Tης Στέλλας Ιωαννίδου*
Το Ευρωσύστημα συγκέντρωσε τις απόψεις των πολιτών από όλες τις χώρες της ευρωζώνης όσον αφορά σε πιθανή έκδοση του ψηφιακού ευρώ, συνεπώς είμαστε ενήμεροι για διάφορους μύθους που θολώνουν τα νερά.
Για να αποκατασταθεί η αλήθεια, πιο κάτω θα επιχειρήσουμε να διασκεδάσουμε τις πιο συνήθεις εσφαλμένες αντιλήψεις του κοινού.
Μύθος: Το κράτος θα μας παρακολουθεί και θα ελέγχει τις αγοραστικές μας συνήθειες.
Πραγματικότητα: το ψηφιακό ευρώ θα προσέφερε το πλέον υψηλό επίπεδο προστασίας της ιδιωτικής ζωής, προσομοιάζοντας αυτό που έχουμε σήμερα όταν πληρώνουμε με μετρητά.
Ο τρόπος με τον οποίο συναλλασσόμαστε αποτελεί ιδιωτική υπόθεση του καθενός από μας. Η σκέψη και μόνο ότι οι τεχνολογικές εταιρείες, οι τράπεζες ή οι κυβερνήσεις ενδεχομένως να παρακολουθούν τις πληρωμές που διενεργούμε, δεν είναι ελκυστική. Πώς όμως το ψηφιακό ευρώ θα προστάτευε την ιδιωτική ζωή των χρηστών;
- Μέσω της «εκτός σύνδεσης λειτουργίας». Για παράδειγμα, θα μπορούσατε να στείλετε χρήματα σε έναν φίλο για το δικό σας μερίδιο του λογαριασμού για ένα γεύμα, απλά κρατώντας το κινητό σας τηλέφωνο δίπλα στο κινητό του φίλου σας. Με αυτόν τον τρόπο, τα προσωπικά σας δεδομένα θα διοχετεύονταν αποκλειστικά και μόνο σ’ αυτές τις δύο συσκευές. Ούτε η δική σας τράπεζα, ούτε η τράπεζα του φίλου σας, αλλά ούτε το Ευρωσύστημα θα μπορούσαν να έχουν πρόσβαση στα δεδομένα αυτά.
- Μέσω κρυπτογράφησης των μηνυμάτων και μέσω ψευδωνυμοποίησης των προσωπικών δεδομένων, πράγμα που σημαίνει ότι η ταυτότητα σας δεν θα αποκαλυπτόταν στο Ευρωσύστημα καθότι ένας τυχαίος κωδικός θα την αντικαθιστούσε. Ως εκ τούτου, θα διαχωρίζονταν τα προσωπικά σας δεδομένα από στοιχεία που ενδεχομένως να αποτύπωναν τις αγοραστικές σας συνήθειες.
- Λόγω της εξυπηρέτησης του δημόσιου συμφέροντος από τις κεντρικές τράπεζες της ευρωζώνης. Τί σημαίνει αυτό; Τα μετρητά είναι το μόνο είδος δημόσιου χρήματος με εγγυημένη αξία που διατίθεται στο κοινό. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα στοχεύει να διατηρήσει την εμπιστοσύνη στην αξία του χρήματος που αυτή εκδίδει. Ούτε ενδιαφέρεται ούτε θα ήταν σε θέση να αποκομίσει κέρδη διαθέτοντας προς πώληση ή για εμπορικούς σκοπούς τα δεδομένα των πολιτών, καθότι θα είχε πρόσβαση σε εξαιρετικά περιορισμένα στοιχεία και μόνο. Αυτή είναι εξάλλου η κύρια διαφορά του Ευρωσυστήματος – το οποίο εξυπηρετεί σκοπούς δημοσίου συμφέροντος – από τους περισσότερους παρόχους ιδιωτικών λύσεων πληρωμής που στοχεύουν στο κέρδος.
Μύθος: Το ψηφιακό ευρώ θα περιορίζεται σε ορισμένες και μόνο συναλλαγές και θα χάνει την αξία του εντός χρονικών ορίων, ώστε να παροτρύνονται οι πολίτες να το χρησιμοποιούν γρήγορα.
Πραγματικότητα: Το ψηφιακό ευρώ θα ήταν μετατρέψιμο σε μετρητά σε βάση ένα προς ένα, συνεπώς τυχόν περιορισμοί στη χρήση του δεν θα μπορούσαν να υφίστανται. Δικό μας το ψηφιακό ευρώ, δική μας και η επιλογή για να το χρησιμοποιούσαμε όπου και όποτε θα επιθυμούσαμε.
Αποστέρηση της ελευθερίας για το που, πότε ή με ποιον συναλλασσόμαστε θα καθιστούσαν το ψηφιακό ευρώ προγραμματιζόμενο χρήμα και θα ισοδυναμούσε με ένα κουπόνι. Κάτι τέτοιο δεν θα μπορούσε να ισχύει, γιατί θα βρισκόταν σε αντίφαση με δύο βασικές αρχές:
- Οι κεντρικές τράπεζες δεν εκδίδουν κουπόνια αλλά χρήμα, στην ασφαλέστερη δυνατή μορφή και χωρίς να αποκλείουν κανέναν. Καθότι τα μετρητά έχουν την ιδιότητα νόμιμου χρήματος, όλοι οι πολίτες, οι επιχειρήσεις και οι κυβερνήσεις τα αποδέχονται χωρίς τους περιορισμούς που ισχύουν στην περίπτωση των κουπονιών. Για να εξασφαλίσει την ιδιότητα νόμιμου χρήματος και για τη ψηφιακή μορφή του ευρώ, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει προτείνει νομοθεσία έτσι ώστε εάν το Διοικητικό Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας αποφασίσει να εκδώσει το ψηφιακό ευρώ, τότε αυτό θα χαίρει καθολικής αποδοχής στην ονομαστική του αξία σε ολόκληρη την ευρωζώνη.
- Είτε σε ψηφιακή είτε σε φυσική μορφή, «ένα ευρώ θα είναι πάντα ένα ευρώ», αφού ο Ευρωπαίος νομοθέτης διασφαλίζει την εκατέρωθεν μετατροπή του ψηφιακού ευρώ και των μετρητών με αντιστοιχία ένα προς ένα (άρθρο 12 της προτεινόμενης νομοθεσίας).
Μύθος: Το ψηφιακό ευρώ είναι ένας έμμεσος τρόπος για να καταργηθούν τα μετρητά.
Πραγματικότητα: Αφενός μεν εξετάζουμε τον σχεδιασμό της ψηφιακής μορφής του νομίσματος μας, αφετέρου δε προετοιμάζουμε νέα έκδοση τραπεζογραμματίων ευρώ. Ο Ευρωπαίος νομοθέτης διασφαλίζει τη συνέχιση της φυσικής μορφής των μετρητών σε ευρώ.
Η τρίμηνη δημόσια διαβούλευση του Ευρωσυστήματος που έληξε στις 12 Ιανουαρίου 2021 έχει επιβεβαιώσει ότι οι πολίτες, αφενός, προτιμούν να πληρώνουν ψηφιακά, γρήγορα και με ασφάλεια, και, αφετέρου, επιθυμούν να έχουν την επιλογή να πληρώνουν με μετρητά.
Διατηρούμε λοιπόν τη διαθεσιμότητα της ασφαλέστερης μορφής χρήματος που έχουμε σήμερα – δηλαδή των μετρητών – ενώ προετοιμαζόμαστε να εισάγουμε το νόμισμα μας στον ψηφιοποιημένο κόσμο. Δηλαδή, με ποιούς τρόπους;
- Λαμβάνοντας υπόψη τις προτιμήσεις των πολιτών και τις απόψεις όλων των ενδιαφερόμενων μερών που συμμετέχουν στις προετοιμασίες για τον σχεδιασμό του ψηφιακού ευρώ.
- Συμβάλλοντας στις διαπραγματεύσεις και στη διαμόρφωση της Ευρωπαϊκής νομοθεσίας που θα διασφαλίσει τη φυσική μορφή των μετρητών σε ευρώ και την καθολική αποδοχή τους σε όλη την ευρωζώνη.
- Σχεδιάζοντας την επόμενη έκδοση τραπεζογραμματίων σε ευρώ, που θα αποτρέπει την παραποίηση τους και θα μειώσει το οικολογικό μας αποτύπωμα. Κατ’ ακρίβεια, ο επανασχεδιασμός βρίσκεται σε προχωρημένο στάδιο. Ο «Ευρωπαϊκός πολιτισμός» και οι «Ποταμοί και πτηνά» θα απεικονίζονται στα νέα τραπεζογραμμάτια που θα έχουμε στο πορτοφόλι μας.
Εν ολίγοις, με το ψηφιακό ευρώ θα είχαμε άλλη μία επιλογή για το πως θα πληρώναμε. Συμπληρώνουμε – δεν αντικαθιστούμε τα μετρητά.
Μύθος: Δεν χρειαζόμαστε το ψηφιακό ευρώ, αφού ήδη μπορούμε να πληρώνουμε ηλεκτρονικά, ιδίως με τις κάρτες.
Πραγματικότητα: Το ψηφιακό ευρώ θα διευκόλυνε τη ζωή των ανθρώπων παρέχοντας κάτι το οποίο δεν υπάρχει σήμερα και θα μείωνε την εξάρτηση μας από μη ευρωπαϊκές εταιρείες.
Κανένα από τα υφιστάμενα ηλεκτρονικά μέσα πληρωμής δεν ανταποκρίνεται σε όλα τα σημεία που θεωρούμε εμείς, οι κεντρικοί τραπεζίτες, ουσιώδη: ειδικότερα, καθολική αποδοχή με μηδενικό κίνδυνο, ευρεία πρόσβαση, ευκολία στην χρήση, δωρεάν για βασική χρήση όπως τα μετρητά σήμερα, με διαθεσιμότητα ακόμα και εκτός σύνδεσης με το διαδίκτυο, παρέχοντας τη μέγιστη προστασία της ιδιωτικής ζωής και των προσωπικών μας δεδομένων.
Tο ψηφιακό ευρώ θα συνέβαλλε στη μείωση της εξάρτησης της Ευρώπης από μη ευρωπαϊκές εταιρείες που σήμερα επεξεργάζονται εκτός της Ένωσης τις περισσότερες πληρωμές που πραγματοποιούμε ηλεκτρονικά. Τί θα σήμαινε όμως αυτό; Θα γινόμασταν πιο ανθεκτικοί σε πιθανές διαταραχές στην επιχειρησιακή συνέχεια των ευρωπαϊκών πληρωμών.
Επιπλέον, με το ψηφιακό ευρώ δεν θα ήταν εφικτές πρακτικές όπως αυτές που ζήσαμε πρόσφατα στους Ολυμπιακούς αγώνες στο Παρίσι όπου μόνο οι κάρτες της VISA ήταν αποδεκτές στις κτιριακές εγκαταστάσεις των αγώνων, δηλαδή σε έδαφος της ευρωζώνης. Αντιθέτως, το ψηφιακό ευρώ θα ήταν αποδεκτό υποχρεωτικά, γεγονός που ισχύει μόνο για το χρήμα που εκδίδουν οι κεντρικές τράπεζες.
Ας ολοκληρώσουμε με ένα γενικό σχόλιο. Παρότι οι ανησυχίες για αυτό το εγχείρημα είναι αναμενόμενες, εμείς στο Ευρωσύστημα έχουμε στο επίκεντρο των εργασιών μας τις ανάγκες των 349 εκατομμυρίων πολιτών της ευρωζώνης. Η διαφανής ενημέρωση είναι αναγκαία ώστε να τεθούν τα πράγματα στη σωστή τους βάση και να καταστεί κατανοητό το ψηφιακό ευρώ στο ευρύ κοινό.
*Μέλος της Ομάδας της Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου για το ψηφιακό ευρώ
