Η σύγκρουση Ισραήλ–Ιράν αναμένεται να αναδιαμορφώσει τη Μέση Ανατολή, όπως έκαναν οι αραβοϊσραηλινοί πόλεμοι από το 1948 έως το 1973. Το ερώτημα πλέον είναι αν αυτός θα είναι και ο τελευταίος πόλεμος – ή αν θα οδηγήσει σε μια νέα, παρατεταμένη περίοδο αστάθειας και καταστροφής.
Η απειλή του πυρηνικού Ιράν
Το Ισραήλ ισχυρίζεται πως επιτέθηκε επειδή το Ιράν επιταχύνει την παραγωγή πυρηνικών όπλων. Σύμφωνα με την ισραηλινή ηγεσία, οι συνομιλίες Τεχεράνης–Ουάσιγκτον ήταν στάχτη στα μάτια και το Ιράν κινούταν ταχύτατα προς την απόκτηση της βόμβας. Ο Ντόναλντ Τραμπ φαίνεται να συμμερίζεται την εκδοχή αυτή. Οι μυστικές υπηρεσίες των ΗΠΑ δεν συμφωνούν. Και αυτό προκαλεί ρήγμα και στους κόλπους του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος, όπου πολλοί φοβούνται μία επανάληψη των όσων έγιναν με την εισβολή στο Ιράκ.
Ο Διεθνής Οργανισμός Ατομικής Ενέργειας διαπίστωσε πρόσφατα σοβαρές παραβιάσεις και αποθέματα 400 κιλών ουρανίου εμπλουτισμένου στο 60%, αλλά δεν κατέληξε πως το Ιράν κατασκευάζει όπλο. Οι αμερικανικές υπηρεσίες πληροφοριών, με βάση πρόσφατες εκτιμήσεις, θεωρούν ότι –αν και το Ιράν διαθέτει την πρώτη ύλη– δεν φαίνεται να κατασκευάζει άμεσα πυρηνική βόμβα.
Όμως για το Ισραήλ, το ρίσκο είναι υπαρξιακό. Ένα Ιράν με πυρηνικά μπορεί να εκβιάζει τους γείτονες και ενδέχεται να προκαλέσει έναν πυρηνικό ανταγωνισμό στη Μέση Ανατολή. Η ανάγκη πρόληψης κυριαρχεί πάνω από την αβεβαιότητα. Κάπως έτσι οι υπόγειες εγκαταστάσεις του Φορντό βρίσκονται στο στόχαστρο.
Ο Τραμπ, οι «κόκκινες γραμμές» και το μεγάλο δίλημμα
Ο πρόεδρος Τραμπ παραμένει διστακτικός: «Μπορεί να το κάνω, μπορεί και όχι», απάντησε όταν ρωτήθηκε αν θα εμπλακεί στρατιωτικά. Χθες μάλιστα άνοιξε ένα διπλωματικό παράθυρο δύο εβδομάδων. Αν τελικα επιλέξει να χτυπήσει, οι ΗΠΑ μπορούν να πλήξουν εγκαταστάσεις όπως το υπόγειο κέντρο του Φόρντο με τα υπερδιατρητικά τους όπλα – κάτι που το Ισραήλ αδυνατεί να κάνει μόνο του. Όμως η είσοδος των ΗΠΑ στον πόλεμο θα πυροδοτήσει ανεξέλεγκτες εξελίξεις.
Ο κίνδυνος: η Τεχεράνη να απαντήσει με τρομοκρατικές επιθέσεις, να πλήξει την αμερικανική παρουσία στον Περσικό, να ανεβάσει στα ύψη τις τιμές πετρελαίου κλείνοντας τα Στενά του Ορμούζ ή χτυπώντας πετρελαϊκές εγκαταστάσεις στη Σαουδική Αραβία. Ο Τραμπ θα κληθεί τότε να απαντήσει και ενδεχομένως να εμπλακεί σε πόλεμο που έλεγε πως ήθελε να αποφύγει.
Μπορεί να αλλάξει το καθεστώς στο Ιράν;
Ο Μπενιαμίν Νετανιάχου ποντάρει σε αλλαγή καθεστώτος. Υπολογίζει ότι αν πέσει η Ισλαμική Δημοκρατία, το νέο καθεστώς θα είναι πιο διαλλακτικό και θα εγκαταλείψει το πυρηνικό πρόγραμμα. Όμως αυτό παραμένει ευσεβής πόθος: ούτε οι επιθέσεις μπορούν να ρίξουν το καθεστώς, ούτε υπάρχει ενιαία αντιπολίτευση που να μπορεί να κυβερνήσει.
Ο Χαμενεΐ διατηρεί ακόμα τη στήριξη τμημάτων του στρατού και του σκληρού πυρήνα του καθεστώτος, ενώ η αντιπολίτευση στο εσωτερικό και εξωτερικό παραμένει διαιρεμένη – από μεταρρυθμιστές έως νοσταλγούς της μοναρχίας.
Ο κόσμος στην κόψη του ξυραφιού
Ο πόλεμος φέρνει σε δύσκολη θέση και τις παγκόσμιες δυνάμεις. Αν η σύγκρουση επεκταθεί, η ενεργειακή κρίση θα επιστρέψει δριμύτερη. Η Μέση Ανατολή μπορεί να μετατραπεί ξανά σε ζώνη ανεξέλεγκτου χάους, αποσταθεροποιώντας οικονομίες, επενδυτικές αγορές και γεωπολιτικούς σχεδιασμούς από την Κίνα έως την Ευρώπη.
Το δίλημμα για τις ΗΠΑ είναι σαφές: είτε εμπλέκονται επανειλημμένα για να ανακόψουν την πυρηνική φιλοδοξία του Ιράν, είτε στρέφονται ξανά στη διπλωματία. Όσο ατελής κι αν ήταν η συμφωνία του 2015, η αποχώρηση από αυτή αποδείχθηκε καταστροφική.
Πού πάμε από εδώ και πέρα;
Στη διεθνή κοινόητα όλοι μιλούν για αποκλιμάκωση. Το Ιράν, παρά τους βομβαρδισμούς, δηλώνει πρόθυμο να διαπραγματευτεί – αλλά όχι υπό πίεση. Ο Τραμπ μοιάζει να παίζει διπλό παιχνίδι: αφήνει το Ισραήλ να πλήξει, ενώ μετρά τις επιπτώσεις και ετοιμάζει το χαρτί της αμερικανικής παρέμβασης.
Το βέβαιο είναι ότι η σύγκρουση Ισραήλ–Ιράν δεν είναι το τέλος μιας εποχής. Είναι η αρχή μιας νέας, με μεγάλους κινδύνους αλλά και καθοριστικές ευκαιρίες για αναδιάταξη σε μια περιοχή που εδώ και δεκαετίες ζει ανάμεσα σε πόλεμο και ειρήνη.
Πηγή: Ναυτεμπορική, Νατάσα Στασινού • [email protected]
