Στο γενικό συμπέρασμα ότι οι πιθανότητες κατάταξης για υπηρεσία στην Εθνική Φρουρά μειώνονται σημαντικά για τους στρατεύσιμους που δεν κατατάσσονται αμέσως μετά την ολοκλήρωση της φοίτησής τους σε σχολή μέσης εκπαίδευσης, αφού αρκετοί από αυτούς απαλλάσσονται σε μεταγενέστερο στάδιο ή καθίστανται ανυπότακτοι, καταλήγει η Ελεγκτική Υπηρεσία σε ειδική έκθεση της με τίτλο «Έλεγχος διαδικασίας χορηγήσεων αναβολών στράτευσης».
«Το φαινόμενο αυτό είναι πιο έντονο στις περιπτώσεις όπου το Υπουργείο Άμυνας (ΥΠΑΜ) δείχνει ιδιαίτερη επιείκεια, όπως στις περιπτώσεις των στρατεύσιμων αθλητών και στις αναβολές για λόγους σπουδών», αναφέρει η ΕΥ, η οποία προχώρησε στην εξέταση και αξιολόγηση της διαδικασίας χορήγησης αναβολών που χορηγήθηκαν κατά τα έτη 2020 – 2023 από τον εκάστοτε Υπουργό Άμυνας και το Υπουργικό Συμβούλιο και εξακρίβωση του βαθμού συμμόρφωσης του Υπουργείου Άμυνας (ΥΠΑΜ) με το συναφές θεσμικό πλαίσιο.
Από τον έλεγχο η ΕΥ διαπίστωσε ότι, «στρατεύσιμοι ζητούν απαλλαγή από την υποχρέωση εκπλήρωσης στρατιωτικής θητείας, επικαλούμενοι είτε λόγους ψυχικής υγείας είτε άλλους λόγους, και το ΥΠΑΜ, νοουμένου ότι κρίνει ικανοποιητική την αιτιολόγηση, τους παρέχει τη δυνατότητα να εκπληρώσουν τις στρατιωτικές τους υποχρεώσεις σε μεταγενέστερο στάδιο».
Σε σχέση με άλλα ευρήματα, η ΕΥ αναφέρει ότι δεν τηρείται αξιόπιστη πληροφόρηση σχετικά με τον αριθμό αναβολών που χορηγούνται από τον Υπουργό και το Υπουργικό Συμβούλιο ανά έτος και ότι «εντοπίστηκαν περιπτώσεις χορήγησης αναβολών εκ μέρους του Υπουργού, χωρίς την έγκριση, ή έστω την ενημέρωσή του, κατά παράβαση του περί Εθνικής Φρουράς Νόμου και παρά το γεγονός ότι στις επιστολές προς τους ενδιαφερόμενους σχετικά με την έγκριση χορήγησης αναβολής, αναφέρεται ότι ο Υπουργός ενέκρινε το αίτημα για αναβολή στράτευσης».
«Παρά το ότι η νομοθεσία προνοεί για ποινική δίωξη στις περιπτώσεις ατόμων των οποίων έπαυσε να υφίσταται ο λόγος που έλαβαν αναβολή χωρίς να ενημερώσουν το αρμόδιο Στρατολογικό Γραφείο, αυτή δεν εφαρμόζεται», προσθέτει.
Αναφέρει επίσης ότι «από μελέτη της μετέπειτα στρατολογικής πορείας των ατόμων που έλαβαν αναβολή στράτευσης διαπιστώσαμε ότι, με εξαίρεση αυτούς που έλαβαν αναβολή για φοίτηση σε σχολή μέσης εκπαίδευσης, οι πλείστοι εκ των υπολοίπων δεν ανταποκρίνονται στις στρατιωτικές τους υποχρεώσεις» και προσθέτει ότι «αυτό είναι πιο έντονο στις περιπτώσεις στρατεύσιμων που έλαβαν αναβολή για σπουδές, αφού η πλειονότητα από αυτούς δεν εκπληρώνουν ποτέ τις στρατιωτικές τους υπηρεσίες».
Επιπλέον, στην έκθεση της η ΕΥ αναφέρει ότι οι διευκολύνσεις που παρέχει η ΕΦ στους στρατεύσιμους αθλητές ενδεχομένως να καθιστούν αχρείαστη τη χορήγηση αναβολής στις περισσότερες περιπτώσεις αθλητών.
Εφόσον το αδίκημα της ανυποταξίας είναι στιγμιαίο, σύμφωνα με την ΕΥ, «ένας στρατεύσιμος ενδέχεται να μηνυθεί για ανυποταξία αρκετές φορές, ανάλογα με τις φορές που κλήθηκε για κατάταξη και δεν το έπραξε».
Προσθέτει ότι αυτό συνεπάγεται μεγάλο όγκο γραφειακής εργασίας και συνεπαγόμενο σημαντικό διοικητικό κόστος, τόσο για την Εθνική Φρουρά, όσο και για την Αστυνομία.
Επίσης, η ΕΥ αναφέρει ότι οι μηνύσεις στρατεύσιμων για ανυποταξία, οι οποίοι σε μεταγενέστερο στάδιο λαμβάνουν αναβολή στράτευσης ή κατατάσσονται για εκπλήρωση της στρατιωτικής τους θητείας, τίθενται στο αρχείο, χωρίς οποιαδήποτε επίπτωση για την προηγούμενη ασυνέπεια του στρατεύσιμου, ενώ προσθέτει ότι «δεν υπάρχει μηχανισμός ελέγχου που να επιβεβαιώνει ότι τα Στρατολογικά Γραφεία έχουν προωθήσει για μήνυση, όλους τους στρατεύσιμους που δεν παρουσιάστηκαν για κατάταξη χωρίς επαρκή αιτιολόγηση».
Πιο αναλυτικά, αναφορικά με τις αναβολές λόγω φοίτησης σε σχολές μέσης εκπαίδευσης, η ΕΥ αναφέρει στην έκθεση της ότι «αν και η νομοθεσία προβλέπει τη χορήγηση αναβολής στράτευσης σε όσους φοιτούν σε σχολή μέσης εκπαίδευσης του εσωτερικού ή του εξωτερικού, αναγνωρισμένη από τις αρμόδιες αρχές του οικείου κράτους, οι μισές από τις περιπτώσεις που ελέγχθηκαν, αφορούν σε στρατεύσιμους αθλητές οι οποίοι, λίγους μήνες πριν την κατάταξή τους, εγράφησαν σε ακαδημίες του εξωτερικού, οι οποίες είναι εξαιρετικά αμφίβολο κατά πόσο είναι αναγνωρισμένες ως σχολές μέσης εκπαίδευσης».
Σε σχέση με αναβολές λόγω φοίτησης σε Ανώτερο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα, η ΕΥ αναφέρει ότι δεν υπάρχει πρόνοια στη νομοθεσία για χορήγηση αναβολής στράτευσης για λόγους σπουδών, πέραν συγκεκριμένων περιπτώσεων (νοσηλευτική, μαγειρική-ζαχαροπλαστική, Ανώτατό Στρατιωτικό Ίδρυμα ή Στρατιωτική Σχολή Υπαξιωματικών).
Προσθέτει ότι για τη χορήγηση αναβολών για λόγους σπουδών, το ΥΠΑΜ επικαλείται Απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου του 1998 και μία γενική πρόνοια του περί Εθνικής Φρουράς Νόμου του 2011, σύμφωνα με την οποία, όλες οι Αποφάσεις που εκδόθηκαν με βάση τους καταργηθέντες νόμους, λογίζεται ότι εκδόθηκαν με βάση τον παρόντα Νόμο και εφαρμόζονται, τηρουμένων των αναλογιών, μέχρι να τροποποιηθούν ή ανακληθούν.
H πρακτική που εφαρμόζεται, σύμφωνα με την ΕΥ, «δεν συνάδει με το πνεύμα και τη βούληση του νομοθέτη, όπως περιγράφεται στην εισηγητική έκθεση που ετοιμάστηκε από το ΥΠΑΜ το 2010, αφού ως ένας από τους κυριότερους λόγους για τους οποίους κρίθηκε σκόπιμο να συνταχθεί ο περί Εθνικής Φρουράς Νόμος του 2011, είναι η θεσμοθέτηση Αποφάσεων του Υπουργικού Συμβουλίου που εκδόθηκαν κατά διάφορα χρονικά διαστήματα και ρυθμίζουν διάφορα στρατολογικά θέματα, όπως την αναβολή των σπουδών».
Αναφέρει επίσης ότι το ΥΠΑΜ χορηγεί αναβολές σε στρατεύσιμους αθλητές που εξασφαλίζουν θέση για φοίτηση σε πανεπιστήμια του εξωτερικού, με ακαδημαϊκή και αθλητική υποτροφία μεγαλύτερη ενός συγκεκριμένου ποσού, το οποίο, άτυπα, καθορίστηκε στις €100.000 για το σύνολο της φοίτησης, στη βάση της εξαίρετης αθλητικής και ακαδημαϊκής τους επίδοσης και προσθέτει ότι «οι αναβολές χορηγούνται παρά το γεγονός ότι τα περισσότερα πανεπιστήμια παρέχουν τη δυνατότητα διατήρησης της θέσης προς όφελος του υποψηφίου για έναρξη σπουδών και μετά το πέρας της θητείας του». Η ΕΥ θεωρεί ότι «η πολιτική χορήγησης αναβολών στις περιπτώσεις αυτές προάγει την άνιση μεταχείριση σε σχέση με τους υπόλοιπους φοιτητές».
Επιπλέον, η ΕΥ διαπιστώνει ότι οι 26 από τους 44 στρατεύσιμους που έλαβαν αναβολή στράτευσης για λόγους σπουδών, αφορούν σε άτομα που ξεκίνησαν σπουδές πριν την ημερομηνία κατάταξής τους και προσθέτει ότι από αυτές τις περιπτώσεις, ορισμένοι ξεκίνησαν τις σπουδές τους είτε πριν καταστούν υπόχρεοι κατάταξης, λόγω μετέπειτα πολιτογράφησης, είτε ενόσω ήταν μόνιμοι κάτοικοι εξωτερικού.
Ωστόσο, η ΕΥ αναφέρει ότι εντόπισε «και περιπτώσεις, για τις οποίες γίνεται ειδική αναφορά, όπου παρόλο που οι στρατεύσιμοι δεν ήταν συνεπείς ως προς τις υποχρεώσεις τους, το Υπουργείο επέδειξε υπερβολική επιείκεια και ανοχή χωρίς οποιαδήποτε συνέπεια για τη μη συμμόρφωση στράτευσης».
Προσθέτει ότι σε ορισμένους στρατεύσιμους, οι οποίοι ολοκλήρωσαν τις σπουδές τους ενώ ήταν με αναβολή στράτευσης, «χορηγήθηκε νέα αναβολή για ολοκλήρωση μεταπτυχιακών σπουδών, χωρίς να τη ζητήσουν πριν την έναρξη της μεταπτυχιακής τους φοίτησης και παρά το γεγονός ότι κατά τη χορήγηση των αρχικών αναβολών, αναφερόταν ρητά ότι δε θα γίνει δεκτό οποιοδήποτε μελλοντικό αίτημα για ανανέωση της αναβολής για οποιοδήποτε άλλο λόγο, σπουδών ή εργασίας».
Αναφέρει επίσης ότι δεν διενεργείται, από το ΥΠΑΜ, οποιοσδήποτε έλεγχος κατά πόσο όλοι οι φοιτητές που έλαβαν αναβολή στράτευσης προσκομίζουν βεβαιώσεις φοίτησης για κάθε έτος, όπως οφείλουν να πράττουν, σύμφωνα με τους όρους χορήγησης της αναβολής.
Αναφορικά με αναβολές για ειδικούς οικογενειακούς ή οικονομικούς λόγους, στην ειδική έκθεση της η ΕΥ αναφέρει μεταξύ άλλων ότι τα αιτήματα για αναβολή στράτευσης για ειδικούς οικογενειακούς ή οικονομικούς λόγους δεν προωθούνται στη Συμβουλευτική Επιτροπή για απόψεις/εισηγήσεις, όπως προβλέπεται στη νομοθεσία, αλλά εξετάζονται μόνο από τον Τομέα Στρατολογίας του Υπουργείου και προωθούνται στον Υπουργό για λήψη απόφασης.
Προσθέτει ότι «εντοπίστηκαν περιπτώσεις στρατευσίμων στους οποίους δόθηκαν αναβολές για ειδικούς οικογενειακούς ή οικονομικούς λόγους, για συνολική χρονική περίοδο μεγαλύτερη του ενός έτους, παρά το ότι αυτό αντίκειται στις πρόνοιες της νομοθεσίας και παρά το γεγονός ότι στις επιστολές προς τους στρατεύσιμους, αναφέρεται ρητά ότι δεν υπάρχει δυνατότητα ανανέωσης της αναβολής».
Σύμφωνα με την ΕΥ, εντοπίστηκαν περιπτώσεις που «θεωρούμε ότι το Υπουργείο επέδειξε ιδιαίτερη επιείκεια και ανοχή, κατά παράβαση της αρχής της ίσης μεταχείρισης».
Ενδεικτικά, αναφέρει την περίπτωση στρατεύσιμου ο οποίος αν και επέστρεψε στην Κύπρο, συνέχισε να λαμβάνει αναβολές στράτευσης στη βάση ψευδών δηλώσεών του ότι συνεχίζει να είναι μόνιμος κάτοικος εξωτερικού και «όταν αυτό διαπιστώθηκε από το ΥΠΑΜ, του χορηγήθηκε επιπλέον αναβολή ενός έτους για να διευθετήσει τις εκκρεμότητές του, χωρίς να υποστεί οποιαδήποτε συνέπεια για τις προηγούμενες ψευδείς δηλώσεις του».
Αναφέρει τέλος ότι στο ΥΠΑΜ εφαρμόζεται πολιτική για χορήγηση αναβολής κατάταξης ενός έτους σε στρατεύσιμους αθλητές με επαγγελματικό συμβόλαιο με ομάδα του εξωτερικού, ενώ στις περιπτώσεις όπου το συμβόλαιο είναι διάρκειας μεγαλύτερης του ενός έτους, υποβάλλεται πρόταση στο Υπουργικό Συμβούλιο για χορήγηση περαιτέρω αναβολής, λόγω εξαιρετικών περιστάσεων ή λόγω δημοσίου συμφέροντος και προσθέτει ότι η πολιτική αυτή προάγει την άνιση μεταχείριση σε σχέση με τους επαγγελματίες άλλων κλάδων.
