Παύλος Λιασίδης*
Μια πολύ συνηθισμένη ερώτηση αυτές τις μέρες, είναι αν η λειτουργεία της ανταγωνιστικής αγοράς ενέργειας (ΑΑΕ) τον Οκτώβριο, θα μειώσει επιτέλους τις τιμές του ρεύματος. Η απάντηση δεν είναι απλή, σίγουρα ο ορθολογισμός μας λέει ότι δεν θα πάει πιο πάνω, θα συγκρατηθεί, και μόνο προς τα κάτω μπορεί να πάει.
Τα νέα δεδομένα
Το πρώτο πράγμα που πρέπει να γνωρίζει ο απλός καταναλωτής, είναι ότι η τιμή του ρεύματος, από την ώρα που θα λειτουργήσει η ΑΑΕ, δεν θα καθορίζεται από το κόστος παραγωγής αλλά από τις δυνάμεις της αγοράς. Αυτή είναι η βασική ιδέα ενός ανταγωνιστικού περιβάλλοντος. Δυνάμεις όπως η προσφορά και η ζήτηση, η χαμηλότερη και η πιο ψηλή τιμή που θα μας δίνουν οι διάφοροι προμηθευτές και οι πιέσεις που θα δημιουργήσουν οι καταναλωτές, θα καθορίζουν και τις τιμές.
Ο βραχνάς του κόστους παραγωγής πλέον μετακυλήσετε στους παραγωγούς και τους προμηθευτές. Αυτοί πλέον, για το δικό τους συμφέρον, πρέπει να βρίσκουν τρόπους να μειώνουν το κόστος ώστε να τους συμφέρει να πουλούν την ενέργεια τους στις τιμές που αναζητούν οι καταναλωτές. Κάποιοι θα τα καταφέρουν και κάποιοι όχι, κάποιοι θα κερδίζουν και κάποιοι άλλοι θα πτωχεύσουν. Και αυτό δεν είναι κακό.
Η θεωρία
Στην αρχή, τους πρώτους μήνες λειτουργίας της ΑΑΕ, οι τιμές θα κυμανθούν περίπου στα ίδια επίπεδα που είναι σήμερα. Απλά οι νέοι προμηθευτές που θα μπουν στην αγορά, και θα θέλουν να κερδίσουν το δικό τους μερίδιο, θα αρχίσουν να πουλούν σε ελαφρά χαμηλότερες τιμές. Πιθανών της τάξεως του 5%-10%. Αυτή η μειωμένη τιμή δεν θα έχει να κάνει με το πόσο τους κοστίζει. Μπορεί να τους κοστίζει πολύ λιγότερα. Αλλά θα κρίνουν ότι είναι αρκετό για να στρέψει ένα μέρος της αγοράς προς αυτούς.
Στην συνέχεια, ο προμηθευτής που πουλά ακριβότερα, και αρχίσει να χάνει μερίδιο στην αγορά, θα προσπαθήσει να βρει τρόπους να προσφέρει και αυτός την ίδια ή χαμηλότερη τιμή. Αυτός ο κύκλος θα επαναλαμβάνεται και θα επιφέρει σταδιακά μείωση των τιμών. Είναι μια διαδικασία που θα πάρει κάποιο χρόνο.
Το κρίσιμο σημείο θα φανεί την ώρα που οι φθηνότεροι ή οι ακριβότεροι προμηθευτές της αγοράς, θα αρχίσουν να προσεγγίζουν το πραγματικό κόστος παραγωγής και δεν θα είναι πλέον τόσο εύκολο για όλους, να μειώσουν τις τιμές τους ακόμη περισσότερο. Την στιγμή εκείνη είναι που θα φανεί πόσοι και ποιοι θα αντέξουν, αν θα οδηγηθούμε σε ολιγοπώλιο και καρτέλ, ή το ακριβώς αντίθετο, αν θα δούμε μεγάλες και δραστικές μειώσεις των τιμών με τρόπο ραγδαίο και ουσιαστικό. Με άλλα λόγια δηλαδή, αν θα δούμε μια επανάληψη αυτού που είδαμε με τις τηλεπικοινωνίες πριν μερικές δεκαετίες.
Η κρίσιμη στιγμή
Σε αυτό το κρίσιμο σημείο είναι και η ώρα του ρόλου που θα πρέπει να παίξει η πολιτεία σαν σύνολο. Αν θα κινηθεί συγκροτημένα με όραμα και σχεδιασμό για να δώσει το επιθυμητό αποτέλεσμα. Η σωστή λειτουργεία της αγοράς από τον ΔΣΜΚ, οι έγκαιρες ρυθμιστικές αποφάσεις από την ΡΑΕΚ, οι πολιτικές του Υπουργείου Ενέργειας, οι άμεσες και γρήγορες παρεμβάσεις της Επιτροπής Προστασίας Ανταγωνισμού, της Εφόρου Κρατικών Ενισχύσεων, καθώς και ο ρόλος και η τοποθέτηση που θα πάρει η κρατική ΑΗΚ σε αυτό το νέο περιβάλλον, θα πρέπει να κινηθούν συγκροτημένα με βάση ενός κοινού σχεδιασμού που πρέπει να είναι έτοιμος εκ των προτέρων και να προβλέπει όλα τα πιθανά σενάρια.
Πλέον η αγορά μας δεν είναι πρωτάρης. Έχουμε από άλλες φιλελευθεροποιήσεις στην αγορά και γνώση και πείρα. Και καλά και κακά παραδείγματα. Καλό παράδειγμα οι τηλεπικοινωνίες, κακό παράδειγμα οι αερομεταφορές.
Δυο βασικοί παράγοντες που θα παίξουν καθοριστικό ρόλο στο τελικό αποτέλεσμα είναι αυτός της ρευστότητας σε συνδυασμό με την επάρκεια (τις ποσότητες ρεύματος δηλαδή που θα μπορούν να παράγονται), και το ενεργειακό μίγμα, τον συνδυασμό δηλαδή των τεχνολογιών που θα χρησιμοποιηθούν ώστε να έχουμε το χαμηλότερο κόστος.
Ο κύκλος ωρίμανσης της αγοράς
Όλα τα πιο πάνω, αν τα χειριστούμε με όραμα, σχέδιο και συγκροτημένα, θα μπορέσουν να οδηγήσουν στο γρήγορο κλείσιμο ενός αναγκαίου κύκλου ωρίμανσης της αγοράς που θα μπορέσει να μας δώσει και το επιθυμητό αποτέλεσμα. Δεν πρέπει να μακρηγορήσει, οι ενέργειες της πολιτείας δεν πρέπει να καθοδηγηθούν ούτε από την επικαιρότητα, ούτε από σπασμωδικές κινήσεις αντίδρασης μπροστά στο κάθε επιμέρους πρόβλημα που μπορεί να διαφανεί στο δρόμο. Πρέπει να έχει σχέδιο και να παραμείνει στοχο-προσηλωμένη σε αυτό.
*Επίτροπος Ενέργειας
Μέλος Πολιτικού Γραφείου ΔΗΣΥ
