Αλεξία Σακαδάκη *
Η Παγκόσμια Ημέρα Τροφίμων γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 16 Οκτωβρίου. Πρωταρχικός στόχος της Παγκόσμιας Ημέρας Τροφίμων είναι η καταπολέμηση της πείνας και η εξασφάλιση της πρόσβασης όλων των ανθρώπων σε επαρκή, θρεπτική και ασφαλή τροφή. Σύμφωνα με έκθεση του Ο.Η.Ε., το 2023 πάνω από 700 εκατομμύρια άνθρωποι βρέθηκαν αντιμέτωποι με την πείνα, ενώ εκατομμύρια άλλοι μέχρι σήμερα ζουν σε συνθήκες υποσιτισμού. Στόχος δεν είναι και δεν πρέπει να είναι μόνο η αντιμετώπιση της πείνας, αλλά και η βελτίωση της διατροφής, η προώθηση της βιώσιμης γεωργίας και η αντιμετώπιση της σπατάλης τροφίμων.
Οι σύγχρονες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η παγκόσμια διατροφική αλυσίδα είναι πολλές και σύνθετες. Η κλιματική αλλαγή αποτελεί μία από τις πιο σοβαρές απειλές για την αγροτική παραγωγή, επηρεάζοντας την απόδοση των καλλιεργειών και τις περιόδους συγκομιδής. Οι έντονες κλιματικές μεταβολές, οι πλημμύρες, η ξηρασία και οι καταιγίδες δημιουργούν προβλήματα στη γεωργία.
Η σπατάλη τροφίμων αποτελεί ακόμα μια μεγάλη πρόκληση, αν λάβει κανείς υπόψη ότι ετησίως περίπου το ένα τρίτο των παραγόμενων τροφίμων παγκοσμίως καταλήγει στα σκουπίδια. Από την άλλη, έχουμε να αντιμετωπίσουμε ως ανθρωπότητα την ανισότητα στην κατανομή των πόρων. Ενώ σε πολλές περιοχές του κόσμου υπάρχει υπερπροσφορά τροφής, σε άλλες περιοχές εκατομμύρια άνθρωποι υποφέρουν από την έλλειψή της. Αυτή η ανισότητα εντείνεται από την κακή διαχείριση των φυσικών πόρων, τη φτώχεια και τις κοινωνικές ανισότητες, οι οποίες συχνά περιορίζουν την πρόσβαση των ανθρώπων στη διατροφή.
Οι πολεμικές συρράξεις επηρεάζουν την επάρκεια τροφίμων, δημιουργώντας αλυσιδωτές αντιδράσεις τόσο σε τοπικό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο. Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία περιόρισε τις εξαγωγές σιτηρών, δημιουργώντας παγκόσμια έλλειψη τροφίμων και αυξάνοντας τις τιμές βασικών προϊόντων, ειδικά στις πιο φτωχές χώρες. Από την άλλη, σε Παλαιστίνη και Λίβανο, ο αποκλεισμός των συνόρων και η καταστροφή των υποδομών περιορίζουν την πρόσβαση σε τρόφιμα, αλλά και την παραγωγή τροφίμων.
Ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών δεν κατάφερε να αντιμετωπίσει τα σοβαρά ζητήματα της έλλειψης τροφίμων. Η καθιέρωση μιας διεθνούς μέρας μπορεί να συμβάλλει στην ενημέρωση και την ευαισθητοποίηση, αλλά το αποτέλεσμα παραμένει απαράδεκτα απογοητευτικό. Εκατομμύρια άνθρωποι πεθαίνουν από την πείνα και άλλοι τόσοι τρέφονται με αμφιβόλου ποιότητας τροφές. Η προσπάθεια προώθησης μεταλλαγμένων τροφίμων ως μέτρο αντιμετώπισης της πείνας έχει αποδειχτεί — πλέον και μέσα από επιστημονικές έρευνες — μια τεράστια απειλή για την ανθρώπινη υγεία. Η τεχνολογία μπορεί να αξιοποιηθεί θετικά προς όφελος του ανθρώπου και του περιβάλλοντος, νοουμένου ότι παράλληλα, κοινή προσπάθεια θα είναι ο τερματισμός όλων των πολέμων.
Σε ένα ευρύτερο πλαίσιο, η προώθηση της βιώσιμης γεωργίας αποτελεί βασικό μέσο για την εξασφάλιση διατροφικής ασφάλειας. Η χρήση μεθόδων καλλιέργειας που σέβονται το περιβάλλον, η προστασία των φυσικών πόρων και η ενίσχυση των τοπικών κοινοτήτων είναι σημαντικά χαρακτηριστικά για τη δημιουργία ενός υγιούς και ανθεκτικού διατροφικού συστήματος. Ταυτόχρονα, η υποστήριξη τοπικών παραγωγών και η προώθηση της τοπικής οικονομίας μπορούν να συμβάλουν στην ανθεκτικότητα και στην αποφυγή εξάρτησης από μεγάλες, βιομηχανικές γεωργικές μονάδες, οι οποίες συχνά χρησιμοποιούν καταστροφικές για το περιβάλλον και τον άνθρωπο μεθόδους.
Η πρόσβαση στην τροφή είναι θεμελιώδες δικαίωμα όλων των ανθρώπων. Η αύξηση των τιμών των τροφίμων διευρύνει τις κοινωνικές ανισότητες, αυξάνει τη φτώχεια, μπορεί να οδηγήσει σε κοινωνικές αναταραχές και πολιτική αστάθεια (βλέπε ταραχές για το ψωμί στην Αίγυπτο), πλήττει την υγεία και τους γεωργούς. Αυτοί είναι λόγοι που και στην Κύπρο η κυβέρνηση πρέπει να συνεχίσει και να ενισχύσει τον έλεγχο των τιμών και της φορολογίας στα αγαθά πρώτης ανάγκης ως προσωρινό μέτρο, αλλά παράλληλα θα πρέπει επιτέλους να εξασφαλιστεί η διατροφική επάρκεια στο νησί μας, λαμβάνοντας μακροχρόνια μέτρα που θα ενισχύσουν τις τοπικές παραγωγές.
*Κοινωνιολόγος
Μέλος Πολιτικής Επιτροπής
Κινήματος Οικολόγων – Συνεργασία Πολιτών
