*Tου Μιχάλη Ζαντή
Η παγκοσμιοποίηση, η κλιματική αλλαγή και η αυξανόμενη αλληλεξάρτηση υποδομών έχουν δημιουργήσει ένα περιβάλλον όπου οι κρίσεις και τα μείζονα περιστατικά εμφανίζονται με αυξημένη συχνότητα και πολυπλοκότητα. Από πανδημίες και φυσικές καταστροφές έως κυβερνοεπιθέσεις και βιομηχανικά ατυχήματα, οι επιπτώσεις τους επηρεάζουν τη δημόσια ασφάλεια, την οικονομία και την κοινωνική συνοχή. Στο πλαίσιο αυτό, η ικανότητα ενός κράτους να διαχειρίζεται κρίσεις και να ανταποκρίνεται αποτελεσματικά σε μεγάλα περιστατικά αποτελεί κρίσιμο δείκτη ανθεκτικότητας.
Η Κύπρος, λόγω της γεωγραφικής της θέσης και των κλιματικών της συνθηκών, είναι ιδιαίτερα εκτεθειμένη σε δασικές πυρκαγιές, σεισμούς, πλημμύρες, αλλά και σε τεχνολογικούς και υγειονομικούς κινδύνους. Η διαχείριση κρίσεων και η ανταπόκριση σε μείζονα περιστατικά, σε συνδυασμό με την υιοθέτηση Διεθνών και Ευρωπαϊκών προτύπων, αποτελούν βασικά εργαλεία για την ενίσχυση της ετοιμότητας και της ανθεκτικότητας του Κυπριακού κράτους και των Υπηρεσιών του.
Διαχείριση Κρίσεων Vs Ανταπόκριση Μεγάλων Περιστατικών: Βασικές Διαφορές
Η Διαχείριση Κρίσεων είναι η οργανωμένη διαδικασία μέσω της οποίας ένας οργανισμός προετοιμάζεται, ανταποκρίνεται και ανακάμπτει από απρόσμενα γεγονότα που απειλούν τη λειτουργία, τη φήμη ή την ασφάλεια και υγεία των ενδιαφερομένων μερών του. Περιλαμβάνει σαφή επικοινωνία, ταχεία λήψη αποφάσεων και στρατηγικές ενέργειες με στόχο την ελαχιστοποίηση των ζημιών, τη διασφάλιση της ασφάλειας και την αποκατάσταση της κανονικής του λειτουργίας. Η αποτελεσματική Διαχείριση Κρίσεων δεν βοηθά μόνο στην αντιμετώπιση καταστάσεων έκτακτης ανάγκης, όπως φυσικές καταστροφές, κυβερνοεπιθέσεις ή ατυχήματα, αλλά μετατρέπει τις προκλήσεις σε ευκαιρίες για ανθεκτικότητα, βελτίωση και ανάπτυξη.
Αντίθετα, η Ανταπόκριση σε Μείζονα Περιστατικά είναι η συντονισμένη διαδικασία ενεργειών που πραγματοποιείται όταν συμβεί ένα σοβαρό και απρόβλεπτο γεγονός, το οποίο μπορεί να προκαλέσει εκτεταμένες συνέπειες στην κοινωνία, στο περιβάλλον ή στη λειτουργία των οργανισμών και των υπηρεσιών. Στόχος της είναι η άμεση προστασία της ανθρώπινης ζωής και ασφάλειας, η διασφάλιση της συνέχειας των κρίσιμων λειτουργιών, καθώς και η μείωση των επιπτώσεων, μέσω ταχείας λήψης αποφάσεων, αποτελεσματικής επικοινωνίας και συνεργασίας μεταξύ όλων των εμπλεκομένων φορέων.
Η διαφοροποίηση αυτή έχει ιδιαίτερη σημασία για χώρες όπως η Κύπρος, όπου η στρατηγική διαχείριση (π.χ. σχέδια Πολιτικής Προστασίας) πρέπει να συνδέεται οργανικά με την επιχειρησιακή δράση (π.χ. Πυρόσβεση, Διάσωση, Εκκένωση πληθυσμών). Ιδανικά, και οι δύο αυτές διαδικασίες πρέπει να λειτουργούν συμπληρωματικά, εντός ενός ευρύτερου Συστήματος Διαχείρισης Κινδύνου, Επιχειρησιακής Συνέχειας και Κοινωνικής Ανθεκτικότητας.
Ο Ρόλος των Προτύπων
Τα Διεθνή (ISO) και Ευρωπαϊκά (EN) πρότυπα, παρέχουν ένα κοινό πλαίσιο για την εναρμόνιση των διαδικασιών, τον συντονισμό των Φορέων/Υπηρεσιών και την ενίσχυση της διαλειτουργικότητας.
Σημαντικά παραδείγματα προτύπων είναι:
- ISO 22301:2019 – Security and resilience – Business continuity management systems – Requirements
- ISO 22320:2018 – Security and resilience – Emergency management – Guidelines for incident management
- ISO 22395:2018 – Security and resilience – Community resilience – Guidelines for supporting vulnerable persons in an emergency
- ISO 22398:2013 – Societal security – Guidelines for exercises
- ISO 31000:2018 – Risk management – Guidelines
- CEN/TS 17091:2018 – Crisis management – Guidance for developing a strategic capability
Η εφαρμογή αυτών των προτύπων στην Κύπρο θα ενισχύσει την αποτελεσματικότητα των Αρμόδιων Αρχών, θα βελτιώσει την επικοινωνία και θα συμβάλλει στη δημιουργία κουλτούρας ανθεκτικότητας.
Προκλήσεις και Μελλοντικές Προοπτικές
Παρά την πρόοδο σε αρκετούς τομείς, καταγράφονται και προκλήσεις όπως:
- Περιορισμένη θεσμική ενσωμάτωση των προτύπων σε νομοθεσίες, διαδικασίες και οδηγίες
- Ανάγκη για συστηματική εκπαίδευση και πιστοποίηση των στελεχών με βάση πρότυπα όπως τα ISO 22320 και ISO 22398
- Ελλείψεις σε ψηφιακά εργαλεία πρόγνωσης και έγκαιρης προειδοποίησης
Η ενίσχυση της Διατομεακής Συνεργασίας, η αξιοποίηση του Μηχανισμού Πολιτικής Προστασίας της ΕΕ και η επένδυση σε τεχνολογίες όπως big data και Τεχνητή Νοημοσύνη (AI) μπορούν να ενδυναμώσουν την Κυπριακή ανθεκτικότητα σε κρίσεις.
Συμπεράσματα
Η Διαχείριση Κρίσεων και η Ανταπόκριση σε Μείζονα Περιστατικά στην Κύπρο χρειάζονται εξέλιξη και βελτίωση και τα Διεθνή και Ευρωπαϊκά πρότυπα μπορουν να συμβάλουν σημαντικά σε αυτό. Η συστηματική ενσωμάτωση τους στο θεσμικό πλαίσιο και η πρακτική εφαρμογή τους από τις Αρμόδιες Αρχές αποτελούν κρίσιμους παράγοντες για την ενίσχυση της ασφάλειας και της εμπιστοσύνης των πολιτών.
Η διαχείριση κρίσεων και η ανταπόκριση σε μεγάλα περιστατικά βασίζονται στην προετοιμασία, τον συντονισμό και τη συνεχή αναβάθμιση. Τα Διεθνή και Ευρωπαϊκά πρότυπα παρέχουν τον συνδετικό κρίκο μεταξύ σχεδιασμού και πράξης και μεταξύ πρόβλεψης και δράσης.
Σε κάθε επίπεδο – από Ιδιωτικούς Οργανισμούς, Τοπική Αυτοδιοίκηση και Κρατικές Υπηρεσίες – τα πρότυπα αποτελούν εργαλεία εμπιστοσύνης και αποτελεσματικότητας. Στην κρίση, η Τυποποίηση προσφέρει αυτό που χρειάζεται περισσότερο – σταθερότητα στην αβεβαιότητα.
* Ο Μιχάλης Ζαντής είναι πτυχιούχος στον κλάδο των Μηχανολογικών Εγκαταστάσεων Κτιρίων και εργάζεται ως Λειτουργός Τυποποίησης στον Τομέα Μηχανολογίας του Κυπριακού Οργανισμού Τυποποίησης (CYS). Οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να επικοινωνούν με τον CYS στα τηλέφωνα 22411415, 22411412 ή στο email cystandards@cys.org.cy
