Δρ Άννα Αρτέμη*
Η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) έχει θέσει υψηλές φιλοδοξίες όσον αφορά την ενεργειακή απόδοση και τη χρήση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ), με στόχο τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά τουλάχιστον 55% (σε σύγκριση με το 1990), έως το 2030. Οι φιλοδοξίες αυτές αποτυπώνονται στην αναθεωρημένη Οδηγία (ΕΕ) 2023/1791 για την ενεργειακή απόδοση[1], στην Οδηγία (ΕΕ) 2024/1275 για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων[2] και στην τροποιητική Οδηγία (ΕΕ) 2023/2413 για την προώθηση της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές (RED III)[3]. Όλες οι παραπάνω Οδηγίες αναδεικνύουν τον καθοριστικό ρόλο των επαγγελματιών με εξειδίκευση στην ενεργειακή απόδοση και τις ΑΠΕ στην επίτευξη του στόχου της ΕΕ. Ορισμένες πρόνοιες τους αναμένεται να αυξήσουν τη ζήτηση για πιστοποιημένους επαγγελματίες με το κατάλληλο επίπεδο ικανοτήτων (όπως προνοεί το Άρθρο 28 της Οδηγίας για την ενεργειακή απόδοση, τόσο βραχυπρόθεσμα, όσο και μακροπρόθεσμα, αναλόγως της φύσης τους και του ορίζοντα εφαρμογής τους.
Στην Οδηγία για την ενεργειακή απόδοση, η πρόνοια για ετήσια ανακαίνιση κτιρίων που ανήκουν σε δημόσιους φορείς ώστε να μετατραπούν σε κτίρια με τουλάχιστον σχεδόν μηδενικής ή μηδενικής κατανάλωση ενέργειας, αναμένεται να αυξήσει τη ζήτηση σε Ενεργειακούς Ελεγκτές για διενέργεια ενεργειακών ελέγχων και Παρόχους Ενεργειακών Υπηρεσιών (ΠΕΥ) για εφαρμογή μέτρων βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης. Περαιτέρω η αγορά ενεργειακών υπηρεσιών από ΠΕΥ προωθείται με μέτρα όπως, η χρήση Συμβάσεων Ενεργειακής Απόδοσης για ανακαινίσεις μεγάλων δημοσίων κτιρίων, όπου είναι τεχνικά και οικονομικά εφικτό, καθώς και η εύκολη πρόσβαση σε στοχευμένη πληροφόρηση από μικρομεσαίες επιχειρήσεις (ΜμΕ). Η ενθάρρυνση για τη δραστηριοποίηση των ΠΕΥ στην Κύπρο θεωρείται αναγκαία, αφού μέχρι σήμερα παραμένει περιορισμένη. Επιπλέον, η απαίτηση για εφαρμογή συστήματος ενεργειακής διαχείρισης από επιχειρήσεις με μέση ετήσια κατανάλωση ενέργειας άνω των 85 TJ (≈23.600 MWh), καθώς και η υποχρέωση διενέργειας ενεργειακού ελέγχου τουλάχιστον κάθε τρία χρόνια από επιχειρήσεις με μέση ετήσια κατανάλωση ενέργειας άνω των 10 TJ (≈2.800 MWh) που δεν εφαρμόζουν σύστημα ενεργειακής διαχείρισης, επιβεβαιώνουν την αύξηση στη ζήτηση σε επαγγελματίες Ενεργειακούς Ελεγκτές (κτιρίων, βιομηχανικών εγκαταστάσεων ή μεταφορών). Παράλληλα, αναμένεται να αυξηθεί η ζήτηση για εξειδικευμένους Διαχειριστές Ενέργειας, οι οποίοι θα διαδραματίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο στην εφαρμογή των συστημάτων ενεργειακής διαχείρισης (π.χ. ISO 50001 στους οργανισμούς όπου εργάζονται.
Η Οδηγία για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων εισάγει νέες απαιτήσεις για την πιστοποίηση της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων, την καθιέρωση διαβατηρίων ανακαίνισης και την αξιολόγηση της ευφυούς ετοιμότητας, οι οποίες αναμένεται να αυξήσουν τη ζήτηση σε προσοντούχους ανεξάρτητους εμπειρογνώμονες όπως Ειδικευμένους Εμπειρογνώμονες που εκδίδουν Πιστοποιητικά Ενεργειακής Απόδοσης (ΠΕΑ) κτιρίων. Παράλληλα, τίθενται νέες απαιτήσεις σε σχέση με τις ικανότητες των ανεξάρτητων εμπειρογνωμόνων και τις υπηρεσίες που δύναται να προσφέρουν. Προβλέπονται τακτικές επιθεωρήσεις των προσβάσιμων μερών των συστημάτων θέρμανσης, εξαερισμού και κλιματισμού, με ωφέλιμη ονομαστική ισχύ άνω των 70 kW, ενώ ορίζεται ελάχιστη συχνότητα επιθεωρήσεων για συστήματα με ωφέλιμη ονομαστική ισχύ άνω των 290 kW κάθε τρία χρόνια, αυξάνοντας τις ανάγκες για Επιθεωρητές συστημάτων θέρμανσης και κλιματισμού. Επιπλέον, οι πρόνοιες για την αντικατάσταση και την αναβάθμιση των υφιστάμενων τεχνικών συστημάτων κτιρίων με ενεργειακά αποδοτικότερα, τη χρήση τεχνολογιών εξοικονόμησης ενέργειας, καθώς και την ορθή εγκατάσταση, διαστασιολόγηση, ρύθμιση και έλεγχο τους αναμένεται να αυξήσουν τη ζήτηση σε επαγγελματίες Εγκαταστάτες τεχνικών συστημάτων κτιρίου, θέτοντας παράλληλα υψηλές απαιτήσεις ως προς τις ικανότητες τους.
Η τροποποιητική Οδηγία για την προώθηση των ΑΠΕ προνοεί τη θέσπιση από τα Κράτη Μέλη μέτρων ή και καθεστώτων στήριξης για την αύξηση του μεριδίου της ενέργειας από ΑΠΕ στο κτιριακό απόθεμα. Περιλαμβάνονται η ηλεκτρική ενέργεια και ενέργεια για θέρμανση και ψύξη από ανανεώσιμες πηγές που παράγονται επιτόπου ή πλησίον ή προέρχονται από το δίκτυο, η αυτοκατανάλωση, οι κοινότητες ανανεώσιμης ενέργειας, η τοπική αποθήκευση ενέργειας, η έξυπνη επαναφόρτιση, η αμφίδρομη επαναφόρτιση, υπηρεσίες ευελιξίας όπως η απόκριση στη ζήτηση, καθώς και βελτιώσεις της ενεργειακής απόδοσης μέσω συμπαραγωγής και ανακαινίσεων μεγάλης κλίμακας. Τέτοια εθνικά μέτρα αναμένεται να αυξήσουν το ενδιαφέρον για την πιστοποίηση νέων Εγκαταστατών συστημάτων ΑΠΕ και τη συμμετοχή τους σε καθεστώτα στήριξης, όπως έχει παρατηρηθεί με υφιστάμενα Σχέδια Στήριξης για εγκατάσταση φωτοβολταϊκών συστημάτων. Οι ποσοτικές απαιτήσεις για αύξηση του μεριδίου της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στον τομέα της θέρμανσης και ψύξης επιβεβαιώνουν την αύξηση των αναγκών, τόσο σε Εγκαταστάτες συστημάτων ΑΠΕ, όσο και σε Εγκαταστάτες τεχνικών συστημάτων κτιρίου θέρμανσης, κλιματισμού και παραγωγής ζεστού νερού.
Στην Κύπρο, η νομοθεσία που ρυθμίζει τα προαναφερθέντα επαγγελματικά προσόντα περιλαμβάνει τους περί της Ενεργειακής Απόδοσης κατά την Τελική Χρήση και τις Ενεργειακές Υπηρεσίες Νόμους[4] (Ενεργειακοί Ελεγκτές, Πάροχοι Ενεργειακών Υπηρεσιών, Διαχειριστές Ενέργειας), τους περί Ρύθμισης της Ενεργειακής Απόδοσης των Κτιρίων Νόμους[5] (Ειδικευμένοι Εμπειρογνώμονες, Επιθεωρητές συστημάτων θέρμανσης και κλιματισμού και Εγκαταστάτες τεχνικών συστημάτων κτιρίου) και τον περί Προώθησης και Ενθάρρυνσης της Χρήσης των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας Νόμο[6] (Εγκαταστάτες μικρής κλίμακας συστημάτων ΑΠΕ με ονομαστική ισχύ που δεν ξεπερνά τα 30 kW).
Για κάθε επαγγελματικό προσόν, η νομοθεσία καθορίζει τα κριτήρια και τη διαδικασία για την απόκτηση άδειας ή και την εγγραφή σε μητρώο, καθώς και τις υποχρεώσεις του κατόχου του επαγγελματικού προσόντος για τη διατήρηση της άδειας ή της εγγραφής του. Η Υπηρεσία Ενέργειας του Υπουργείου Ενέργειας, Εμπορίου και Βιομηχανίας (ΥΕΕΒ) είναι η Αρμόδια Αρχή για την έγκριση των αιτούντων που πληρούν τα απαιτούμενα από τη νομοθεσία προσόντα και κριτήρια. Τα μητρώα των πιστοποιημένων επαγγελματιών[7] είναι προσβάσιμα από το κοινό μέσω του ιστοτόπου της Υπηρεσίας Ενέργειας, καθώς και μέσω της ψηφιακής υπηρεσίας «one-stop shop» για τις ΑΠΕ του ΥΕΕΒ[8].
Η ύπαρξη επαρκούς αριθμού πιστοποιημένων επαγγελματιών στους τομείς της ενεργειακής απόδοσης και των ΑΠΕ στην Κύπρο, καθώς και η διαρκής αναβάθμιση των ικανοτήτων τους, είναι καθοριστικής σημασίας για την αποτελεσματική υλοποίηση των απαιτήσεων των νέων Οδηγιών και, κατ’ επέκταση, για την επίτευξη των εθνικών και ενωσιακών στόχων για την ενεργειακή απόδοση και την απανθρακοποίηση.
[1] Αναθεωρημένη Οδηγία (ΕΕ) 2023/1791 για την ενεργειακή απόδοση (eur-lex.europa.eu)
[2] Οδηγία (ΕΕ) 2024/1275 για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων (αναδιατύπωση) (eur-lex.europa.eu)
[3] Τροποιητική Οδηγία (ΕΕ) 2023/2413 για την προώθηση της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές (RED III) (eur-lex.europa.eu)
[4] Οι περί της Ενεργειακής Απόδοσης κατά την Τελική Χρήση και τις Ενεργειακές Υπηρεσίες Νόμοι του 2009 έως 2021 (Ν.31(Ι)/2009) (energy.gov.cy)
[5] Οι περί Ρύθμισης της Ενεργειακής Απόδοσης των Κτιρίων Νόμοι του 2006 έως 2020 (Ν.142(Ι)/2006 και τροποποιήσεις) (energy.gov.cy)
[6] Ο περί Προώθησης και Ενθάρρυνσης της Χρήσης των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας Νόμος του 2022 (Ν.107(Ι)/2022) (energy.gov.cy)
[7] Μητρώα, Υπηρεσία Ενέργειας, Υπουργείο Ενέργειας, Εμπορίου και Βιομηχανίας (energy.gov.cy)
[8] Ψηφιακή Υπηρεσία one-stop shop για τις ΑΠΕ, Υπουργείο Ενέργειας, Εμπορίου και Βιομηχανίας (bfu.meci.gov.cy)
*Εμπειρογνώμονας σε θέματα ενεργειακής πολιτικής, ideopsis Ltd
