Για «απάνθρωπη και εξευτελιστική μεταχείριση και τιμωρία» κατάδικου σε Αστυνομικά Κρατητήρια κάνει λόγο η Επίτροπος Διοικήσεως και Προστασίας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, Μαρία Στυλιανού Λοττίδη, με την ιδιότητά της ως Εθνικός Μηχανισμός Πρόληψης των βασανιστηρίων και άλλων μορφών σκληρής, απάνθρωπης και εξευτελιστικής μεταχείρισης ή τιμωρίας.
Η Επίτροπος πραγματοποίησε απροειδοποίητη επίσκεψη σε Αστυνομικά Κρατητήρια στις 19 Σεπτεμβρίου 2025, με σκοπό αφενός τη διαπίστωση των συνθηκών κράτησης κατάδικου που έχει μεταφερθεί από τις Κεντρικές Φυλακές, μετά τον ισχυρισμό του για βιασμό και αφετέρου έλεγχο του βαθμού συμμόρφωσης με τις συστάσεις και εισηγήσεις που είχαν υποβληθεί στην προηγούμενη Έκθεση της Επιτρόπου για τα συγκεκριμένα Αστυνομικά Κρατητήρια.
Κατά τη διάρκεια της επίσκεψης, η Επίτροπος είχε κατ’ ιδίαν συνάντηση με τον κατάδικο. Όπως αναφέρει, ο σκοπός της συνάντησης και της εμπιστευτικής συνομιλίας μαζί του δεν αφορούσε την ποινική διερεύνηση για την υπόθεσης που τον αφορά, καθότι αυτό αποτελεί αντικείμενο αστυνομικής έρευνας, αλλά τις συνθήκες διαμονής και διαβίωσής του στα Αστυνομικά Κρατητήρια και γενικότερα τη διασφάλιση των δικαιωμάτων του.
Ωστόσο, σημειώνει ότι ο ίδιος ανέφερε ότι μέσα σε μισή ώρα από την αναφορά του κατ’ ισχυρισμό βιασμού του, η διεύθυνση των φυλακών τον μετέφερε σε άλλη πτέρυγα και τον απομάκρυναν από τους ενδεχόμενους βιαστές του. Επιπλέον, όταν του ανέφεραν ότι για λόγους ασφαλείας θα μεταφερθεί εκτός φυλακών, ο ίδιος εξέφρασε την επιθυμία να μην επιστρέψει πίσω.
Περιγράφοντας τις συνθήκες του κρατητηρίου του, η Επίτροπος σημειώνει ότι ο συγκεκριμένος κατάδικος κρατείται σε ατομικό κελί στην πτέρυγα ανηλίκων/εφήβων των Αστυνομικών Κρατητηρίων, τα κελιά της οποίας έχουν μεγαλύτερο μέγεθος συγκριτικά με τις υπόλοιπες πτέρυγες και διαθέτουν παράθυρο με μεταλλικό πλέγμα ασφαλείας, ώστε να διασφαλίζεται η πρόσβαση του σε φυσικό φως και καθαρό αέρα.
Η Επίτροπος σημειώνει, όμως, ότι ο κατάδικος δεν έχει πρόσβαση σε κοινόχρηστο χώρο έξω από το κελί του, ενώ ο εσωτερικός χώρος προαυλισμού λόγω ζέστης και έλλειψης εξαερισμού, μη πρόσβασης σε καθαρό αέρα και ακατάλληλης θερμοκρασίας κρίνεται μη ικανοποιητικός και μη επιθυμητός από τον κρατούμενο.
«Αποτέλεσμα των πιο πάνω είναι να βρίσκεται είκοσι τέσσερις ώρες το εικοσιτετράωρο μέσα στο κελί του υπομένοντας εκ των πραγμάτων μία απάνθρωπη μεταχείριση», αναφέρει η Επίτροπος. Επικαλούμενη όσα ο ίδιος ανέφερε, σημειώνει ότι αυτό δεν διαφέρει από την απομόνωση.
«Διερωτήθηκε τι έκανε για να το υπομένει αυτό, εφόσον ο ίδιος μεταφέρθηκε εκεί για λόγους προστασίας ως ενδεχόμενο θύμα», και εντούτοις ο εν λόγω περιορισμός του δείχνει να τον αντιμετωπίζουν σαν θύτη, αναφέρεται στην έκθεση της Επιτρόπου.
Ακόμα, όπως αναφέρεται, ο ίδιος είπε ότι για λόγους ασφαλείας δεν του επιτρέπεται να έχει στο κελί του αντικείμενα που επιτρέπονταν στις Κεντρικές Φυλακές, ούτε αντικείμενα που θα μπορούσε να προμηθεύεται από το κυλικείο των Κεντρικών Φυλακών για να τα έχει στο κελί του. Το κελί δεν διαθέτει ούτε ηλεκτρική παροχή για ραδιόφωνο ή τηλεόραση, όπως τα κελιά στις φυλακές. Επιπλέον, δεν του επιτρέπεται ούτε η χρήση του μηχανήματος αυτόματης πώλησης αναψυκτικών, παρότι οι υπόλοιποι κρατούμενοι στον χώρο το χρησιμοποιούν απρόσκοπτα.
Όσον αφορά στη σίτισή του, ο κατάδικος ανέφερε πως σιτίζεται, όπως και οι υπόλοιποι κρατούμενοι των Αστυνομικών Κρατητηρίων, από φαγητό που παρασκευάζεται και μεταφέρεται από τις Κεντρικές Φυλακές. Εντούτοις, εν αντιθέσει με τους υπόλοιπους κρατούμενους που δύνανται να παραγγέλνουν φαγητό με δικά τους έξοδα, σε αυτόν δεν επιτρέπεται να το πράττει και δεν επιτρέπεται ούτε στους οικείους του να του προσκομίζουν φαγητό ή οποιαδήποτε άλλα βρώσιμα είδη.
Ακόμα, σημείωσε ότι η επικοινωνία του με τους οικείους του και με τη δικηγόρο του γίνεται μέσω κινητού τηλεφώνου της υπηρεσίας, το οποίο φέρει ο δεσμοφύλακας που είναι επιφορτισμένος με τη φύλαξή του. Εντούτοις, πάντα η επικοινωνία γίνεται σε ανοικτή ακρόαση και με τον τρόπο αυτό δεν διασφαλίζεται το απόρρητο της επικοινωνίας με τη νομική του σύμβουλο.
Στο μεταξύ, μέχρι την επίσκεψη της Επιτρόπου, δεν του είχε παρασχεθεί, κατά την παραμονή του στα Κρατητήρια, οποιαδήποτε ψυχική ή/και ψυχολογική υποστήριξη, παρότι μεταφέρθηκε εκεί ως ενδεχόμενο θύμα βιασμού, παρά μόνο συνομίλησε μια φορά́ με ψυχολόγο η οποία επικεντρώθηκε στην φαρμακευτική αγωγή που λαμβάνει.
«Ενώ ορθώς αναγνωρίστηκε το δικαίωμα του συγκεκριμένου κατάδικου για προστασία, παραγνωρίστηκε σωρεία δικαιωμάτων που θα έπρεπε να απολαμβάνει ως άτομο που στερείται της ελευθερίας του», αναφέρει η Επίτροπος. Ως αποτέλεσμα, προσθέτει, δεν έχει ούτε τα δικαιώματα του κατάδικου ως φυλακισθέντα προσώπου αλλά ούτε δικαιώματα που έχουν οι άλλοι κρατούμενοι στα εν λόγω κρατητήρια, με αποτέλεσμα οι συνθήκες περιορισμού της ελευθερίας του να έχουν οδηγήσει σε κατάργηση δικαιωμάτων και ο εικοσιτετράωρος περιορισμός στο κελί του σε απάνθρωπη και εξευτελιστική μεταχείριση και τιμωρία.
Ως εκ τούτου, η Επίτροπος εισηγείται ο κατάδικος είτε να μεταφερθεί σε άλλα Αστυνομικά Κρατητήρια, όπου θα διασφαλίζονται πλήρως τα δικαιώματά του και κυρίως το δικαίωμα προαυλισμού σε εξωτερικό χώρο με φυσικό αέρα και φυσικό φωτισμό, είτε να γίνουν οι ανάλογες διευθετήσεις για πρόσβαση στα δικαιώματα του, σε συνεννόηση με τον Αν. Διευθυντή των Φυλακών.
Επίσης, μέχρι τη διευθέτηση της μεταγωγής του σε άλλα Αστυνομικά Κρατητήρια, η Επίτροπος ζητά να εξεταστεί με ποιον τρόπο δύναται να έχει πρόσβαση σε μέσα ψυχαγωγίας κατά την παραμονή στο κελί του, όπως τηλεόραση και ραδιόφωνο. Ζητά, επίσης, να ληφθούν μετρά για τη διασφάλιση του απορρήτου των τηλεφωνικών επικοινωνιών του κατάδικου με τη δικηγόρο του και να του παρασχεθεί, νοουμένου ότι το επιθυμεί, η αναγκαία ψυχική και ψυχολογική στήριξη.
Γενικές συνθήκες κράτησης στα συγκεκριμένα κρατητήρια
Σύμφωνα με την Επίτροπο, στον χώρο κρατούνταν συνολικά 32 άτομα: 19 υπόδικοι, 3 ποινικοί κρατούμενοι, 6 διοικητικοί κρατούμενοι και ένας κατάδικος που μεταφέρθηκε από τις Κεντρικές Φυλακές. Η επίσημη χωρητικότητα των συγκεκριμένων Αστυνομικών Κρατητηρίων αντιστοιχεί σε 38 άτομα, τα οποία είναι διαχωρισμένα σε τρεις πτέρυγες: στην πτέρυγα υποδίκων/ποινικών κρατούμενων, στην πτέρυγα διοικητικών κρατούμενων και στην πτέρυγα εφήβων/ανηλίκων.
Η πτέρυγα υποδίκων/ποινικών κρατούμενων αποτελείται από 25 ατομικά κελιά, που δεν διαθέτουν παράθυρα, αλλά διασφαλίζεται η πρόσβαση σε φυσικό φως λόγω της αντικατάστασης μέρους της εξωτερικής τοιχοποιίας με υαλότουβλα, αλλά όχι η πρόσβαση σε αέρα. Στο πάνω μέρος της εξωτερικής τοιχοποιίας υπάρχει οπή για την πρόσβαση των κελιών σε καθαρό αέρα, καθώς και για τον εξαερισμό του χώρου ή οποία «δεν διασφαλίζει επ’ ουδενί την πρόσβαση σε καθαρό αέρα ούτε τον επαρκή εξαερισμό τους», τονίζει η Επίτροπος.
Παρόμοια διαρρύθμιση υπάρχει και στην πτέρυγα των διοικητικά κρατούμενων, η οποία αποτελείται από 9 ατομικά κελιά. Η πτέρυγα εφήβων/ανηλίκων αποτελείται από 4 ατομικά κελιά, παρόμοιας διαρρύθμισης αλλά μεγαλύτερου μεγέθους. Επίσης, τα κελιά της συγκεκριμένης πτέρυγας διαθέτουν παράθυρα με μεταλλικό πλέγμα ασφαλείας, τα οποία ανοίγουν και, ως εκ τούτου, υπάρχει έστω και περιορισμένη η πρόσβασή τους σε καθαρό αέρα.
Η Επίτροπος κάνει αναφορά σε έντονη μυρωδιά καπνίσματος και κλεισούρας κατά την επίσκεψή της, λόγω της ανεπάρκειας του εξαερισμού τους και της απόδοσης των κλιματιστικών, αλλά και της παντελούς έλλειψης σε αέρα και φως. «Αυτό επιβάλλει τη λήψη μέτρων, αφενός για την επιδιόρθωση/επιθεώρηση του κεντρικού συστήματος κλιματισμού, αφετέρου, δε, για την διασφάλιση του επαρκούς εξαερισμού», αναφέρει.
Ακόμα, σημειώνει ότι, με εξαίρεση την πτέρυγα ανηλίκων/εφήβων, οι άλλες δύο πτέρυγες διαθέτουν επιπλέον ξεχωριστό κοινόχρηστο χώρο έξω από τα κελιά στον οποίο οι κρατούμενοι δύνανται να κυκλοφορούν ελεύθερα καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας μέχρι και την ώρα της κατάκλισης.
Εντούτοις, η πτέρυγα ανηλίκων/εφήβων δεν διαθέτει ξεχωριστό κοινόχρηστο χώρο, για να μην έχουν άμεση οπτική επαφή με τους υπόλοιπους ενήλικες κρατούμενους στις άλλες πτέρυγες των Αστυνομικών Κρατητηρίων. Για το λόγο αυτό, στις περιπτώσεις που στη συγκεκριμένη πτέρυγα κρατούνται πέραν των δύο εφήβων/ανηλίκων, μεταφέρονται, κατά τη διάρκεια της ημέρας και νοουμένου ότι εκφράσουν τέτοια επιθυμία, στο ίδιο κελί της πτέρυγας ούτως ώστε να δύνανται να συνομιλούν και να συναναστρέφονται μεταξύ τους.
Όπως σημειώνει η Επίτροπος, αυτό αναγκάζει τους ανήλικους κρατούμενους να βρίσκονται όλο το 24ωρο μέσα στο κελί τους χωρίς την δυνατότητα να βγουν έξω από αυτό για λίγο είτε σε κοινόχρηστο χώρο είτε σε εξωτερικό χώρο προαυλισμού, επειδή δεν υπάρχει τέτοιος χώρος.
Σημειώνεται επίσης, ότι ο εσωτερικός χώρος για προαυλισμό είναι απλά ένα μεγάλο δωμάτιο χωρίς πρόσβαση σε αέρα και φως και ιδιαίτερα ζεστό που δεν προτιμάται από κανένα κρατούμενο εφόσον η παρουσία τους ,υπό τις συνθήκες που λειτουργεί εκεί συνιστά «μορφή βασανιστηρίων», κατά την Επίτροπο.
Ενδεικτικά, η Επίτροπος αναφέρει ότι κανένας εκ των κρατουμένων δεν έκανε χρήση του εν λόγω χώρου καθ’ όλη τη διάρκεια της επίσκεψης της, ενώ οι ίδιοι οι κρατούμενοι ανέφεραν ότι προτιμούν να παραμένουν στο κελί τους που η θερμοκρασία είναι κάπως καλύτερη παρά να μεταβαίνουν στον συγκεκριμένο χώρο.
Η Επίτροπος σημειώνει ότι η Επιτροπή Πρόληψης των Βασανιστηρίων του Συμβουλίου της Ευρώπης (CPT) αναφέρει ότι η έλλειψη κατάλληλου εξωτερικού χώρου άσκησης καθιστά τον χώρο των αστυνομικών κρατητηρίων ακατάλληλο για κράτηση ατόμων πέραν των 24 ωρών.
Σημειώνει ότι στα συγκεκριμένα κρατητήρια υπάρχει δεύτερη εσωτερική αυλή, η οποία εξαερίζεται επαρκώς, έχει πρόσβαση σε φυσικό φωτισμό και επιτηρείται από κάμερα. Ο συγκεκριμένος χώρος χρησιμοποιείται από το προσωπικό του Αστυνομικού Σταθμού.
Προβληματισμό εξέφρασε, ακόμα, για την κράτηση στον ίδιο χώρο ποινικών κρατούμενων και υπόδικων, καθότι η συγκεκριμένη πρακτική έρχεται σε αντίθεση με τις σχετικές επί του θέματος συστάσεις της CPT, η οποία συστήνει τον διαχωρισμό των συγκεκριμένων κατηγοριών κρατουμένων.
Όσον αφορά τους διοικητικούς κρατούμενους, η Επίτροπος κάνει αναφορά σε περίπτωση που κρατείτο εκεί δύο μήνες, παρά την οδηγία του Διοικητή της Υπηρεσίας Αλλοδαπών και Μετανάστευσης ότι όλοι οι υπό απέλαση αλλοδαποί μεταφέρονται άμεσα στη Μεννόγεια, εκτός αν πρόκειται να απελαθούν εντός 48 ωρών και τις επισημάνσεις της CPT ότι τα άτομα που στερούνται της ελευθερίας τους βάσει της μεταναστευτικής νομοθεσίας πρέπει να κρατούνται σε κέντρα που έχουν σχεδιαστεί ειδικά για τον σκοπό αυτό καθότι «…τα αστυνομικά κρατητήρια δεν είναι κατάλληλοι χώροι για τη φιλοξενία ατόμων που τελούν υπό κράτηση για θέματα μετανάστευσης».
«Ούτε οι οδηγίες του Αρχηγού Αστυνομίας ούτε οι συστάσεις της CPT εφαρμόζονται για τους διοικητικά κρατούμενους και δεν ακολουθούνται από τους αρμόδιους», διαπιστώνει η Επίτροπος, αφού οι διοικητικά κρατούμενοι αντί να βρίσκονται σε χώρο κράτησης άτυπων μεταναστών βρίσκονται σε κρατητήρια στερούμενοι το δικαίωμα προαυλισμού και καλύτερων συνθηκών κράτησης για περίοδο μηνών.
Επισκέψεις κρατουμένων και διατροφή
Όσον αφορά τις επισκέψεις που δέχονται οι κρατούμενοι, η Επίτροπος σημείωσε ότι διαπιστώθηκε ότι οι κάμερες έχουν αφαιρεθεί από τον χώρο συναντήσεων των κρατουμένων με τους δικηγόρους τους, παρότι πίσω από την πόρτα εύκολα μπορεί να παραμείνει κάποιος και να ακούσει τα λεχθέντα εάν το επιθυμεί.
Το φαγητό που παρέχεται στα άτομα που κρατούνται στα συγκεκριμένα Αστυνομικά Κρατητήρια, η σίτιση είναι η ίδια με αυτή των Κεντρικών Φυλακών, απ’ όπου αποστέλλεται το φαγητό. Επίσης, οι κρατούμενοι δύνανται, κατά κανόνα με δικά τους χρήματα, να ζητούν από τους επί καθήκοντι Αστυνομικούς να παραγγέλνουν φαγητό από έξω ενώ ανά πάσα στιγμή έχουν πρόσβαση σε μηχάνημα αυτόματης πώλησης αναψυκτικών.
Η Επίτροπος αναφέρει, ακόμα, ότι η πληροφόρηση των κρατουμένων για το σύνολο των δικαιωμάτων τους αποτελεί βασική προϋπόθεση για την άσκηση τους. Κατά την επίσκεψη της, διαπίστωσε ότι τα έντυπα των Δικαιωμάτων των Κρατουμένων και των Κανόνων του Κρατητηρίου ήταν διαθέσιμα σε διάφορες γλώσσες, πέραν της ελληνικής και αγγλικής. Εντούτοις, τα υπό αναφορά έντυπα δεν ήταν αναρτημένα σε όλα τα κελιά των Αστυνομικών Κρατητηρίων, παρότι αυτό αποτελεί υποχρέωση του Υπεύθυνου του κρατητηρίου.
Όσον αφορά στη χορήγηση της φαρμακευτικής αγωγής, η Επίτροπος επισημαίνει ότι χορηγείται από τους επί καθήκοντι Αστυνομικούς και όχι από νοσηλευτικό προσωπικό. Τα φάρμακα προσκομίζονται στα άτομα που κρατούνται στα Κρατητήρια από συγγενικά τους πρόσωπα, μαζί με τη σχετική ιατρική συνταγή, ή εξασφαλίζονται κατόπιν εξέτασής τους από ιατρό πριν τη μεταφορά τους στα Κρατητήρια.
Αναφορικά με τη στελέχωση των συγκεκριμένων κρατητηρίων, κατά την επίσκεψη της Επιτρόπου υπήρχαν 4 ή 5 αστυνομικοί κατά τη διάρκεια της μέρας και 3 τη νύχτα, ενώ εκτελούσαν καθήκοντα και Συμβασιούχοι Ειδικοί Αστυνομικοί.
Ακόμα, στα Αστυνομικά Κρατητήρια βρίσκεται καθ’ όλο το 24ωρο και ένας δεσμοφύλακας, ο οποίος είναι επιφορτισμένος για τη φύλαξη και τις ανάγκες του κρατούμενου που μεταφέρθηκε από τις Κεντρικές Φυλακές. Οι ίδιοι οι Αστυνομικοί ανέφεραν στην Επίτροπο ότι η περαιτέρω στελέχωση των Αστυνομικών Κρατητηρίων είναι επιβεβλημένη, ιδιαιτέρως εάν ληφθεί υπόψη ο μεγάλος αριθμός κρατουμένων που φιλοξενεί.
Για τα παραπάνω, η Επίτροπος προτείνει να ληφθούν άμεσα μέτρα για την επιδιόρθωση/επιθεώρηση του κεντρικού συστήματος κλιματισμού και για τη διασφάλιση του επαρκούς εξαερισμού και της πρόσβασης σε καθαρό αέρα σε όλες τις πτέρυγες των Αστυνομικών Κρατητηρίων.
Προτείνει, ακόμα, να ενταθούν οι προσπάθειες για την διαμόρφωση εξωτερικού χώρου προαυλισμού και να λαμβάνονται τα κατάλληλα μέτρα ώστε να αποφεύγεται ο συγχρωτισμός υποδίκων και ποινικών κρατούμενων στα Αστυνομικά Κρατητήρια, ιδίως η μεταξύ τους αλληλεπίδραση και επαφή η οποία φαίνεται να υπάρχει για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Ακόμα, συστήνει η κράτηση διοικητικά κρατούμενων σε Αστυνομικά Κρατητήρια να περιορίζεται στο ελάχιστο και να μεταφέρονται το συντομότερο δυνατόν στο Χώρο Κράτησης Απαγορευμένων Μεταναστών.
Η Επίτροπος αναφέρει, ακόμη, την ανάγκη να γίνουν οι αναγκαίες διευθετήσεις ώστε η επικοινωνία των κρατουμένων με τους δικηγόρους τους να μη διεξάγεται υπό την οπτική και ακουστική παρουσία των επί καθήκοντι Αστυνομικών, να γίνουν οι δέουσες ενέργειες, ώστε τα έντυπα των Δικαιωμάτων των Κρατουμένων και των Κανόνων του Κρατητηρίου να τοποθετηθούν σε όλα ανεξαιρέτως τα κελιά και να προστατεύονται από τυχόν σκίσιμο ή καταστροφή.
Τονίζεται, ακόμα, η ανάγκη χορήγησης της φαρμακευτικής αγωγής στους κρατούμενους από προσοντούχο ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό και όχι από τους επί καθήκοντι Αστυνομικούς και να εξεταστεί κατά πόσον ενδείκνυται και είναι εφικτή η περαιτέρω στελέχωση των συγκεκριμένων Αστυνομικών Κρατητηρίων.
Η Επίτροπος υπέβαλε την έκθεσή της στον Υπουργό Δικαιοσύνης & Δημόσιας Τάξης, στον Αν. Διευθυντή των Κεντρικών Φυλακών, για ότι αφορά τον κατάδικο που μεταφέρθηκε στις Κεντρικές φυλακές και την κοινοποίησε στον Αρχηγό Αστυνομίας για τυχόν δικές τους ενέργειες.
