Η συζήτηση στη Βουλή για τον κρατικό προϋπολογισμό 2021, οι έρευνες για τις πολιτογραφήσεις, η οικονομική κρίση, η απειλή του κορονοϊού, οι εξελίξεις στο Κυπριακό, η κορύφωση της τουρκικής επιθετικότητας, οι εξελίξεις στο θέμα της Αμμοχώστου, η εργαλειοποίηση του μεταναστευτικού-προσφυγικού ζητήματος από την Άγκυρα, η σοβαρή γεωπολιτική αναταραχή στην Ανατολική Μεσόγειο και οι ενεργειακές εξελίξεις δημιουργούν τις συνθήκες για την τέλεια εκλογική καταιγίδα. Οι Βουλευτικές 2021 βρίσκονται στο μάτι του κυκλώνα, με τα εκλογικά επιτελεία να αντιμετωπίζουν ένα πρωτόγνωρα ρευστό, κατακερματισμένο και πολύπλοκο τοπίο το οποίο εμπεριέχει ασύμμετρους κινδύνους και εκρηκτικά ρίσκα.
Η επίδραση της προεκλογικής περιόδου στο εκλογικό αποτέλεσμα δεν είναι κάθε φορά η ίδια. Υπάρχουν εκλογικές αναμετρήσεις όπου η επίδραση της προεκλογικής εκστρατείας δεν διαδραματίζει ουσιαστικό ρόλο. Στην επερχόμενη εκλογική αναμέτρηση θα συμβεί ακριβώς το αντίθετο. Η δυναμική της προεκλογικής περιόδου θα αποδειχτεί η μεγαλύτερη που έχει παρατηρηθεί ιστορικά μέχρι σήμερα στην Κύπρο.
Στις Βουλευτικές εκλογές του Μαΐου 2021 το αποτέλεσμα δεν θα εξαρτηθεί από την τυχαιότητα, αλλά από τη σύνθεση των ψηφοδελτίων (την πολιτική εικόνα, τις ικανότητες, την πειστικότητα και την κοινωνική προσφορά των υποψηφίων), τα προεκλογικά προγράμματα, τη διαφοροποίηση, την επιστημονική τεκμηρίωση, τη στρατηγική υλοποίησης των προτάσεων και το πολιτικό μάρκετινγκ. Η κάλπη δεν παίζει ζάρια – το εκλογικό σώμα κρατά το σκορ.
Στον πολιτικό κόσμο η φήμη (reputation) είναι το παν. Τα αφηγήματα ικανότητας και χαρακτήρα είναι οι δύο μηχανισμοί μέσα από τους οποίους κτίζεται η αξιοπιστία και η νομιμότητα (legitimacy). Η φήμη ικανότητας (capability reputation) πηγάζει από το πόσο αποτελεσματικός είσαι. Η φήμη χαρακτήρα (character reputation) αντανακλά τις αξίες, το ήθος. Η φήμη χαρακτήρα είναι εξαιρετικά εύθραυστη, ενώ η φήμη ικανότητας αντέχει στο χρόνο. Σε κάθε περίπτωση, η λογοδοσία και η ανάληψη ευθύνης πρέπει να αντικατοπτρίζονται στην πράξη τόσο σε πολιτικό όσο και σε διοικητικό επίπεδο.
Η διαφάνεια έχει αξία όταν συμπεριφέρεσαι αυθεντικά. Στο σημερινό πολύπλοκο και αβέβαιο κόσμο η αυθεντικότητα αποτελεί το κλειδί της αξιοπιστίας και της πειστικότητας. Η προσωπική αξιοπιστία και πειστικότητα του πολιτικού προέρχεται από την ανάδειξη του ‘είναι’, της αλήθειας του και από την ταύτισή του με τον ψηφοφόρο, κατά πόσο έχει κάτι κοινό μαζί του. Κύριο ζητούμενο η ανάκτηση της εμπιστοσύνης των πολιτών προς τους θεσμούς αλλά και συνολικά προς το πολιτικό σύστημα.
Τον ερχόμενο Μάιο θα έχουμε εκλογές ‘Μαύρου Κύκνου’. Το κλειδί της επιτυχίας είναι η ανακάλυψη και αξιοποίηση των θετικών ασυμμετριών (ευκαιριών) και η αποφυγή των αρνητικών ασυμμετριών (κινδύνων). Οι ευνοϊκές ασυμμετρίες μπορούν να επιφέρουν εκθετικά πολλαπλασιαστικά εκλογικά οφέλη και πλεονεκτήματα. Αντίθετα, οι αρνητικοί ‘Μαύροι Κύκνοι’ μπορούν να αφανίσουν όχι μόνο υποψήφιους ‘δυνατά’ ονόματα αλλά και ολόκληρες πολιτικές δυνάμεις. Τα είδη της ασυμμετρίας ‘forms of asymmetry’ μπορούν να εντοπιστούν σε όλες τις πτυχές της προεκλογικής εκστρατείας.
Το κυπριακό κομματικό σύστημα έχει μπει σε μια μεταβατική περίοδο, σε μια εποχή πολύ μεγάλης εκλογικής κινητικότητας με πολλαπλά είδη μετατοπίσεων. Σήμερα στην Κύπρο, μόλις 1 στους 2 εκλογείς δηλώνει ότι αισθάνεται κοντά σε κάποιο πολιτικό κόμμα. Το ποσοστό της αδιευκρίνιστης ψήφου βρίσκεται σε ιστορικά υψηλά επίπεδα. Πέραν των ψηφοφόρων που δηλώνουν αποχή ή αναποφάσιστοι, τα φαινόμενα της απόκρυψης ψήφου και της κρυφής ψήφου είναι πιο ενισχυμένα από ποτέ. Η απόκρυψη ψήφου έχει να κάνει με το γεγονός ότι μέρος του εκλογικού σώματος δεν εκφράζει την ψήφο του, ενώ κρυφή ψήφος είναι το γεγονός ότι ο εκλογέας δηλώνει πως θα ψηφίσει ένα υποψήφιο, ενώ στο μυαλό του έχει κάτι άλλο. Υπάρχει και μετακινούμενη ψήφος, δηλαδή ψηφοφόροι ενός κόμματος θα ψηφίσουν υποψήφιο άλλου κόμματος αντί τον δικό τους, ασχέτως τι δηλώνουν στις δημοσκοπήσεις.
Στις διάφορες εκλογικές αναμετρήσεις τα τελευταία πέντε χρόνια στην Κύπρο έχει καταγραφεί πολύ μεγάλη εκλογική κινητικότητα με πολλαπλά είδη μετατοπίσεων. Ζούμε μια εποχή αποδυνάμωσης της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, οι μετακινήσεις γίνονται πολύ πιο εύκολα και πιο συχνά από ό,τι παλαιότερα και με αυτή την έννοια κανένα κόμμα δεν έχει διασφαλισμένους τους ψηφοφόρους του. Μια αποτελεσματική προεκλογική εκστρατεία μπορεί να διεισδύσει σε τεράστιες δεξαμενές ψηφοφόρων οι οποίοι δηλώνουν αποχή και αναποφάσιστοι.
Το εκλογικό περιβάλλον εμπεριέχει ασυμμετρίες –θετικές και αρνητικές– και ασυνήθιστα υψηλά πολιτικά ρίσκα που είναι δύσκολο να προσμετρηθούν. Υπάρχουν όμως και σημαντικές ευκαιρίες μέσα από τους σωστούς στρατηγικούς σχεδιασμούς του πολιτικού μάρκετινγκ. Το αποτέλεσμα των εκλογών –σειρά κομμάτων και εκλογή Βουλευτών– θα κριθεί πάνω στο νήμα αφού ένα σημαντικό ποσοστό των ψηφοφόρων θα λάβει τις αποφάσεις του λίγα εικοσιτετράωρα πριν την κάλπη.
Το νέο δυναμικό εργαλείο πολιτικού μάρκετινγκ που έχω αναπτύξει ακολουθεί μια ολιστική, πολυπαραμετρική προσέγγιση και αντικρίζει την προεκλογική εκστρατεία ως μια καινοτομία. Όλες οι καινοτομίες μπορούν να αναλυθούν και αξιολογηθούν με βάση τους τέσσερεις βασικούς τύπους καινοτομίας: καινοτομία προϊόντος, καινοτομία διαδικασιών, οργανωσιακή καινοτομία και επικοινωνιακή καινοτομία. Η μεγιστοποίηση του αντίκτυπου της προεκλογικής εκστρατείας είναι συνάρτηση πληθώρας συντελεστών και αποτέλεσμα του βέλτιστου συνδυασμού κρίσιμων παραγόντων και διακριτών ικανοτήτων από τα τέσσερα είδη καινοτομίας. Ο σχεδιασμός της προεκλογικής εκστρατείας πρέπει να χαρακτηρίζεται από ευελιξία / προσαρμοστικότητα και να παρέχει τη δυνατότητα αξιοποίησης των ευνοϊκών ασυμμετριών και αποφυγής των δυσμενών ασυμμετριών.
Η πρωτοποριακή αυτή μέθοδος μπορεί να εφαρμοστεί σε όλες τις εκφάνσεις της πολιτικής επικοινωνίας: προεκλογικές εκστρατείες, διαχείριση φήμης, προβολή κυβερνητικού έργου, nation branding, επικοινωνιακή διαχείριση της κρίσης του κορονοιού κ.ά.
Οι πιο αποτελεσματικοί πολιτικοί είναι δημιουργικοί – στην αξιοποίηση νέων ευκαιριών, στην ανάπτυξη καινοτόμων λύσεων, στην επίλυση διαφορών, στις διαπραγματεύσεις, στην αντίδραση σε απρόσμενες κρίσεις. Η πολιτική δημιουργικότητα λειτουργεί ως καταλύτης αλλαγής, μεταρρύθμισης και ανάπτυξης.
Συμπερασματικά, τον Μάιο 2021 θα αλλάξει ο πολιτικός χάρτης. Οι επερχόμενες Βουλευτικές εκλογές θα επιφέρουν εκπλήξεις και ανατροπές τόσο σε κομματικό επίπεδο όσο και σε επίπεδο προσώπων. Οι αλλαγές θα επηρεάσουν ολόκληρο το πολιτικό φάσμα: μεγάλα και μεσαίου βεληνεκούς κόμματα, μικρότερα κόμματα καθώς και νέους πολιτικούς σχηματισμούς.
Νίκος Γ. Σύκας
Σύμβουλος Στρατηγικής, Επικοινωνίας και Καινοτομίας
