Της Δρος Μελίτας Μενελάου (*)
Η Μηχανική αποτελεί ίσως τον πιο αναπόσπαστο τομέα της Βιομηχανίας. Οι Μηχανικοί εκπαιδεύονται να δίνουν λύσεις σε απαιτητικά προβλήματα αλλά και να αναλαμβάνουν την ευθύνη για την εκτέλεση μεγάλων, συνήθως, έργων. Ταυτόχρονα, οι Μηχανικοί αναζητούν πάντοτε πρακτικότερες και αποτελεσματικότερες λύσεις, που αργότερα άλλες και άλλοι επαγγελματίες καλούνται να τις υιοθετήσουν. Άρα, είναι πολύ σημαντικό η κορυφή της τεχνολογικής εξέλιξης και της καινοτομίας να περιλαμβάνει Μηχανικούς όλων των ειδικοτήτων.
Όπως και σε άλλους τομείς, η καινοτομία (θα) είναι θεμελιώδης απαίτηση για τη Μηχανική του μέλλοντος. Καινοτόμα εργαλεία (θα) επιτρέπουν στην εκάστοτε εταιρεία να γνωρίζει καλύτερα τις διαδικασίες της, να εντοπίζει λειτουργικές αστοχίες ή και προβλήματα, και να μπορεί να εφαρμόζει τεχνικές για την ελαχιστοποίηση πιθανών προβλημάτων. Υπό μια έννοια, ακόμη και το Περιβάλλον είναι ένας από τους παράγοντες που απασχολεί άμεσα τη Βιομηχανία, επιζητώντας πρωτοποριακές και καινοτόμες λύσεις. Και για αυτό το λόγο, οι εταιρείες που δεν άρχισαν ήδη να αλλάζουν πρότυπα, που δεν εγγυώνται αποτελεσματικότητα και που δεν λαμβάνουν μέτρα για να μειώνουν τις επιπτώσεις στο περιβάλλον, θα βγουν αναμφισβήτητα χαμένες. Επομένως, μπορούμε να περιμένουμε ότι η Μηχανική του μέλλοντος θα είναι ακόμη πιο τεχνολογική αλλά και πιο στρατηγική, ενώ οι εταιρείες μέσω της συνεισφοράς αυτής, θα μπορούν να επιτύχουν μεγαλύτερα κέρδη, καθώς και παραγωγική και στρατηγική αποτελεσματικότητα.
Οι βασικότερες τάσεις για τη Μηχανική του μέλλοντος περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων έννοιες και ικανότητες όπως: (α) τη βιώσιμη Μηχανική, η οποία ακολουθεί συγκεκριμένες στρατηγικές για την κατασκευή ενός έργου που μειώνει τα έξοδα, υιοθετεί ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, και εξαλείφει τα απόβλητα, (β) την πολυεπιστημονικότητα, μιας και είναι απαραίτητο για τις/τους Μηχανικούς να αναζητήσουν επιπλέον γνώσεις, να παρακολουθούν τις αλλαγές στην αγορά και στη συμπεριφορά των καταναλωτών, στους περιβαλλοντικούς νόμους, καθώς και στους κανόνες και κανονισμούς που επηρεάζουν τα έργα, και (γ) την ανάπτυξη soft skills, που μπορούν να δράσουν καταλυτικά στις σχέσεις και να τονώσουν την εμπιστοσύνη μεταξύ Μηχανικών-εταιριών και Μηχανικών-κοινωνίας, αλλά και να δώσουν τη δυνατότητα στην/ον επαγγελματία να αντιμετωπίσει κάθε είδους πρόκληση.
Το 2022 υπήρχαν περισσότερες από 7 εκατομμύρια γυναίκες Επιστήμονες και Μηχανικοί στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ), δηλαδή 310,000 περισσότερες από το 2021, αντιπροσωπεύοντας έτσι το 41% της συνολικής απασχόλησης των ατόμων στην Επιστήμη και τη Μηχανική. Στατιστικά, οι γυναίκες που εργάζονταν ως Επιστήμονες και Μηχανικοί απασχολούνταν κυρίως στον τομέα των υπηρεσιών, αποτελώντας το 46% του συνόλου των ατόμων στους αναφερόμενους κλάδους, ενώ η απασχόληση των γυναικών ως Επιστήμονες και Μηχανικοί στη μεταποίηση, φτάνει το 22% του συνόλου των εμπλεκόμενων ατόμων. Μεταξύ των χωρών της ΕΕ, το υψηλότερο ποσοστό συμμετοχής μετρήθηκε στη Δανία (53%). Ακολουθεί η Λιθουανία (52%), η Βουλγαρία (51%), η Γερμανία (34%), η Φιλανδία (32%) και η Ουγγαρία (31%). Ενώ δηλαδή η παρουσία των γυναικών στους τομείς της επιστήμης, της τεχνολογίας, της μηχανικής και των μαθηματικών (STEM) ήταν και είναι χαμηλή, παρατηρείται μια αξιοσημείωτη τάση αύξησης στον αριθμό των γυναικών που ακολουθούν σταδιοδρομία στη Μηχανική. Αυτή η αλλαγή όχι μόνο ανοίγει νέες ευκαιρίες για τις γυναίκες, αλλά εμπλουτίζει επίσης τον τομέα της Μηχανικής με διαφορετικές προοπτικές και δεξιότητες.
Μια αντίστοιχη μικρή (αλλά σταθερή) αύξηση του ποσοστού των γυναικών στη Μηχανική παρατηρείται και στις ΗΠΑ. Το Υπουργείο Εργασίας των ΗΠΑ παρουσίασε το 2023 στατιστικά στοιχεία της συμμετοχής των γυναικών στους διάφορους κλάδους της Μηχανικής και έδειξε ότι ειδικότερα στους τομείς της Μηχανολογικής και Ηλεκτρολογικής Μηχανικής, οι γυναίκες αποτελούν λιγότερο από το 10% του εργατικού δυναμικού, ενώ μεγαλύτερη συμμετοχή παρατηρείται στον τομέα της Χημικής Μηχανικής και της Βιοϊατρικής Μηχανικής. Πολύ σημαντική παρατήρηση είναι και το φαινόμενο των «μόνων» γυναικών σε ρόλους Μηχανικών (και άλλων τεχνικών ρόλων) σε ποσοστό 32%, γεγονός που σημαίνει ότι συχνά η γυναίκα Μηχανικός έχει το ρόλο της «μόνης γυναίκα στο δωμάτιο/χώρο» ενώ ταυτόχρονα υποεκπροσωπείται και σε ηγετικούς ρόλους.
Καθώς είναι ξεκάθαρο όπως αναφέρθηκε και πιο πάνω ότι δεν υπάρχει μέλλον χωρίς την συμμετοχή των Μηχανικών (συμπεριλαμβανομένων και των λοιπών τεχνικών ρόλων) και ότι το επάγγελμα αυτό είναι μεταξύ των ταχύτερα αναπτυσσόμενων και πιο ακριβοπληρωμένων επαγγελμάτων, τα μειονεκτήματα που οφείλονται στις διακρίσεις λόγω φύλου μπορεί να αποθαρρύνουν τη συμμετοχή των γυναικών και να επιδεινώσουν ακόμη περισσότερο την ανισότητα στην εκπροσώπηση των γυναικών. Οι γυναίκες Μηχανικοί δεν είναι απλά εργαζόμενες δεύτερης κατηγορίας. Επομένως, πρέπει να γίνει στόχος η ευαισθητοποίηση, η σωστή ενημέρωση καθώς και η ενίσχυση της κουλτούρας για την ισότητα των φύλων στον εργασιακό χώρο συμπεριλαμβανομένου της Βιομηχανίας, των Πανεπιστημίων και λοιπών οργανισμών. Είναι επιτακτική ανάγκη η ύπαρξη και η ενίσχυση γυναικείων προτύπων και γυναικών σε ρόλους καθοδήγησης μέσα στους κλάδους της Μηχανικής. Τα πιο πάνω στατιστικά στοιχεία εφιστούν την προσοχή στην σημαντική συνεισφορά των προγραμμάτων εκπαίδευσης STEM, τόσο στην ΕΕ όσο και παγκοσμίως, μιας και μπορούν να επηρεάσουν σημαντικά τις επιλογές σταδιοδρομίας των νεαρών κοριτσιών στην Επιστήμη και τη Μηχανική. Η Μηχανική του μέλλοντος πρόκειται να βελτιώσει ακόμη περισσότερο την ποιότητα ζωής μας μετασχηματίζοντας τον τομέα της Υγείας, εξασφαλίζοντας περιβαλλοντική προστασία, δίνοντας λύσεις για την αντιμετώπιση της Ενεργειακής κρίσης. Μέσα σε αυτές τις αλλαγές είναι απαραίτητη η συνεισφορά των Πολύμηχανων Γυναικών!
(*) Γυναίκα, Μητέρα, Χημικός Μηχανικός
Τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών και Επιστήμης και Μηχανικής Υλικών
Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου
