοδόμηση συνοδεύονται από τον κίνδυνο διαφθοράς και εκροής κερδών. Χωρίς ισχυρούς μηχανισμούς διαφάνειας, υπάρχει ο φόβος ότι η ανοικοδόμηση θα αποδειχθεί προσοδοφόρα για λίγους και απογοητευτική για τους πολλούς.
Μεταξύ ρεαλισμού και αισιοδοξίας
Τα εμπόδια είναι προφανή: η Χαμάς μπορεί να απορρίψει το σχέδιο, ο Νετανιάχου και η οργάνωση να το υπονομεύσουν εκ των έσω, η ανοικοδόμηση να αποδειχθεί ανεφάρμοστη ή το νέο σχήμα να παραμείνει επ’ αόριστον. Και, κυρίως, η εμπιστοσύνη ανάμεσα σε Ισραηλινούς και Παλαιστινίους έχει διαβρωθεί τόσο βαθιά, που η συζήτηση για δύο κράτη μοιάζει σήμερα απίθανη.
Κι όμως, σε έναν πόλεμο που βυθίζει εκατομμύρια ανθρώπους στην απόγνωση, η πρόταση αυτή τη δεδομένη στιγμή αποτελεί το μόνο υπαρκτό μονοπάτι εξόδου. Η επιτυχία της θα εξαρτηθεί από την πίεση που θα ασκήσει ο Τραμπ στο Ισραήλ, και οι αραβικές χώρες και η Τουρκία στη Χαμάς. Η εναλλακτική –μια Γάζα υπό συνεχή κατοχή, χάος ή την επιστροφή της Χαμάς– είναι εξίσου σκοτεινή.
Σε αυτή τη συγκυρία, το σχέδιο Τραμπ δεν είναι ούτε πανάκεια ούτε αυταπάτη. Είναι, απλώς, η πιο ρεαλιστική διαδρομή για να τεθεί τέλος σε έναν πόλεμο που έχει ήδη διαρκέσει πολύ και έχει κοστίσει πάρα πολλά.
Πηγή: Ναυτεμπορική, Νατάσα Στασινού • [email protected]
