Η Κύπρος δεν θεωρείται πλέον χώρα με μακροοικονομικές ανισορροπίες, σύμφωνα με την Εαρινή Δέσμη του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου 2025, καθώς οι ευπάθειες που σχετίζονται με το εξωτερικό και το ιδιωτικό χρέος περιορίζονται, χάρη και στην ισχυρή ανάπτυξη. Την ίδια ώρα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προβαίνει σε συγκεκριμένες συστάσεις πολιτικής για τη συνέχιση μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων, καθώς εντοπίζονται ακόμη σημαντικές προκλήσεις σε τομείς όπως η καινοτομία, η πράσινη μετάβαση, η εκπαίδευση και η μακροχρόνια φροντίδα.
Σύμφωνα με ενημέρωση από κοινοτικό αξιωματούχο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στο πλαίσιο της Εαρινής Δέσμης του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου 2025, εντοπίζει πέντε θετικά στοιχεία στην κυπριακή οικονομία. Όπως σημειώνεται, η οικονομική ανάπτυξη στην Κύπρο παραμένει ισχυρή, παρά το εύθραυστο διεθνές περιβάλλον. Τα δημόσια οικονομικά καταγράφουν υψηλά πλεονάσματα, ενώ το δημόσιο χρέος μειώνεται με ταχύ ρυθμό.
Παράλληλα, οι αδυναμίες που σχετίζονται με το εξωτερικό και ιδιωτικό χρέος περιορίζονται σταθερά, γεγονός που οδήγησε στην απόφαση της Κομισιόν να αφαιρέσει την Κύπρο από τη λίστα χωρών με μακροοικονομικές ανισορροπίες.
Επιπλέον, η προσπάθεια διαφοροποίησης των τομέων της οικονομίας αποδίδει καρπούς, ενώ η Κύπρος σημειώνει βελτίωση στους περισσότερους δείκτες αειφόρου ανάπτυξης του ΟΗΕ.
Παρά τη θετική εικόνα της κυπριακής οικονομίας, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή καταγράφει και δέκα βασικές προκλήσεις που καλείται να αντιμετωπίσει η χώρα. Προειδοποιεί για τον κίνδυνο από την αύξηση των δημοσίων δαπανών, καλώντας την Κύπρο να τηρήσει τη συμφωνημένη ετήσια δημοσιονομική πορεία για το 2025, αφού στο παρόν στάδιο διαπιστώνεται μια ελαφρά απόκλιση.
Σημαντικές αδυναμίες σε έρευνα και καινοτομία
Σημαντική αδυναμία εντοπίζεται και στον τομέα της έρευνας και καινοτομίας, καθώς οι επενδύσεις παραμένουν από τις χαμηλότερες στην ΕΕ (0,29% του ΑΕΠ έναντι 0,72% κατά μέσο όρο).
Παράλληλα αναφέρεται πως το εθνικό σύστημα καινοτομίας χαρακτηρίζεται από αδύναμους δεσμούς μεταξύ των πανεπιστημίων, του χρηματοπιστωτικού τομέα, των επιχειρήσεων και του κράτους, ενώ τονίζεται η ανάγκη για ενίσχυση της στρατηγικής έρευνας και καινοτομίας με σαφείς στόχους, δείκτες και μηχανισμούς παρακολούθησης, καθώς και για βελτίωση του νομοθετικού πλαισίου που διέπει την εμπορική αξιοποίηση της έρευνας.
Η Κύπρος καλείται, επίσης, να αναπτύξει, περαιτέρω, το χρηματοοικονομικό της σύστημα πέραν του τραπεζικού τομέα, καθώς και να ενισχύσει τη χρηματοοικονομική παιδεία του πληθυσμού, που παραμένει χαμηλότερη του ευρωπαϊκού μέσου όρου.
Σοβαρά εμπόδια εντοπίζονται και στο ρυθμιστικό και διοικητικό περιβάλλον, με το 68% των επιχειρήσεων να αναφέρουν ότι η πολυπλοκότητα των διαδικασιών αποτελεί εμπόδιο στη λειτουργία τους.
Επίσης επισημαίνεται ότι η διακυβέρνηση των κρατικών επιχειρήσεων υπολείπεται των διεθνών προτύπων.
Ενέργεια, περιβάλλον και κλίμα: Υψηλές προκλήσεις, χαμηλές επιδόσεις
Σε σχέση με την ενέργεια αναφέρεται ότι η ενεργειακή μετάβαση συναντά σημαντικά εμπόδια, καθώς τα προϊόντα άνθρακα εξακολουθούν να κυριαρχούν στην κατανάλωση ενέργειας. Αυτό, σε συνδυασμό με τη μεγάλη εξάρτηση από εισαγωγές ενέργειας, καθιστά τη χώρα ευάλωτη και ενεργειακά απομονωμένη. Παράλληλα, η Κύπρος καταγράφει από τις υψηλότερες τιμές ηλεκτρισμού για τα νοικοκυριά στην ΕΕ, με ιδιαίτερα αυξημένο κόστος ψύξης.
Στον τομέα του περιβάλλοντος, επισημαίνεται η ανεπαρκής αξιοποίηση των υδάτινων πόρων, ιδίως του επεξεργασμένου νερού, καθώς και η έλλειψη επενδύσεων στον τομέα αυτό.
Τα ποσοστά ανακύκλωσης παραμένουν ιδιαίτερα χαμηλά, ενώ η χώρα εμφανίζει τη μεγαλύτερη κατά κεφαλή παραγωγή απορριμμάτων τροφίμων στην ΕΕ, ξεπερνώντας την ποσότητα που ανακυκλώνεται. Όσον αφορά την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, η Κύπρος επενδύει πολύ λιγότερους πόρους σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, ενώ απαιτείται ισχυρότερη διακυβέρνηση και συνεργασία μεταξύ των αρμόδιων φορέων για την αποτελεσματική υλοποίηση της εθνικής στρατηγικής.
Η μεγαλύτερη μείωση στην ΕΕ στις βασικές δεξιότητες των νέων
Η Επιτροπή εντοπίζει, επίσης, προκλήσεις στην αγορά εργασίας και την ανάπτυξη δεξιοτήτων, επισημαίνοντας ελλείψεις εργατικού δυναμικού σε συγκεκριμένους τομείς και την ύπαρξη υποχρησιμοποιούμενου ανθρώπινου δυναμικού.
Οι βασικές δεξιότητες των νέων παρουσιάζουν τη μεγαλύτερη μείωση στην ΕΕ από το 2018, ενώ η Κύπρος έχει το χαμηλότερο ποσοστό συμμετοχής σε σπουδές πρακτικής κατεύθυνσης (STEM).
Τέλος, επισημαίνεται η περιορισμένη πρόσβαση σε υπηρεσίες μακροχρόνιας φροντίδας υγείας για ηλικιωμένους, με τις δημόσιες δαπάνες στον τομέα αυτό να είναι οι χαμηλότερες στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Πέντε συστάσεις για βιώσιμη ανάπτυξη και μεταρρυθμίσεις
Η Επιτροπή προχωρεί με πέντε συστάσεις προς την Κύπρο για την περίοδο 2025-2026.
Η Επιτροπή συνιστά στην Κύπρο να ενισχύσει τις αμυντικές της δαπάνες, με ταυτόχρονη συμμόρφωση με τους δημοσιονομικούς κανόνες και το όριο δαπανών που ισχύει στο πλαίσιο της αναθεωρημένης οικονομικής διακυβέρνησης της ΕΕ.
Προτείνεται η επιτάχυνση της υλοποίησης του Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και των Ταμείων Συνοχής, με στόχο την απορρόφηση των διαθέσιμων ευρωπαϊκών πόρων και τη στήριξη της ανταγωνιστικότητας της κυπριακής οικονομίας, μέχρι τα τέλη του 2026.
Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην ενίσχυση του διαρθρωτικού περιβάλλοντος παραγωγικών επενδύσεων και καινοτομίας. Η Κύπρος καλείται να αυξήσει τις δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις στην έρευνα και ανάπτυξη (Ε&Α), να προωθήσει την εμπορευματοποίηση των αποτελεσμάτων και να ενδυναμώσει τη συνεργασία μεταξύ ακαδημαϊκών ιδρυμάτων και επιχειρήσεων.
Συστήνεται η ενίσχυση της πρόσβασης σε εναλλακτικά χρηματοδοτικά εργαλεία, η προώθηση της χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης, η διευκόλυνση συμμετοχής στις κεφαλαιαγορές και η ανάπτυξη μη τραπεζικών πηγών χρηματοδότησης για τις επιχειρήσεις.
Ακόμα ζητείται η απλοποίηση των κανονισμών και η μείωση των διοικητικών επιβαρύνσεων, ιδίως όσον αφορά τη διαδικασία αδειοδότησης επενδύσεων και την ίδρυση νέων επιχειρήσεων.
Προτείνεται επίσης η βελτίωση της διακυβέρνησης των κρατικών επιχειρήσεων, με υιοθέτηση βέλτιστων πρακτικών σε θέματα διοικητικών συμβουλίων, ιδιοκτησίας και αποδοτικότητας.
Στις προτεραιότητες συγκαταλέγεται και η μείωση της εξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα, μέσω της ανάπτυξης διασυνδέσεων με γειτονικές χώρες, της αύξησης της χρηματοδότησης για ενεργειακή αποδοτικότητα και της προώθησης βιώσιμων μεταφορών. Παράλληλα, επισημαίνεται η ανάγκη αναβάθμισης του ηλεκτρικού δικτύου και των υποδομών αποθήκευσης ενέργειας, ώστε να ενισχυθεί η διείσδυση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, καθώς και η αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας.
Η Κύπρος καλείται επίσης να ενισχύσει τις επενδύσεις σε υποδομές ύδρευσης, αποχέτευσης και διαχείρισης αποβλήτων, να προωθήσει βιώσιμες πρακτικές χρήσης νερού και να ενδυναμώσει τις πολιτικές πρόληψης παραγωγής αποβλήτων και διαλογής στην πηγή. Παράλληλα, η Επιτροπή ζητά τη βελτίωση της εφαρμογής των πολιτικών προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή, μέσα από την αναβάθμιση του θεσμικού πλαισίου.
Η τέταρτη και πέμπτη σύσταση επικεντρώνονται στις διαρθρωτικές προκλήσεις στην αγορά εργασίας και στην ανάπτυξη δεξιοτήτων. Η Επιτροπή ζητά από την Κύπρο να αντιμετωπίσει τις ελλείψεις εργατικού δυναμικού και τη δυσαρμονία μεταξύ προσφερόμενων και ζητούμενων δεξιοτήτων, με έμφαση στην ενίσχυση της συμμετοχής των νέων στην αγορά εργασίας και στην επαγγελματική εκπαίδευση. Παράλληλα, υπογραμμίζεται η ανάγκη προώθησης της δια βίου μάθησης, η ενίσχυση πράσινων και ψηφιακών δεξιοτήτων, η αύξηση συμμετοχής στην προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα παιδιών, καθώς και η αύξηση της συμμετοχής στα προγράμματα STEM (Επιστήμη, Τεχνολογία, Μηχανική και Μαθηματικά).
Σε σχέση με την προσβασιμότητα στις υπηρεσίες μακροχρόνιας φροντίδας η Κύπρος καλείται να θεσπίσει ένα ολοκληρωμένο και επαρκώς χρηματοδοτούμενο μοντέλο.
Σημειώνεται, επίσης, ότι η Κύπρος μπορεί να επωφεληθεί σημαντικά στους πιο πάνω τομείς από έργα που χρηματοδοτούνται από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, ωστόσο θα πρέπει να αυξήσει ταχύτητα ώστε να αξιοποιήσει του πόρους μέχρι το τέλος του 2026.
