Στην αποκατάσταση της έμφυλης ισότητας στα θέματα των εκλογών εστίασε η Κοινοβουλευτική Επιτροπή Εσωτερικών, κατά τη συζήτηση που έλαβε χώρα την Πέμπτη σχετικά με πρόταση νόμου για αναγνώριση δικαιώματος στους εκ μητρογονίας πρόσφυγες να ψηφίζουν με βάση τον τόπο καταγωγής τους. Η συζήτηση θα συνεχιστεί, με τον Πρόεδρο της Επιτροπής Άριστο Δαμιανό να απευθύνει έκκληση «να δούμε το θέμα υπερκομματικά, εθνικά και με σοβαρότητα, μακριά από λαϊκισμό».
Στην εισαγωγική της τοποθέτηση, η εκ των εισηγητών του θέματος, βουλευτής του ΔΗΣΥ Ρίτα Θεοδώρου Σούπερμαν, είπε ότι η ουσία του ζητήματος αφορά στην παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων και τη διάκριση στη βάση του φύλου.
Στόχος είναι η άρση της διάκρισης και όχι οι αλλαγές στον εκλογικό νόμο, σημείωσε, προσθέτοντας πως το δίκαιο της ανάγκης δεν εφαρμόστηκε δίκαια και ισότιμα για όλους τους πρόσφυγες.
Συμπλήρωσε ότι η πρόταση αφορά στο να δοθεί η επιλογή στους εκ μητρογονίας πρόσφυγες να ψηφίζουν με βάση τον τόπο καταγωγής τους, προσθέτοντας ότι είναι ανοικτή σε αντιπροτάσεις, δεν δέχεται όμως τη λύση το δικαίωμα συμμετοχής των εκ μητρογονίας προσφύγων μόνο στις δημοτικές εκλογές.
Ο Πρόεδρος της Επιτροπής, Βουλευτής του ΑΚΕΛ, Άριστος Δαμιανού είπε ότι η πρόταση συζητείται εδώ και 25 χρόνια και κάλεσε τα μέλη της επιτροπής να μην υπεισέλθουν σε πολιτική συζήτηση.
Ο Βουλευτής του ΕΛΑΜ Λίνος Παπαγιάννης είπε ότι το κόμμα του είναι σύμφωνο με την πρωτοβουλία για άρση της αδικίας, ζητώντας ωστόσο να μην αναβληθεί για μετά το 2026, ενώ επέστησε προσοχή για τυχόν στρεβλώσεις στα εκλογικά δικαιώματα.
Ο Βουλευτής του ΔΗΚΟ Πανίκος Λεωνίδου εξέφρασε αβεβαιότητα κατά πόσο το κράτος είναι έτοιμο να δεχθεί αλλαγές που, όπως είπε, μπαίνουν στον πυρήνα δικαιωμάτων που θα αλλοιώσουν τα δεδομένα, ενώ ο Βουλευτής της ΔΗΠΑ Μαρίνος Μουσιούττας είπε ότι προέχει το εθνικό θέμα και ποιες θα είναι οι επιπτώσεις της νομοθεσίας.
Εκ μέρους του Υπουργείου Εσωτερικών, ο ο Προϊστάμενος της Υπηρεσίας Εκλογών Μενέλαος Βασιλείου είπε ότι στόχος της διευθέτησης είναι η προστασία των κατεχόμενων δήμων από το ενδεχόμενο πολιτικού μαρασμού σε βάθος χρόνου.
Προσέθεσε ότι αν γινόταν υποχρεωτική η άσκηση εκλογικού δικαιώματος με βάση του τόπου εκτοπισμού της μητέρας των εγγεγραμμένων στον εκλογικό κατάλογο θα υπήρχε άμεση επίπτωση στην κατανομή των βουλευτικών εδρών ανά επαρχία. Προσέθεσε ότι σύμφωνα με υπολογισμούς, σε 20 χρόνια η πλειοψηφία των εκλογέων θα θεωρούνταν εκτοπισθέντες με αποτέλεσμα, όπως είπε, μη αντιπροσωπευτική κατανομή εδρών στις ελεύθερες επαρχίες.
Σχετικά με την υπό συζήτηση απόδοση δικαιώματος επιλογής εγγραφής στον εκλογικό κατάλογο είτε στη βάση της διαμονής τους, είτε του τόπου εκτοπισμού της μητέρας τους, μετέφερε τη θέση του Υπουργείου ότι ανάλογο δικαίωμα θα πρέπει να δοθεί και στους εκ πατρογονίας εκτοπισθέντες προς αποφυγή δημιουργίας διάκρισης.
Συμπλήρωσε ότι ενδεχόμενη απόδοση του δικαιώματος ψηφοφορίας στις τοπικές εκλογές τόσο με βάση τον τόπο εκτοπισμού τους, όσο και με βάση τον τόπο διαμονής τους, και στους εκ μητρογονίας εκτοπισθέντες δεν θα είχε οποιεσδήποτε συνέπειες μεταξύ κατεχόμενων και ελεύθερων περιοχών.
Συμπλήρωσε ότι το Υπουργείο επεξεργάζεται την τροποποίηση της εκλογικής νομοθεσίας ώστε να δοθεί το δικαίωμα και στους εκ μητρογονίας εκτοπισθέντες να ψηφίζουν στις εκλογές τοπικής αυτοδιοίκησης τόσο στον τόπο διαμονής όσο και με βάση τον τόπο εκτοπισμού τους, με ορίζοντα εφαρμογής τις επόμενες εκλογές του 2029.
Η εκπρόσωπος της Νομικής Υπηρεσίας είπε πως η πρόταση νόμου δεν περιλαμβάνει κάτι αντισυνταγματικό, προσθέτοντας ότι επαφίεται στην νομοθέτη να ρυθμίζει τον νόμο με τον οποίο θα διαμορφωθεί το εκλογικό σύστημα.
Η Επίτροπος Διοικήσεως και Προστασίας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων Μαρία Στυλιανού – Λοττίδη είπε ότι το να δοθεί δικαίωμα επιλογής στους εκ μητρογονίας εκτοπισθέντες είναι εύλογο ώστε να μην τίθεται θέμα διάκρισης και εξέφρασε τη στήριξη του Γραφείου της προς την πρόταση.
Παρομοίως, οι εκπρόσωποι του Γραφείου της Επιτρόπου Ισότητας των Φύλων των Δήμων Αμμοχώστου και Κερύνειας, της Επιτροπής Κατεχόμενων Δήμων και της Παγκύπριας Ένωσης Προσφύγων εξέφρασαν τη συμφωνία τους επί της αρχής με την πρόταση, προσθέτοντας ότι είναι σημαντικό να υπάρξει επιλογή από τους νέους και να δραστηριοποιηθούν στις κατεχόμενες κοινότητες, ενώ η εκπρόσωπος της Κίνησης Προσφύγων και Εκτοπισμένων Μανάδων κάλεσε την επιτροπή να ολοκληρώσει άμεσα τη συζήτηση ώστε να δοθεί λύση πριν τις εκλογές του 2026.
Στις δευτερολογίες εκ μέρος των Βουλευτών, ο Πρόεδρος της ΕΔΕΚ Μαρίνος Σιζόπουλος είπε ότι πρόκειται για ένα σοβαρό θέμα που απαιτεί προσοχή στη διαχείρισή του, με βασικό στόχο της διασφάλιση της οντότητας των κατεχομένων κοινοτήτων, Δήμων και επαρχιών, ενώ ο Βουλευτής ΕΔΕΚ Ανδρέας Αποστόλου μετέφερε τη θέση του κόμματος υπέρ της οριζόντιας επιλογής και ελεύθερου δικαιώματος για όλους τους πολίτες.
Ο Βουλευτής των Οικολόγων Σταύρος Παπαδούρης εξέφρασε ετοιμότητα για περαιτέρω συζήτηση, ενώ ο βουλευτής του ΔΗΚΟ Χρίστος Σενέκης είπε ότι δεν μπορούμε να εμποδίσουμε δικαίωμα επιλογής σε εκ μητρογονίας μη εκτοπισθέντες.
Κλείνοντας, η κ. Σούπερμαν ζήτησε από το Υπουργείο Εσωτερικών να διενεργήσει σχετική έρευνα και εφόσον δεν θίγονται οι κατεχόμενες επαρχίες τάχθηκε υπέρ του οριζόντιου δικαιώματος επιλογής.
Στις δηλώσεις του μετά το τέλος της συνεδρίας, ο κ. Δαμιανού είπε ότι πρόκειται για ένα ζήτημα έμφυλης διάκρισης και ως τέτοιο αντιμετωπίζεται από το σύνολο και των μελών της Επιτροπής και όλων των Βουλευτών, αλλά και των προσκεκλημένων της Επιτροπής Εσωτερικών, περιλαμβανομένου και του Υπουργείου Εσωτερικών και της Νομικής Υπηρεσίας.
Προσέθεσε ότι την ίδια ώρα έχουν γίνει αναφορές σε μια σειρά από ζητήματα πολιτικής, νομικής, εθνικής υφής, τα οποία, όπως είπε, πρέπει να ληφθούν πολύ σοβαρά υπόψη και τα οποία όχι τυχαία ήταν στο επίκεντρο και των προβληματισμών όλα τα προηγούμενα χρόνια.
«Σεβόμενος τη διαδικασία του Κοινοβουλίου θέσαμε επί της αρχής τη συζήτηση. Εκτιμώ ότι τα κόμματα, οι κοινοβουλευτικές ομάδες, η εκτελεστική εξουσία, για ένα τέτοιο ζήτημα που υπερβαίνει τα στενά όρια μιας κοινοβουλευτικής επιτροπής, πρέπει να προβληματιστούν πολύ σοβαρά και από εκεί και πέρα εμείς θα συνεχίσουμε με την διαδικασία της Επιτροπής Εσωτερικών, υπογραμμίζοντας όμως την ανάγκη να υπάρξει νηφαλιότητα και συγκροτημένος λογικός προβληματισμός γύρω από αυτό το ζήτημα», σημείωσε.
«Σεβόμενος απόλυτα την ανάγκη αποκατάστασης της έμφυλης ισότητας στα θέματα των εκλογών, το πρώτιστο που πρέπει να δούμε έχοντας υπόψη και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουμε την Τουρκία, είναι το πώς να διεκδικήσουμε κατάργηση της προσφυγιάς, κατάργηση των προσφύγων και όχι διαιώνιση αυτής της ιδιότητας, η οποία μόνο δεινά φέρει για τον κάθε Κύπριο και την κάθε Κύπρια που είναι πρόσφυγες», ανέφερε.
Για αυτό, πρόσθεσε, «θα συνεχίσουμε τη συζήτηση, αλλά απευθύνω ξανά έκκληση που έκανα και εντός της Επιτροπής να δούμε το θέμα υπερκομματικά, εθνικά και με σοβαρότητα, μακριά από λαϊκισμό».
Ερωτηθείς αν προκύπτουν ζητήματα ίσης μεταχείρισης από την πρόταση νόμου, ο κ. Δαμιανού είπε αρχικά ότι μετέφερε και εκτός συνεδρίασης σε Βουλευτές που έχουν υπογράψει την πρόταση ότι σε καμία περίπτωση η συζήτηση δεν θα πρέπει να εξελιχθεί σε μια συζήτηση αυτοχθόνων και προσφύγων.
«Είναι το τελευταίο πράγμα που χρειάζεται ο τόπος μας σήμερα, σε μια περίοδο που υποτίθεται προσπαθούν να επανεκκινήσουν μια διαδικασία για τη λύση του Κυπριακού. Και επειδή όντως υπάρχουν νομικά ζητήματα ίσης μεταχείρισης, είναι όλα επί τάπητος και θεωρώ ότι πρέπει σύντομα να ξεκαθαρίσουν γιατί τέτοια ζητήματα δεν πρέπει να παραμένουν σε εκκρεμότητα επί μακρόν», συμπλήρωσε.
Σε ερώτηση αν θα υπάρξει θέμα ανακατατάξεων στις βουλευτικές έδρες, απάντησε ότι η ενημέρωση από το Υπουργείο Εσωτερικών είναι ότι θα υπάρξουν ανακατατάξεις, επαναλαμβάνοντας ωστόσο ότι δεν πρέπει να είναι αυτό το επίκεντρο της συζήτησης, αλλά «ευρύτερα ζητήματα, πρωτίστως πολιτικά και εθνικά».
Από την πλευρά της, η κ. Σούπερμαν είπε ότι το 1974, λόγω της τουρκικής εισβολής και της συνεχιζόμενης κατοχής, το 1/3 του πληθυσμού της χώρας προσφυγοποιήθηκε, ενώ το 2002 δόθηκε το προνόμιο στους εκ πατρογονίας εκτοπισθέντες να ψηφίζουν για την κατεχόμενη επαρχία της καταγωγής τους.
Αντίθετα μέχρι και σήμερα οι εκ μητρογονίας εκτοπισθέντες στερούνται του δικαιώματος αυτού γιατί η μητέρα τους είναι εκτοπισθείσα και όχι ο πατέρας, ανέφερε στη συνέχεια, προσθέτοντας ότι αυτή η αποστέρηση οδήγησε στην αποξένωση των εκ μητρογονίας εκτοπισθέντων από τους τόπους καταγωγής της μητέρας τους.
«Σήμερα πρέπει να διορθωθεί αυτή η στρέβλωση, γιατί η προσπάθεια αλλοίωσης του δημογραφικού χαρακτήρα των κατεχομένων εδαφών μας από την Τουρκία είναι γεγονός. Συνεπώς, πέραν της παραβίασης ανθρωπίνων δικαιωμάτων με βάση το φύλο, το θέμα άπτεται και του εθνικού μας ζητήματος», σημείωσε.
Προσέθεσε ότι τόσο το Υπουργείο Εσωτερικών όσο και η Νομική Υπηρεσία ισχυρίστηκαν ότι η νομοθετική ρύθμιση, η οποία διαχώρισε τους πρόσφυγες σε δύο ομάδες στη βάση του φύλου, βασίστηκε σε αντικειμενική και εύλογη αιτιολογία, δηλαδή τη διατήρηση των ισορροπιών του εκλογικού χάρτη, χωρίς να υπάρχουν επιπτώσεις στις βουλευτικές έδρες.
«Αυτό δεν αποτελεί εύλογη αιτιολογία και με βάση τη νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, κανένα εκλογικό ζήτημα δεν μπορεί να δικαιολογήσει και να τεθεί υπεράνω της διάκρισης ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ειδικά με βάση το φύλο», είπε.
Με ξένισαν οι αναφορές ότι η πρόταση νόμου δημιουργεί περαιτέρω διάκριση στους εκ πατρογονίας εκτοπισθέντες και ότι πρέπει να τους δοθεί και αυτούς η επιλογή, αφού, επαναλαμβάνω, ότι αυτό αποτελεί προνόμιο και όχι υποχρέωση, σημείωσε η ίδια.
«Η λύση που προτείνεται από το Υπουργείο Εσωτερικών για τη συμμετοχή των εκ μητρογονίας εκτοπισθέντων στις εκλογές τοπικής αυτοδιοίκησης, δεν επιλύει το ζήτημα συνολικά, αλλά το καθιστά εξακολουθητικό. Αναμένουμε να δοθεί η δέουσα σημασία ώστε η πολιτεία να αποδείξει ότι σέβεται εξίσου και τις δύο ομάδες προσφύγων», κατέληξε.
