Του Χρ. Χριστοδούλου-Βόλου*
Καθώς οι ΗΠΑ κινούνται στην περίπλοκη διασταύρωση του παγκόσμιου εμπορίου, της εσωτερικής πολιτικής και της δημοσιονομικής ευθύνης, βρίσκονται σε ένα ιστορικά κρίσιμο σταυροδρόμι. Η χρήση δασμών, ιδιαίτερα εκείνων που επέβαλε η κυβέρνηση Τράμπ στην Κίνα, έχει προκαλέσει έντονες συζητήσεις. Ενώ αυτοί οι δασμοί βασίζονται σε εύλογες οικονομικές ανησυχίες, η εφαρμογή τους είναι αποδιοργανωτική και επικίνδυνα επιθετική, εγείροντας φόβους ότι οι ΗΠΑ θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν μια κρίση χειρότερη από μια ύφεση, εάν δεν διορθωθεί η όλη στρατηγική.
Με μια πρώτη ματιά, το σκεπτικό πίσω από τους δασμούς είναι ξεκάθαρο. Επιβλήθηκαν για την αντιμετώπιση ζητημάτων όπως είναι η κλοπή πνευματικής ιδιοκτησίας, οι αναγκαστικές μεταφορές τεχνολογίας και η αυξανόμενη εμπορική ανισορροπία μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας. Αυτοί είναι κατανοητοί στόχοι και στηρίζονται από όλες τις πολίτικες δυνάμεις και πολλές επιχειρήσεις. Η ιδέα είναι να πιεστεί η Κίνα να προβεί σε διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις και να επιβεβαιώσει εκ νέου την αμερικανική κατασκευαστική δύναμη. Ωτσόσο, ο τρόπος εφαρμογής των δασμών –ταχύτατος, εκτεταμένος και χωρίς συντονισμό– έχει προκαλέσει διαταραχές αντί να προωθεί βιώσιμη πρόοδο.
Μια Ανατρεπτική Πορεία προς τα Εμπρός
Η στάση των ΗΠΑ θυμίζει περισσότερο οικονομικό πόλεμο παρά στρατηγική διαδικασία διαπραγμάτευσης. Οι δασμοί επιβλήθηκαν γρήγορα και επεκτάθηκαν σταδιακά, συχνά χωρίς προειδοποίηση προς τις επιχειρήσεις ή τους εμπορικούς εταίρους. Το αποτέλεσμα είναι αστάθεια στις παγκόσμιες αγορές, αντίποινα από την Κίνα και αρνητικός αντίκτυπος στις μακροπρόθεσμες επενδύσεις. Οι γεωργοί έχασαν την πρόσβαση σε βασικές εξαγωγικές αγορές. Οι επιχειρήσεις βλέπουν το κόστος τους να αυξάνεται καθώς προσπαθούν να προμηθευτούν πρώτες ύλες που πλέον υπόκεινται σε υψηλότερους φόρους εισαγωγής. Οι εφοδιαστικές αλυσίδες, ήδη στα όρια τους, πιέζονται ακόμη περισσότερο.
Αυτό το είδος βίαιης οικονομικής αναταραχής μπορεί τελικά να αποδυναμώσει αυτό που στοχεύει να προστατεύσει. Η εμπορική πολιτική πρέπει να λειτουργεί ως νυστέρι και όχι ως βαριοπούλα.
Η Ανάγκη για μια Στρατηγική Αμοιβαίου Οφέλους «Win–Win».
Στο επίκεντρο του προβλήματος βρίσκεται η εμπορική σχέση ΗΠΑ-Κίνας, μια από τις πιο περίπλοκες στη σύγχρονη παγκόσμια οικονομία. Η Κίνα είναι ταυτόχρονα ανταγωνιστής και ζωτικός εμπορικός εταίρος. Η αντιπαράθεση χωρίς συνεργασία κινδυνεύει να διαλύσει δεκαετίες αλληλεξάρτησης που, παρά τις ανισορροπίες, έχουν στηρίξει την παγκόσμια οικονομική ανάπτυξη.
Αντί να κλιμακώσουν μια αντιπαράθεση μηδενικού αθροίσματος, οι ΗΠΑ πρέπει να στραφούν προς μια διαπραγματευτική προσέγγιση «win-win», μια προσέγγιση που θα προστατεύσει την αμερικανική καινοτομία και τις θέσεις εργασίας, ενώ θα επιτρέπει και στα δύο έθνη να επωφεληθούν από ένα δίκαιο και βασισμένο σε κανόνες εμπόριο. Η διπλωματική εμπλοκή, η πολυμερής συνεργασία και οι σαφείς συμφωνίες πρέπει να αντικαταστήσουν τους δασμούς και τις ακραίες ενέργειες.
Ο Κρυμμένος Κίνδυνος: Το Χρέος και το Δολάριο
Οι εμπορικές διαταραχές είναι ένα μόνο κομμάτι του παζλ. Μια ακόμη πιο πιεστική, αλλά λιγότερο ορατή απειλή, αναδύεται μέσω του διογκούμενου δημοσιονομικού ελλείμματος των ΗΠΑ. Χρόνια υψηλών κρατικών δαπανών, αυξανόμενες πληρωμές τόκων και επιβράδυνση της αύξησης των εσόδων έχουν δημιουργήσει μια επικίνδυνη ανισορροπία. Εάν οι ΗΠΑ δεν λάβουν ουσιαστικά μέτρα για τη μείωση του ελλείμματος, θα αντιμετωπίσουν μια κρίση προσφοράς-ζήτησης στην αγορά ομολόγων: θα απαιτείται η έκδοση περισσότερου χρέους, τη στιγμή που λιγότεροι επενδυτές μπορεί να είναι διατεθειμένοι ή ικανοί να το αγοράσουν.
Αυτό το σενάριο θα μπορούσε να προκαλέσει απώλεια εμπιστοσύνης στη δημοσιονομική σταθερότητα των ΗΠΑ και, συνακόλουθα, υποχώρηση της αξίας του δολαρίου. Ως το βασικό αποθεματικό νόμισμα του κόσμου, το δολάριο υποστηρίζει τη διεθνή χρηματοοικονομική σταθερότητα. Εάν η αξία του αποδυναμωθεί, οι συνέπειες θα ξεπεράσουν κατά πολύ τη Wall Street: αυξανόμενος πληθωρισμός, υψηλότερα επιτόκια, συρρίκνωση επενδύσεων και οικονομική αστάθεια σε κλίμακα πολύ μεγαλύτερη από μια τυπική ύφεση.
Συμπερασματικά: Στιγμές για Υπευθυνότητα
Δεν πρόκειται απλώς για θέμα οικονομικής πολιτικής. Πρόκειται για ζήτημα εθνικής στρατηγικής. Οι ΗΠΑ πρέπει να ενεργήσουν με πειθαρχία, διορατικότητα και ισορροπία. Αυτό σημαίνει περιορισμό των ελλειμματικών δαπανών, αποφυγή βίαιων εμπορικών πρακτικών και εκ νέου εμπλοκή σε προσεκτική διπλωματία με σημαντικούς εμπορικούς εταίρους όπως η Κίνα.
Εάν η τρέχουσα πορεία συνεχίσει ανεξέλεγκτη, με απομονωτικούς δασμούς, ανεξέλεγκτα ελλείμματα που προκαλούν οικονομικές φούσκες και ένα δολάριο υπό πίεση, τότε οι ΗΠΑ ενδέχεται να αντιμετωπίσουν μια κρίση βαθύτερη και πιο διαβρωτική από οποιαδήποτε ύφεση του πρόσφατου παρελθόντος. Οι αποφάσεις των επόμενων μηνών θα κρίνουν αν η αμερικανική οικονομία θα παραμείνει ανθεκτική ή θα αποδειχθεί ευάλωτη σε μια σειρά από τραύματα που η ίδια προκαλεί.
*Αναπληρωτή Καθηγητή Οικονομικών και Χρηματοοικονομικών και Προέδρου του Τμήματος Οικονομικών και Διοίκησης του Πανεπιστήμιου Νεάπολις Πάφος
