Μπορεί στο γεωπολιτικό πεδίο ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να έχει πετύχει να κερδίσει τις εντυπώσεις – από τη Συρία έως τη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ, όπου μίλησε για business και F-35 με τον «καλό φίλο» του Τραμπ – αλλά στο εσωτερικό έχει πληθώρα προκλήσεων να αντιμετωπίσει.
Σοβαρότερη όλων; Η κατάσταση της οικονομίας, την οποία οι Financial Times περιγράφουν σε σημερινό εκτενές ρεπορτάζ με ζοφερά χρώματα.
Η οικονομία της Τουρκίας δείχνει σημάδια βαθιάς κόπωσης, καθώς η εφαρμογή του σκληρού σταθεροποιητικού προγράμματος από τον υπουργό Οικονομικών Μεχμέτ Σιμσέκ οδηγεί σε ύφεση, κύμα χρεοκοπιών και κοινωνική πίεση, σημειώνουν οι Financial Times, ενώ προσθέτουν πως η πολιτική καταστολή και η σύλληψη του δημοφιλή δημάρχου Κωνσταντινούπολης Εκραίμ Ιμάμογλου ανατρέπουν τις εύθραυστες ισορροπίες.
Οι επενδυτές ανησυχούν για πιθανή αποσταθεροποίηση, οι αγορές παρακολουθούν με νευρικότητα και η στήριξη στον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν φθίνει ραγδαία, σύμφωνα με το δημοσίευμα της βρετανικής εφημερίδας.
Από το οικονομικό θαύμα στο «θαύμα» της επιβίωσης
Μέχρι πριν από λίγα χρόνια, η Τουρκία αποτελούσε success story του αναπτυσσόμενου κόσμου, με υψηλή ανάπτυξη, φθηνό δανεισμό και μια οικοδομική έκρηξη που μείωσε τη φτώχεια και τόνωσε τη μεσαία τάξη, θυμίζουν οι FT.
Όμως το μοντέλο αυτό, βασισμένο σε χαμηλά επιτόκια και δανειακή υπερδιόγκωση, οδήγησε τη χώρα σε κρίση. Το 2022, ο πληθωρισμός εκτοξεύτηκε στο 60%, η λίρα κατέρρευσε, τα συναλλαγματικά αποθέματα βυθίστηκαν και το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών πλησίασε το 6% του ΑΕΠ.
Η ανάθεση του τιμονιού στον τεχνοκράτη Σιμσέκ και η στροφή στην «ορθόδοξη» οικονομική πολιτική ήρθαν πολύ αργά και με τεράστιο κοινωνικό κόστος. Τα επιτόκια απογειώθηκαν, η εσωτερική ζήτηση πάγωσε και τα συναλλαγματικά αποθέματα ανασυγκροτήθηκαν, αλλά η πραγματική οικονομία στενάζει. Πάνω από 900 επιχειρήσεις κήρυξαν πτώχευση το πρώτο πεντάμηνο του 2025, σχεδόν διπλάσιες από πέρυσι.
Η πολιτική κρίση ανατινάζει τη σταθεροποίηση
Το εύθραυστο οικονομικό «θαύμα» του Σιμσέκ δέχθηκε καίριο πλήγμα μετά τη σύλληψη του Ιμάμογλου στις 19 Μαρτίου. Η καταστολή της αντιπολίτευσης, που συνεχίστηκε με διώξεις κατά στελεχών της μεγαλύτερης εργοδοτικής ένωσης TÜSİAD, προκάλεσε νευρικότητα στις αγορές.
Η Κεντρική Τράπεζα αναγκάστηκε να ρίξει 50 δισ. δολάρια για να υπερασπιστεί τη λίρα, ενώ αύξησε εκ νέου τα επιτόκια, επιδεινώνοντας την ύφεση.
Ακόμα και ψυχολόγοι και γιατροί εγκαταλείπουν τη χώρα, καθώς οι μεσαίες τάξεις δεν μπορούν πλέον να πληρώσουν τις υπηρεσίες τους. Το 45% των ψηφοφόρων του κυβερνώντος AKP παραδέχεται πλέον πως η οικονομία είναι «κακή» ή «πολύ κακή».
Αγορές ή λαός;
Ο ίδιος ο Ταγίπ Ερντογάν έχει φανεί ασυνήθιστα υπομονετικός με τη «σφιχτή» πολιτική Σιμσέκ. Όμως η ραγδαία φθορά της δημοτικότητάς του και οι φήμες περί αποπομπής του υπουργού Οικονομικών ή του διοικητή της Κεντρικής Τράπεζας, Φατίχ Καραχάν, δεν παύουν να φουντώνουν.
Οι αγορές τρομοκρατούνται στην ιδέα μιας επιστροφής στην πολιτική των χαμηλών επιτοκίων. «Εάν ο Σιμσέκ φύγει, η Τουρκία θα βουτήξει σε κρίση εμπιστοσύνης και χρηματοπιστωτικό πανικό», προειδοποιούν αναλυτές όπως ο Τιμ Άς.
Η Τουρκία παραμένει στρατηγικά αναντικατάστατη για τη Δύση – κάτι που, ειρωνικά, της εξασφαλίζει και ανοχή στην αυταρχική στροφή του Ερντογάν. Ωστόσο, για τους επενδυτές το ερώτημα είναι πιο ωμό: αν η τουρκική οικονομία βουλιάξει, θα υπάρξει κάποιος δυτικός παίκτης που θα υπερασπιστεί τα συμφέροντά τους;
«Η απουσία κράτους δικαίου και η εντεινόμενη πολιτική καταστολή αποτελούν μεγαλύτερο εμπόδιο για τις επενδύσεις από τον ίδιο τον πληθωρισμό», λέει χαρακτηριστικά Τούρκος επιχειρηματίας που ζητά να διατηρήσει την ανωνυμία του.
Το τέλος ενός μοντέλου
Η Τουρκία δεν είναι πια φθηνή. Ο πληθωρισμός συνεχίζει να τρέχει, αλλά η λίρα δεν υποτιμάται στον ίδιο ρυθμό – με αποτέλεσμα οι τουρκικές εξαγωγές, ειδικά στον κλάδο της κλωστοϋφαντουργίας, να χάνουν την ανταγωνιστικότητά τους. Ακόμα και χώρες όπως η Βουλγαρία και η Πολωνία έχουν πλέον χαμηλότερο κόστος εργασίας.
Το υπόδειγμα του «αναπτυξιακού αυταρχισμού», που τροφοδοτούσε την ανάπτυξη μέσω φθηνού δανεισμού και κρατικής παρέμβασης, έχει εξαντληθεί. Όπως λέει ο πρώην επικεφαλής οικονομολόγος της EBRD, Ρότζερ Κέλι: «Δεν υπάρχει πια περιθώριο να φουσκώσουν την οικονομία με φθηνό χρήμα. Το μοντέλο έχει τελειώσει.»
Η επόμενη μέρα, προειδοποιούν οι FT, απαιτεί όχι μόνο δημοσιονομική εξυγίανση, αλλά και βαθιές θεσμικές μεταρρυθμίσεις, αποκατάσταση της εμπιστοσύνης και επαναφορά του κράτους δικαίου. Αλλιώς, το όραμα μιας σύγχρονης, εξωστρεφούς Τουρκίας θα μείνει όνειρο απατηλό.
