Η Ρωσία και η Ουκρανία ετοιμάζονται – τουλάχιστον θεωρητικά – να καθίσουν στο ίδιο τραπέζι για πρώτη φορά μετά από δύο χρόνια.
Όμως η συνάντηση που έχε προγραμματιστεί για σήμερα, Πέμπτη, στην Τουρκία παραμένει στον αέρα. Θα μπορούσε να έχει το όποιο νόημα από τη στιγμή που θα λείπει ο Ρώσος πρόεδρος;
Ο κατάλογος της ρωσικής αντιπροσωπείας δεν περιλαμβάνει τον Βλαντίμιρ Πούτιν, γεγονός που δημιουργεί σοβαρές αμφιβολίες για το εάν τελικά θα υπάρξει τελικά ουσιαστικός διάλογος – και με ποιον.
Η απουσία του Ρώσου προέδρου, αν επιβεβαιωθεί, ενδέχεται να αδειάσει κυριολεκτικά το τραπέζι των διαπραγματεύσεων από την πλευρά της Μόσχας, καθώς ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι έχει ήδη δηλώσει ότι δεν προτίθεται να συνομιλήσει με κανέναν άλλον πέραν του ίδιου του Πούτιν.
Ρώσοι αξιωματούχοι προετοιμάζουν εδώ και μέρες τα «επιχειρήματα» για τη μη παρουσία του.
Από πού ξεκίνησαν όλα
Η πρόταση για απευθείας συνομιλίες ξεκίνησε από τον Πούτιν, ως αντίδραση στο τελεσίγραφο των Ευρωπαίων συμμάχων της Ουκρανίας το Σάββατο: Γερμανία, Γαλλία, Πολωνία και Ηνωμένο Βασίλειο απαίτησαν από τη Ρωσία να δεχτεί πρόταση 30ήμερης κατάπαυσης του πυρός ή να υποστεί νέο κύμα σκληρών κυρώσεων.
Ο Πούτιν απέρριψε το τελεσίγραφο και πρότεινε αντί γι’ αυτό «άμεσες συνομιλίες» με το Κίεβο. Για πολλούς, ήταν άλλη μια απόπειρα καθυστέρησης, τακτική που έχει χρησιμοποιήσει επανειλημμένα. Αυτή τη φορά όμως, όπως σχολιάζει το CNN, φαίνεται πως γύρισε μπούμερανγκ.
Αν και αρχικά Ουκρανία και Ευρωπαίοι απέρριψαν το ενδεχόμενο συνομιλιών χωρίς κατάπαυση πυρός, η γραμμή άλλαξε απότομα όταν ενεπλάκη ο Ντόναλντ Τραμπ. Με ανάρτηση στα κοινωνικά δίκτυα, κάλεσε δημόσια τον Ζελένσκι να «ΚΑΝΕΙ ΤΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ, ΤΩΡΑ!!!».
Ο Ζελένσκι ανεβάζει το διακύβευμα
Ο Πούτιν δεν πρότεινε προσωπική συνάντηση – αντιθέτως, ζήτησε επανεκκίνηση των συνομιλιών του 2022, σε επίπεδο διπλωματών. Όμως ο Ζελένσκι απάντησε λέγοντας ότι θα ταξιδέψει ο ίδιος στην Τουρκία και κάλεσε τον Πούτιν να κάνει το ίδιο. Ξεκαθάρισε ότι δεν θα συναντήσει άλλον Ρώσο αξιωματούχο, επιμένοντας πως «στη Ρωσία, όλα εξαρτώνται από τον Πούτιν».
Ο Τραμπ, σε περιοδεία στη Μέση Ανατολή, άφησε να εννοηθεί πως ίσως παραστεί κι αυτός στη συνάντηση «αν είναι χρήσιμο», πρόταση που ο Ζελένσκι υποδέχθηκε θετικά. Ωστόσο, δύο Αμερικανοί αξιωματούχοι επιβεβαίωσαν στο CNN ότι ο Τραμπ δεν σκοπεύει τελικά να μεταβεί στην Τουρκία.
Διπλωματικό αδιέξοδο ή στρατηγικό άνοιγμα;
Εάν ο Πούτιν παραστεί –κάτι που μοιάζει πλέον απίθανο– θα διακινδυνεύσει να υπονομεύσει τη ρητορική του ότι ο Ζελένσκι και η κυβέρνησή του είναι «παράνομοι». Αν όμως μείνει στη Μόσχα, δίνει στον Ουκρανό πρόεδρο τη δυνατότητα να δείξει για ακόμη μια φορά ότι «η Ρωσία δεν θέλει πραγματικά ειρήνη».
Αυτό το μήνυμα απευθύνεται κυρίως στον Τραμπ. Αν και ο Αμερικανός πρόεδρος έχει εκφράσει την πίστη του ότι ο Πούτιν θέλει συμφωνία, τις τελευταίες εβδομάδες άρχισε να αμφιβάλλει – ιδίως μετά τη συνομιλία του με τον Ζελένσκι στο περιθώριο της κηδείας του Πάπα Φραγκίσκου, στο Βατικανό.
Τι θα περιλαμβάνουν οι συνομιλίες;
Οι δύο πλευρές βρίσκονται τόσο μακριά, που είναι ασαφές ποιο θα είναι το αντικείμενο των συνομιλιών – αν γίνουν. Ο Ζελένσκι ξεκαθάρισε ότι χωρίς άνευ όρων κατάπαυση πυρός, κάθε προσπάθεια θα θεωρείται αποτυχία.
Ο Πούτιν δήλωσε ότι η Ρωσία δεν αποκλείει το ενδεχόμενο να προκύψει μια νέα εκεχειρία, αλλά προτεραιότητά του είναι να «αντιμετωπιστούν τα βαθύτερα αίτια» της σύγκρουσης – δηλαδή η ύπαρξη της Ουκρανίας ως ανεξάρτητου κράτους και η επέκταση του ΝΑΤΟ. Θέσεις που η Ουκρανία και οι σύμμαχοί της θεωρούν απαράδεκτες.
Τι συνέβη την τελευταία φορά που μίλησαν;
Οι τελευταίες άμεσες συνομιλίες Κιέβου–Μόσχας έγιναν την άνοιξη του 2022 στην Τουρκία και τη Λευκορωσία, όταν φάνηκε ότι το σχέδιο του Πούτιν να καταλάβει την Ουκρανία σε λίγες ημέρες είχε αποτύχει παταγωδώς. Οι συνομιλίες κατέρρευσαν όταν οι ουκρανικές δυνάμεις ανακατέλαβαν εδάφη και ήρθαν στο φως οι σφαγές, κυρίως στην Μπούτσα.
Το σχέδιο συμφωνίας της Μόσχας εκείνη την περίοδο προέβλεπε, σύμφωνα με το Institute for the Study of War, πλήρη παράδοση της ουκρανικής κυριαρχίας και απόλυτη εξάρτηση της χώρας από τη ρωσική βούληση.
Αν όχι ο Πούτιν, τότε ποιος;
Μετά την πρόκληση Ζελένσκι, το Κρεμλίνο έσπευσε να χαμηλώσει τις προσδοκίες. Ο αντιπρόεδρος της Ομοσπονδιακής Συνέλευσης, Κονσταντίν Κοσάτσεφ, χαρακτήρισε την υπόθεση «θέατρο» και τόνισε πως τέτοιες συναντήσεις δεν οργανώνονται έτσι. Αντί για τον Πούτιν, θα ηγηθεί της ρωσικής αντιπροσωπείας ο Βλαντίμιρ Μεντίνσκι, ανώτατος σύμβουλος και παλιός επικεφαλής των συνομιλιών του 2022.
Το διακύβευμα όμως είναι μεγαλύτερο: Ο Τραμπ και οι Ευρωπαίοι έχουν προειδοποιήσει για επιπλέον κυρώσεις αν η Μόσχα δεν αποδεχθεί την πρόταση εκεχειρίας.
Τι ρόλο παίζει η Τουρκία;
Η Άγκυρα δήλωσε έτοιμη να φιλοξενήσει και να διαμεσολαβήσει στις συνομιλίες, όπως είχε κάνει με την Πρωτοβουλία για τα Σιτηρά της Μαύρης Θάλασσας – ένα από τα ελάχιστα διπλωματικά επιτεύγματα σε έναν αδυσώπητο πόλεμο. Η Ρωσία αποχώρησε από τη συμφωνία το 2023.
Ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν διατηρεί «ειδική σχέση» με τον Πούτιν, αλλά ως μέλος του ΝΑΤΟ η Τουρκία διατηρεί και κρίσιμες γέφυρες με την Ουκρανία.
Στην Κωνσταντινούπολη αναμένεται να βρεθούν ο ειδικός απεσταλμένος του Τραμπ για την Ουκρανία Κιθ Κέλογκ, ο διπλωματικός σύμβουλος Στιβ Γουίτκοφ και ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Μάρκο Ρούμπιο, ο οποίος συμμετέχει και σε ανεπίσημη σύνοδο των υπουργών του ΝΑΤΟ.
Παρότι στόχος της συνάντησης ίσως είναι περισσότερο να ικανοποιηθεί η επιθυμία του Τραμπ για «κίνηση ειρήνης» παρά μια ουσιαστική συμφωνία, το γεγονός ότι Κίεβο και Μόσχα ενδέχεται να καθίσουν στο ίδιο τραπέζι – για πρώτη φορά εδώ και δύο χρόνια – αποτελεί από μόνο του γεγονός ιστορικής σημασίας.
