Της Νικόλ K. Φινοπούλου*
Η Τεχνητή Νοημοσύνη (Artificial Intelligence – AI) είναι η τεχνολογία που επιτρέπει στους υπολογιστές και τις μηχανές να προσομοιώνουν την ανθρώπινη μάθηση, την κατανόηση, την επίλυση προβλημάτων, τη λήψη αποφάσεων, τη δημιουργικότητα και την αυτονομία. Ως εκ τούτου, η Al, μπορεί και είναι μοναδικά κατάλληλη για την προώθηση των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΣΒΑ).
Η ατζέντα για τους ΣΒΑ τα τελευταία χρόνια εξελίσσεται παράλληλα με την πολιτική ατζέντα της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) για την ενσωμάτωση «αξιόπιστης τεχνητής νοημοσύνης» με αυξανόμενη επικέντρωση στα γεωπολιτικά. Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία (EU Green Deal) που δρομολογήθηκε το 2019 αναγνώρισε τη μετασχηματιστική δύναμη της AI να συμβάλει στην επίτευξη της πράσινης μετάβασης. Η AI μπορεί να βοηθήσει αυτή τη μετάβαση μέσω, για παράδειγμα, της πιο αποδοτικής χρήσης σπάνιων πόρων, της πρόβλεψης και διαχείρισης των περιβαλλοντικών επιπτώσεων και της βελτιστοποίησης των παραγωγικών διαδικασιών και ιδεών για προληπτική πολιτική. Ταυτόχρονα, η Πράσινη Συμφωνία τονίζει ότι η «βιωσιμότητα» πρέπει να αποτελεί βασικό σημείο εκκίνησης για την ανάπτυξη όχι μόνο των τεχνολογιών AI, αλλά και μιας ψηφιοποιημένης κοινωνίας γενικότερα.
Η AI προσφέρει μια ισχυρή εργαλειοθήκη για την επιτάχυνση της προόδου προς την επίτευξη των ΣΒΑ. Έχει παρατηρηθεί στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ (2023) και έχει αναγνωριστεί ότι η AI είναι ένας επιταχυντής για τη βιώσιμη ανάπτυξη – αλλά δεν είναι μια «ασημένια σφαίρα», ούτε μια «μαγική» λύση για όλα.
Ωστόσο, εκτιμάται πως για την αντιμετώπιση των προκλήσεων στην ενέργεια, την υγεία, τη γεωργία και τον αστικό σχεδιασμό, οι δυνατότητες της AI παρέχουν τα απαραίτητα εργαλεία στις κυβερνήσεις, τις επιχειρήσεις και τους οργανισμούς για να σχεδιάσουν στρατηγικές βασισμένες σε στοιχεία, να βελτιστοποιήσουν τους πόρους και να εξελίξουν λύσεις σε όλους τους τομείς. Η AI μπορεί να οδηγήσει σε κλιμακούμενες, καινοτόμες λύσεις που προσφέρουν απτά περιβαλλοντικά, οικονομικά και κοινωνικά οφέλη.
Ενώ οι δυνατότητες της AI για την προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης είναι τεράστιες, δεν θα πρέπει να παραλείπεται ότι συνοδεύεται από τις δικές της προκλήσεις, ιδίως την ικανότητά της να αναλύει τεράστιες ποσότητες δεδομένων, να εντοπίζει πολύπλοκα πρότυπα και να παράγει ιδέες που μπορούν να αξιοποιηθούν. Παράλληλα η διασφάλιση ότι οι εφαρμογές AI είναι ηθικές και χωρίς αποκλεισμούς είναι κρίσιμη. Οι όποιες λύσεις AI πρέπει να δίνουν προτεραιότητα στη δικαιοσύνη και τη διαφάνεια, ιδίως όταν έχουν να κάνουν με παγκόσμια ζητήματα όπως η φτώχεια, η πείνα και η κλιματική δικαιοσύνη, όπου οι ανισότητες είναι συχνά έντονες.
Ανάγκη συνεργασίας για την αξιοποίηση της AI
Η ανάπτυξη της AI για τη βιώσιμη ανάπτυξη δεν μπορεί να γίνει μεμονωμένα. Οι κυβερνήσεις, οι επιχειρήσεις, τα ερευνητικά ιδρύματα και η κοινωνία των πολιτών πρέπει να συνεργαστούν για να ευθυγραμμίσουν την ανάπτυξη της AI με τους ΣΒΑ. Οι συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα μπορούν να επιταχύνουν την καινοτομία, ενώ οι πολιτικές και οι κανονισμοί διασφαλίζουν ότι η AI αναπτύσσεται με υπευθυνότητα.
Η ΕΕ ηγείται ήδη αυτής της προσπάθειας με τον προτεινόμενο νόμο για την AI, ο οποίος δίνει έμφαση στην εμπιστοσύνη, την ασφάλεια και τη διαφάνεια. Θέτοντας ηθικά και νομικά πλαίσια, η ΕΕ επιδιώκει να αξιοποιήσει το δυναμικό της AI, ενώ παράλληλα μετριάζει κινδύνους όπως η μεροληψία, η υπερκατανάλωση ενέργειας και η κακή χρήση της τεχνολογίας.
Ταυτόχρονα, απαιτείται διεθνής συνεργασία για να διασφαλιστεί ότι οι τεχνολογίες AI είναι προσβάσιμες σε όλους, ιδιαίτερα στις αναπτυσσόμενες χώρες όπου οι ΣΒΑ είναι πιο κρίσιμοι. Οι επενδύσεις στην εκπαίδευση στην AI, τις υποδομές και την ανάπτυξη ικανοτήτων θα διασφαλίσουν ότι καμία περιοχή δεν θα μείνει πίσω στην επανάσταση της AI.
Παράδειγμα αποτελεί η καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής (ΣΒΑ 13). Εργαλεία που υποστηρίζονται από την AI μπορούν να επεξεργαστούν τεράστια σύνολα δεδομένων για να βελτιώσουν τη μοντελοποίηση του κλίματος και να προβλέψουν περιβαλλοντικές αλλαγές με μεγαλύτερη ακρίβεια. Τέτοιες γνώσεις μπορούν να αποδειχθούν ζωτικής σημασίας για τις στρατηγικές και τις δράσεις των φορέων χάραξης πολιτικής και των επιστημόνων για την καταπολέμηση της ανόδου της στάθμης της θάλασσας, της αποψίλωσης των δασών και των ακραίων καιρικών φαινομένων.
Στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης (ΣΒΑ 3), η AI φέρνει ήδη επανάσταση στον τρόπο με τον οποίο οι επαγγελματίες υγείας προσεγγίζουν την ανίχνευση και τη θεραπεία ασθενειών. Με τον ακριβή εντοπισμό των πρώιμων προειδοποιητικών σημάτων των μολυσματικών ασθενειών και με την εξατομίκευση της ιατρικής περίθαλψης, οι λύσεις AI γεφυρώνουν κρίσιμα κενά στα παγκόσμια συστήματα υγείας. Σε υποβαθμισμένες περιοχές, η AI διευκολύνει ήδη την παροχή ζωτικών ιατρικών υπηρεσιών, βελτιώνοντας τα αποτελέσματα της υγείας και το προσδόκιμο ζωής.
Όσον αφορά τις βιώσιμες πόλεις και κοινότητες (ΣΒΑ 11), η AI οδηγεί την καινοτομία στον αστικό σχεδιασμό. Αξιοποιώντας δεδομένα σε πραγματικό χρόνο σχετικά με την κυκλοφορία, τη ρύπανση και την κατανάλωση ενέργειας, η AI μπορεί να βοηθήσει τις πόλεις να βελτιστοποιήσουν τις υποδομές, να μειώσουν τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα και να βελτιώσουν την ποιότητα της αστικής ζωής. Στη γεωργία (ΣΒΑ 2), τα μοντέλα AI αναλύουν τα καιρικά πρότυπα και τις συνθήκες του εδάφους. Παρέχοντας στους αγρότες πληροφορίες σχετικά με την πιο αποτελεσματική χρήση του νερού, των λιπασμάτων και των φυτοφαρμάκων, διασφαλίζεται η επισιτιστική ασφάλεια και προστατεύεται το περιβάλλον.
Μια σημαντική ανησυχία είναι το περιβαλλοντικό αποτύπωμα. Τα συστήματα AI και τα κέντρα δεδομένων που τα τροφοδοτούν απαιτούν σημαντικές ποσότητες ενέργειας. Η εκπαίδευση ενός μόνο μοντέλου AI, για παράδειγμα, μπορεί να καταναλώνει τόση ενέργεια όση καταναλώνει ένα ολόκληρο νοικοκυριό σε ένα χρόνο.
AI για τους ΣΒΑ και την Πράσινη Συμφωνία
Η παγκόσμια πολιτική ατζέντα για τη Βιώσιμη και Αειφόρο Ανάπτυξη βασίζεται στην πολιτική πρόθεση και τις Αρχές που δημιουργήθηκαν στη Διάσκεψη για το Ανθρώπινο Περιβάλλον που έλαβε χώρα στη Στοκχόλμη της Σουηδίας το 1972. Αυτή ήταν η πρώτη παγκόσμια διάσκεψη που αναγνώρισε τις ανθρώπινες επιπτώσεις μας στο «περιβάλλον» και τον επείγοντα χαρακτήρα της παγκόσμιας πολιτικής προσοχής και του συντονισμού. Ως εκ τούτου, αναπτύχθηκε η ιδέα των «περιβαλλοντικά ορθών τεχνολογιών» με έμφαση στη μείωση της περιβαλλοντικής ρύπανσης και στη βιώσιμη χρήση των πόρων «από το σχεδιασμό».
Οι κυβερνήσεις, οι επιχειρήσεις και η κοινωνία πρέπει να δράσουν από κοινού για να διασφαλίσουν ότι η AI θα χρησιμεύσει ως δύναμη για το καλό, επιτρέποντας ένα μέλλον όπου η τεχνολογία και η βιωσιμότητα θα συνυπάρχουν αρμονικά.
Η AI θέτει ένα κρίσιμο ερώτημα: Μπορούν τα οφέλη της βιώσιμης και αειφόρου ανάπτυξης από την AI να υπερτερήσουν; Η απάντηση έγκειται στον τρόπο βελτιστοποίησης της ανάπτυξης της AI. Για παράδειγμα, η πρόοδος των ενεργειακά αποδοτικών αλγορίθμων, τα πιο οικολογικά κέντρα δεδομένων και η ενσωμάτωση των συστημάτων AI με τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας αποτελούν βασικά βήματα προς την κατεύθυνση της διασφάλισης του καθαρά θετικού αντίκτυπου της AI στη βιωσιμότητα.
Το όραμα της AI απαιτεί προσεκτική εφαρμογή και τα τεχνολογικά χαρακτηριστικά της πρέπει να αναπτύσσονται με υπευθυνότητα. Οι λύσεις AI που υποστηρίζουν το περιβαλλοντικό αποτύπωμα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη και τα οφέλη της πρέπει να μοιράζονται δίκαια.
Ο χρόνος τρέχει προς το 2030 και οι προκλήσεις που έχουμε μπροστά μας είναι τεράστιες. Αλλά με την AI ως εταίρο, η επίτευξη ενός βιώσιμου, δίκαιου και ευημερούντος μέλλοντος είναι εφικτή. Ένα βιώσιμο μέλλον που τροφοδοτείται από την AI είναι μια αναγκαιότητα.
*Δικηγόρος, Banking, & Financial Services, ESG & Sustainable Finance Expert, Regulatory Compliance, LL. B (Hons), LL.M(UCL), LPC, CISL, University of Cambridge
