Πάντα πείσμων, ακραία προσεκτικός, αλλά όλο και πιο μόνος.
Κάπως έτσι θα μπορούσε να περιγραφεί η σημερινή κατάσταση του 86χρονου Ανώτατου Ηγέτη του Ιράν, Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ που βλέπει τους κύριους στρατιωτικούς συμβούλους και συμβούλους ασφαλείας του να εξοντώνονται από τις ισραηλινές αεροπορικές επιδρομές, γεγονός που αφήνει τον στενό κύκλο του γεμάτο κενά και αυξάνει τον κίνδυνο στρατηγικών λαθών.
Την περιρρέουσα ατμόσφαιρα στον κύκλο του Χαμενεΐ μεταφέρουν στο Reuters πέντε πηγές που γνωρίζουν τη διαδικασία λήψης αποφάσεων αλλά και το γενικότερο κλίμα στον κύκλο του Ιρανού ηγέτη.
Μία από αυτές τις πηγές, η οποία παρακολουθεί τακτικά συναντήσεις με τον Χαμενεΐ, χαρακτήρισε τον κίνδυνο ενός «λάθος υπολογισμού» για τις αμτοδράσεις του Ιράν σε θέματα που αφορούν την άμυνα και την εσωτερική σταθερότητα ως «εξαιρετικά μεγάλο».
Από την Παρασκευή έως σήμερα, αρκετοί ανώτεροι στρατιωτικοί διοικητές έχουν σκοτωθεί.
Ανάμεσά τους μερικοί κύριοι σύμβουλοι του Χαμενεΐ από τον κύκλο των Φρουρών της Επανάστασης:
• Ο γενικός διοικητής των Φρουρών Χοσεΐν Σαλαμί,
• Ο επικεφαλής της αεροδιαστημικής υπηρεσίας Αμίρ Αλί Χατζιζαντέχ που ηγήθηκε και του προγράμματος βαλλιστικών πυραύλων του Ιράν και
• Ο αρχηγός των υπηρεσιών κατασκοπείας Μοχάμεντ Καζέμι.
Δεν είναι τυχαίοι. Αυτοί οι άνδρες ήταν μέρος του στενού κύκλου του ανώτατου θρησκευτικού ηγέτη που αποτελείτο από περίπου 15-20 συμβούλους μεταξύ των οποίων διοικητές των Φρουρών, κληρικοί και πολιτικοί.
Οι συνεδριάσεις στο κτήμα του Αλί
Η άτυπη αυτή ομάδα συνεδριάζει σε ad hoc βάση. Πότε γίνεται αυτό; Όταν το γραφείο του Χαμενεΐ επικοινωνεί με τους αρμόδιους συμβούλους για να συγκεντρωθούν στο κτήμα του στην Τεχεράνη για να συζητήσουν μια σημαντική απόφαση.
Τα μέλη της ομάδας χαρακτηρίζονται από ακλόνητη πίστη στον Χαμενεΐ και στην ιδεολογία της Ισλαμικής Δημοκρατίας.
Ο Χαμενεΐ, ο οποίος φυλακίστηκε πριν από την επανάσταση του 1979 και ακρωτηριάστηκε από βομβιστική επίθεση πριν γίνει ηγέτης το 1989, είναι βαθιά αφοσιωμένος στη διατήρηση του ισλαμικού συστήματος διακυβέρνησης του Ιράν και δυσπιστεί βαθιά έναντι της Δύσης.
Βάσει του συστήματος διακυβέρνησης του Ιράν, ο Χαμενεΐ έχει την ανώτατη διοίκηση των ενόπλων δυνάμεων, την εξουσία να κηρύσσει πόλεμο, να διορίζει ή να απολύει ανώτερα στελέχη, συμπεριλαμβανομένων στρατιωτικών διοικητών και δικαστών.
Ο Χαμενεΐ λαμβάνει την τελική απόφαση για σημαντικά ζητήματα, αν και εκτιμά τις συμβουλές, ακούει προσεκτικά διαφορετικές απόψεις και συχνά ζητεί πρόσθετες πληροφορίες από τους συμβούλους του.
Πεισματάρης και προσεκτικός
«Δύο πράγματα μπορεί να πει κανείς για τον Χαμενεΐ: είναι εξαιρετικά πεισματάρης αλλά και εξαιρετικά προσεκτικός. Πολύ προσεκτικός. Γι’ αυτό βρίσκεται στην εξουσία για τόσο καιρό», δηλώνει ο Άλεξ Βατάνκα, διευθυντής του Προγράμματος για το Ιράν στο think-tank του Ινστιτούτου Μέσης Ανατολής στην Ουάσινγκτον.
Προπονώντας τον υϊό
Ο τρόπος του Χαμενεΐ να επιβιώνει έχει επανειλημμένα δοκιμαστεί. Γι’ αυτό άλλωστε ανέπτυξε τη δύναμη των Φρουρών της Επανάστασης και την συνδεδεμένη με αυτούς πολιτοφυλακή Μπασίτζ: Με αυτές κατέστειλε διαδηλώσεις εθνικής κλίμακας το 1999, το 2009 και το 2022.
Ωστόσο, παρότι οι δυνάμεις ασφαλείας κατάφερναν πάντα να επιβιώσουν από διαδηλωτές και διαδηλώσεις και να αποκαταστήσουν την κρατική κυριαρχία, τα χρόνια δυτικών κυρώσεων προκάλεσαν εκτεταμένη οικονομική δυστυχία που, σύμφωνα με τους αναλυτές, μπορεί τελικά να οδηγήσει σε εσωτερικές αναταραχές.
Πλέον το διακύβευμα δεν θα μπορούσε να είναι υψηλότερο για τον Χαμενεΐ καθώς το Ισραήλ σφυροκοπά πυρηνικές και στρατιωτικές εγκαταστάσεις της χώρας.
Πέντε πηγές εξοικειωμένες με τη διαδικασία λήψης αποφάσεων του Χαμενεΐ τονίζουν στο Reuters ότι και υπάρχουν και άλλα άτομα στο εσωτερικό του Ιράν που δεν έχουν γίνει στόχος των ισραηλινών επιδρομών αλλά παραμένουν σημαντικά και με επιρροή. Πρόκειται για κορυφαίους συμβούλους για πολιτικά, οικονομικά και διπλωματικά ζητήματα.
Ο Χαμενεΐ διορίζει τέτοιους συμβούλους για να χειρίζονται διάφορα ζητήματα που προκύπτουν, επεκτείνοντας την εμβέλεια της δικαιοδοσίας του σε ένα ευρύ φάσμα θεσμών: στρατό, ασφάλεια, πολιτική και οικονομικούς τομείς.
Λειτουργώντας με αυτόν τον τρόπο, το γραφείο του Χαμενεΐ συχνά εμπλέκεται όχι μόνο στα σημαντικότερα ζητήματα του κράτους αλλά και στην υλοποίηση ακόμη και μικρών ζητημάτων, λένε άτομα με γνώση της λειτουργίας στο διεθνές πρακτορείο.
Ο νέος κύκλος
Ο γιος του Χαμενεΐ, Μοτζτάμπα, έχει αποκτήσει ολοένα και πιο κεντρικό ρόλο σε αυτή τη διαδικασία τα τελευταία 20 χρόνια. Οικοδομεί έναν ρόλο συνδετικό του επιτελείου Χαμενεΐ όπου εμπλέκονται πρόσωπα, παρατάξεις και οργανισμοί που πρέπει να συντονιστούν.
Ο Μοτζτάμπα, κληρικός μεσαίας βαθμίδας, που θεωρείται από ορισμένους ως πιθανός διάδοχος του ηλικιωμένου πατέρα του, έχει χτίσει στενούς δεσμούς με τους Φρουρούς, κάτι που του δίδει πρόσθετη επιρροή στον μηχανισμό ασφαλείας του Ιράν.
Υπάρχει επίσης ο Αλί Ασγκάρ Χετζάζι, αναπληρωτής αρμόδιος για θέματα πολιτικής ασφάλειας στο γραφείο του Χαμενεΐ. Εχει εμπλακεί σε ευαίσθητες αποφάσεις ασφαλείας και συχνά περιγράφεται ως ο πιο ισχυρός αξιωματούχος των υπηρεσιών πληροφοριών στο Ιράν.
Τέλος, ο επικεφαλής του γραφείου του Χαμενεΐ, Μοχάμεντ Γκολπαγιεγκάνι, καθώς και οι πρώην υπουργοί Εξωτερικών Αλί Ακμπάρ Βελαγιατί και Καμάλ Χαραζί, και ο πρώην πρόεδρος του κοινοβουλίου Αλί Λαριτζανί, παραμένουν έμπιστοι άνθρωποί του σε διάφορα διπλωματικά και εσωτερικά ζητήματα πολιτικής, όπως τα ζητήματα πυρηνικών.
Όμως η απώλεια των διοικητών των Φρουρών της Επανάστασης, αποδεκατίζει τις κορυφαίες βαθμίδες μιας στρατιωτικής οργάνωσης που ο Χαμενεΐ έχει θέσει στο επίκεντρο της εξουσίας από τότε που ανέλαβε τα καθήκοντά του ως ανώτατος ηγέτης το 1989. Είναι η ίδια ομάδα στην οποία βασίζει τόσο την εσωτερική ασφάλεια όσο και την περιφερειακή του στρατηγική.
Οι πιστοί Φρουροί
Σημαντικό: Ενώ η τακτική στρατιωτική ιεραρχία διοικείται από το υπουργείο Άμυνας και τον εκλεγμένο πρόεδρο (εν προκειμένω τον Πεζεσκιάν), οι Φρουροί λογοδοτούν προσωπικά στον Χαμενεΐ, εξασφαλίζοντας τον καλύτερο στρατιωτικό εξοπλισμό για τα χερσαία, αεροπορικά και θαλάσσια τμήματα που ελέγχουν και δίνοντας στους διοικητές τους έναν σημαντικό κρατικό ρόλο.
Ο Χαμενεΐ αντιμετωπίζει σήμερα από τις πιο επικίνδυνες στιγμές στην ιστορία της Ισλαμικής Δημοκρατίας. Βρίσκεται όμως όλο και πιο απομονωμένος λόγω των πρόσφατων απωλειών βασικών του συμμάχων.
Ο επικεφαλής της Χεζμπολάχ, Χασάν Νασράλα, στενός και προσωπικός συνεργάτης του Ιρανού ηγέτη, σκοτώθηκε σε ισραηλινή αεροπορική επιδρομή τον Σεπτέμβριο του περασμένου έτους.
Ομοίως ο Σύρος δικτάτορας Μπασάρ αλ Άσαντ ανατράπηκε από τους αντάρτες τον Δεκέμβριο και διαβεί κρυπτόμενος κάπου στη Ρωσία.
