Του Χρ. Χριστοδούλου-Βόλου*
Στις 30 Μαΐου, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ ανακοίνωσε την πρόθεσή του να διπλασιάσει τους δασμούς στον εισαγόμενο χάλυβα στο 50%, μια απότομη κλιμάκωση στην εμπορική ατζέντα προστατευτισμού της κυβέρνησής του. Μιλώντας σε εργαζόμενους σε εργοστάσιο της U.S. Steel στην Πενσυλβάνια, ο Τράμπ χαρακτήρισε την κίνηση ως απαραίτητο βήμα για να «εγγυηθεί η ασφάλεια της χαλυβουργίας στις Ηνωμένες Πολιτείες», λαμβάνοντας έντονες επευφημίες και φωνές «ΗΠΑ, ΗΠΑ!». από το κοινό. Όμως, ενώ η ανακοίνωση μπορεί να ήταν δημοφιλής στο εργοστάσιο, έχει προκαλέσει συναγερμό μεταξύ οικονομολόγων, εμπορικών εταίρων και διεθνών αγορών, οι οποίοι προειδοποιούν ότι κινδυνεύει να βαθύνει τον παγκόσμιο εμπορικό πόλεμο, να αυξήσει το κόστος για τις αμερικάνικες βιομηχανίες και να δυσχεράνει τις διπλωματικές σχέσεις.
Οι ΗΠΑ έχουν ήδη επιβάλει δασμούς 25% στον εισαγόμενο χάλυβα από το 2018, ένα μέτρο που ο Τράμπ δικαιολόγησε σύμφωνα με το άρθρο 232 του νόμου για την επέκταση του εμπορίου, επικαλούμενος ανησυχίες για την εθνική ασφάλεια. Αυτή η κίνηση αντιμετωπίστηκε με άμεσα αντίποινα από βασικούς εμπορικούς εταίρους όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση, η Κίνα, ο Καναδάς και το Μεξικό, οι οποίοι επέβαλαν αντιδασμούς σε αμερικάνικα προϊόντα. Πολλοί ειδικοί θεώρησαν τους δασμούς όχι ως μια πραγματική υπεράσπιση της εθνικής ασφάλειας, αλλά ως μέρος μιας ευρύτερης στρατηγικής «Πρώτα η Αμερική» με στόχο την αναμόρφωση των κανόνων του παγκόσμιου εμπορίου υπέρ των ΗΠΑ.
Τώρα, με την προτεινόμενη αύξηση στο 50%, ο Τράμπ ρισκάρει με το κατά ποσόν η αυστηρότερη προστασία θα αναζωογονήσει την εγχώρια παραγωγή χάλυβα και τις θέσεις εργασίας, χωρίς να προκαλέσει ακόμη πιο σκληρά αντίποινα. Όμως η πραγματικότητα είναι πολύ πιο σύνθετη.
Νικητές και ηττημένοι στις ΗΠΑ
Ενώ οι αμερικανικές χαλυβουργίες και οι εργαζόμενοί τους μπορεί να επωφεληθούν από λιγότερο ξένο ανταγωνισμό, η υπόλοιπη αμερικανική οικονομία θα μπορούσε να υποφέρει. Οι υψηλότερες τιμές χάλυβα επηρεάζουν άμεσα ένα ευρύ φάσμα αμερικάνικων βιομηχανιών, από τις κατασκευές και την αυτοκινητοβιομηχανία μέχρι την ενέργεια και τις υποδομές, που βασίζονται σε προσιτές εισροές χάλυβα. Για κάθε εργάτη της χαλυβουργίας του οποίου η εργασία προστατεύεται, αρκετοί άλλοι εργαζόμενοι ενδέχεται να αντιμετωπίσουν απολύσεις καθώς οι εργοδότες τους θα αγωνίζονται με το αυξανόμενο κόστος και τη συρρίκνωση των περιθωρίων κέρδους.
Επιπλέον, οι Αμερικανοί θα πληρώσουν τελικά το τίμημα μέσω υψηλότερων τιμών σε οτιδήποτε, από αυτοκίνητα μέχρι συσκευές. Προηγούμενες έρευνες σχετικά με τους δασμούς του Τράμπ εκτιμούν ότι οι αμερικανικές εταιρείες και οι καταναλωτές φέρουν το μεγαλύτερο μέρος της οικονομικής επιβάρυνσης, όχι οι ξένοι παραγωγοί. Οι επικριτές υποστηρίζουν ότι οι δασμοί είναι, ουσιαστικά, φόροι για τους εγχώριους αγοραστές.
Παγκόσμιες επιπτώσεις
Σε διεθνές επίπεδο, η αύξηση των δασμών του Τράμπ απειλεί να εντείνει τις εμπορικές εντάσεις με βασικούς συμμάχους και εμπορικούς εταίρους. Η ΕΈ έχει ήδη σηματοδοτήσει ότι θα εξετάσει περαιτέρω αντίμετρα, προειδοποιώντας ότι μια κλιμακούμενη αντιπαράθεση θα μπορούσε να βλάψει σοβαρά τις παγκόσμιες εφοδιαστικές αλυσίδες και την ανάπτυξη. Η Κίνα, που βρίσκεται σε παρατεταμένη εμπορική αντιπαράθεση με την Ουάσιγκτον, μπορεί επίσης να ανταποκριθεί με νέα μέτρα, εντείνοντας την αβεβαιότητα που θολώνει τις διεθνείς αγορές.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου έχει παραγκωνιστεί σε μεγάλο βαθμό σε αυτές τις διαμάχες, καθώς η κυβέρνηση του Τράμπ έχει επανειλημμένα αμφισβητήσει την εξουσία του και έχει εμποδίσει το διορισμό νέων δικαστών στο όργανο προσφυγών του. Αυτό υπονομεύει το παγκόσμιο εμπορικό σύστημα που βασίζεται σε κανόνες που διέπει το διεθνές εμπόριο εδώ και δεκαετίες, αυξάνοντας τον κίνδυνο χαοτικών, μονομερών ενεργειών.
Στρατηγικοί κίνδυνοι
Ενώ ο Τράμπ παρουσιάζει τους δασμούς του στον χάλυβα ως θέμα εθνικής ασφάλειας, πολλοί αναλυτές αμφισβητούν εάν ο εισαγόμενος χάλυβας αποτελεί πραγματικά απειλή. Μεγάλο μέρος του ξένου χάλυβα που εισάγουν οι ΗΠΑ προέρχεται από στενούς συμμάχους όπως είναι ο Καναδάς, η Νότια Κορέα και η ΕΕ. Επιπλέον, η αμερικάνικη παραγωγή χάλυβα, αν και υπό πίεση, παραμένει ανταγωνιστική σε αρκετά τμήματα υψηλής ποιότητας και ειδικότητας που επηρεάζονται λιγότερο από τις εισαγωγές χαμηλού κόστους.
Στηριζόμενη σε μεγάλο βαθμό σε επικίνδυνα δασμολογικά μέσα, η κυβέρνηση Τράμπ κινδυνεύει να αποξενώσει συμμάχους, να αποδυναμώσει την πολυμερή συνεργασία και να δημιουργήσει οικονομικές στρεβλώσεις που μπορεί τελικά να βλάψουν τις ίδιες τις βιομηχανίες που επιδιώκει να προστατεύσει. Μια πιο στρατηγική προσέγγιση μπορεί να περιλαμβάνει στοχευμένη υποστήριξη για την καινοτομία, την ανάπτυξη εργατικού δυναμικού και τον θεμιτό ανταγωνισμό, αντί για σαρωτικούς δασμούς που προκαλούν αντίποινα.
Συμπέρασμα
Η προτεινόμενη αύξηση των δασμών στο χάλυβα στο 50% από τον Τράμπ αντιπροσωπεύει μια τολμηρή αλλά επικίνδυνη κλιμάκωση των προστατευτικών πολιτικών του. Αν και η κίνηση μπορεί να έχει πολιτική απήχηση σε ορισμένες ομάδες εργαζομένων και να ενισχύσει τα βραχυπρόθεσμα οφέλη για τις Αμερικάνικες χαλυβουργίες, συνεπάγεται σημαντικό κόστος: υψηλότερες τιμές για τις αμερικάνικες βιομηχανίες και τους καταναλωτές, αυξημένες παγκόσμιες εμπορικές εντάσεις και πιθανή μακροπρόθεσμη επιδείνωση της Αμερικής στη διεθνή οικονομική τάξη.
Καθώς ο παγκόσμιος εμπορικός πόλεμος βαθαίνει, το ερώτημα δεν είναι μόνο εάν η βιομηχανία χάλυβα των ΗΠΑ μπορεί να προστατευθεί από τον ξένο ανταγωνισμό, αλλά αν η ευρύτερη αμερικανική οικονομία και το περίπλοκο δίκτυο διεθνών σχέσεων της μπορούν να αντέξουν την αυξανόμενη πίεση.
*Αναπληρωτή Καθηγητή Οικονομικών και Χρηματοοικονομικών του Πανεπιστήμιου Νεάπολις Πάφος
