Προβληματισμό για τη δυνατότητα παρακολούθησης δημοσιογράφων όπως προκύπτει από την Ευρωπαϊκή Πράξη για την ελευθερία των Μέσων Ενημέρωσης εξέφρασαν Βουλευτές και δημοσιογράφοι, στη συζήτηση για την πολυφωνία και τα ΜΜΕ, με αφορμή την έκθεση για το κράτος δικαίου στην Κύπρο, που συζητήθηκε στην Κοινοβουλευτική Επιτροπή Θεσμών.
Η έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής του 2023 για την κατάσταση του κράτους δικαίου στην Κύπρο εξετάστηκε και σε προηγούμενες συνεδρίες της Επιτροπής τον Ιούλιο και τον Σεπτέμβριο. Την Τετάρτη η Επιτροπή εξέτασε ειδικότερα το κεφάλαιο της έκθεσης που αφορά την πολυφωνία και την ελευθερία των μέσων μαζικής επικοινωνίας.
Εκπρόσωπος του Υπουργείου Εξωτερικών, ανέφερε ότι η έκθεση θα παρουσιαστεί τον Μάιο και η Κύπρος θα δεχτεί ερωτήσεις από τα άλλα κράτη μέλη. Είπε ότι για τα θέματα της πολυφωνίας και των ΜΜΕ, οι συστάσεις της έκθεσης αναφέρονταν στη θέσπιση νομοθεσίας για διαφανή διαμοιρασμό κρατικών δαπανών για διαφημίσεις και στην ανεξάρτητη διακυβέρνηση των δημόσιων ΜΜΕ, με βάση τα ευρωπαϊκά πρότυπα.
Παρακολουθήσεις δημοσιογράφων
Στη συζήτηση τέθηκε και το ζήτημα του άρθρου 4 της Ευρωπαϊκής Πράξης για την ελευθερία των Μέσων Ενημέρωσης, που είχε εγείρει ανησυχίες για την παροχή εξαίρεσης στην απαγόρευση των ηλεκτρονικών παρακολουθήσεων δημοσιογράφων.
Εκπρόσωποι του Υπουργείου Εξωτερικών, του Υπουργείου Εσωτερικών και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ανέφεραν ότι πρόθεση της Ευρωπαϊκής Πράξης για την ελευθερία των Μέσων Ενημέρωσης είναι να προστατέψει τους δημοσιογράφους και να θέσει ανώτατο όριο στις πρόνοιες για παρακολουθήσεις δημοσιογράφων που θέτουν τα κράτη μέλη.
Η εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Κύπρο, Μυρτώ Ζαμπάρτα, ανέφερε ότι από το τελικό κείμενο αφαιρέθηκε η πρόνοια εξαίρεσης για τις παρακολουθήσεις για θέματα εθνικής ασφάλειας, ωστόσο παραμένουν κάποιες πρόνοιες που αναφέρονται σε «δημόσιο συμφέρον», για τις οποίες θα χρειάζεται δικαστική έγκριση. «Ο στόχος μας όταν καταθέσαμε την πρόταση ήταν να εξασφαλιστεί η ανεξαρτησία και η ελευθερία των δημοσιογράφων και των ΜΜΕ», είπε.
Αντίστοιχα, εκπρόσωπος του Υπουργείου Εσωτερικών διαβεβαίωσε ότι «δεν είναι πρόθεση κανενός να παρακολουθεί τους δημοσιογράφους», αναφέροντας ότι η περιοριστική χρήση του άρθρου 4 της Ευρωπαϊκής Πράξης είναι προς όφελος της προστασίας της δημοσιογραφίας.
Από την πλευρά της, η Πρόεδρος της Επιτροπής Δεοντολογίας, Έλλη Κοτζαμάνη, ανέφερε ότι αυτή η πρόνοια παραβιάζει το συνταγματικά κατοχυρωμένο δικαίωμα της ελεύθερης έκφρασης και της προστασίας πηγών. Είπε ότι δεν είναι αρκετή η διαβεβαίωση ότι δεν υπάρχει πρόθεση παρακολούθησης. Τόνισε, επίσης, ότι οι νομοθεσίες δεν ψηφίζονται για να εφαρμόζονται μόνο σήμερα, αλλά και στο μέλλον και αύριο πιθανώς «το κράτος να βρεθεί στα χέρια κάποιων που δεν πρέπει» και τότε «θα είναι πρόβλημα, αν το κράτος έχει την ελευθερία να παρακολουθεί δημοσιογράφους».
Πρόσθεσε ότι μέσα από την Ευρωπαϊκή Πράξη δίνεται επίσης το δικαίωμα παρακολούθησης όχι μόνο των δημοσιογράφων και των ιδιοκτητών ΜΜΕ αλλά και όλων των εργαζόμενων σε ΜΜΕ, ακόμα και στην καντίνα, όπως είπε.
Κρατική διαφήμιση €600.000 για το 2023
Ένα από τα ζητήματα που έθιγε η έκθεση της Επιτροπής για το κράτος δικαίου όσον αφορά τα ΜΜΕ, ήταν η ανάγκη για «δίκαιη και διάφανη» κρατική διαφήμιση. Αυτό αφορά τα κονδύλια που δίνονται από το Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών και από Υπουργεία για την προώθηση διαφόρων εκστρατειών προς τα ΜΜΕ.
Όπως ανέφεραν εκπρόσωποι του ΓΤΠ, για το 2023 το κονδύλι του ΓΤΠ για διοχέτευση των διάφορων εκστρατειών στα Μέσα ανερχόταν στις €600.000. Διευκρίνισαν, ωστόσο, ότι το ποσό αφορά όλες τις δραστηριότητες για τις εκστρατείες, όχι μόνο το ποσό που δίνεται για τη διαφήμιση στα Μέσα. Σημείωσαν ότι για ποσά άνω των €5.000, οι πληροφορίες βρίσκονται αναρτημένες δημόσια από το Γενικό Λογιστήριο, ανά υπηρεσία, τμήμα και Υπουργείο και σε ποια εταιρεία δόθηκαν για διαφήμιση.
Αναφορικά με τα κριτήρια επιλογής των ΜΜΕ στα οποία διοχετεύονται τα κονδύλια της διαφήμισης, η εκπρόσωπος του ΓΤΠ ανέφερε ότι υπάρχουν κριτήρια τα οποία εγκρίθηκαν από το Υπουργείο Εσωτερικών, με βάση τις μετρήσεις και το είδος της εκστρατείας. Το ΓΤΠ απευθύνεται σε διαφημιστικά γραφεία που έχουν μετρήσεις, λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαίτερες ανάγκες της κάθε εκστρατείας, είπε, προσθέτοντας, ωστόσο ότι αυτό δεν είναι νομοθετημένο.
Τροποποίηση νομοθεσίας ΡΙΚ
Η δεύτερη σύσταση της έκθεσης για το κράτος δικαίου αφορούσε τον τρόπο διορισμού και απόλυσης των μελών του ΔΣ του ΡΙΚ.
Ο ΓΔ του ΡΙΚ, Θανάσης Τσώκος είπε ότι η Επιτροπή σε μεγάλο βαθμό ικανοποιήθηκε και από τη σύσταση του Γνωμοδοτικού Συμβουλίου. Ωστόσο, σημείωσε ότι έχει δρομολογηθεί η συζήτηση για την τροποποίηση της νομοθεσίας του ΡΙΚ και με το θέμα θα ασχοληθεί το νέο ΔΣ.
Στην προτεινόμενη τροποποίηση της νομοθεσίας του ΡΙΚ περιλαμβάνεται και ο ισότιμος έλεγχός του από την Αρχή Ραδιοτηλεόρασης, με τον ίδιο τρόπο που γίνεται στα ιδιωτικά μέσα. Αυτό ανέφερε εκπρόσωπος του Υπουργείου Εσωτερικών και της Αρχής Ραδιοτηλεόρασης και επιβεβαίωσε και ο κ. Τσώκος.
Εναντίον του ΡΙΚ καταφέρθηκε ο ανεξάρτητος Βουλευτής Ανδρέας Θεμιστοκλέους. Καταθέτοντας έγγραφο με το οποίο φαινόταν πόσες φορές παρουσιάστηκαν στο ΡΙΚ οι Βουλευτές από την 1η Μαρτίου 2021 μέχρι την 31η Δεκεμβρίου 2023, είπε ότι ο ίδιος καλέστηκε μόλις 2 φορές, ενώ συχνά για θέματα που προωθούσε ο ίδιος καλούνταν προς συζήτηση άλλοι Βουλευτές.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που κατέθεσε ο κ. Θεμιστοκλέους, κατά μέσο όρο οι Βουλευτές ΔΗΣΥ κλήθηκαν στο ΡΙΚ 53 φορές αυτό το διάστημα, του ΑΚΕΛ 51, του ΔΗΚΟ 50, της ΔΗΠΑ 55, της ΕΔΕΚ 50, των Οικολόγων 33 και του ΕΛΑΜ 25. Ο Βουλευτής του ΑΚΕΛ, Ανδρέας Πασιουρτίδης εμφανίστηκε τις πιο πολλές φορές, 183 φορές, ακολουθούμενος από τη Βουλευτή του ΔΗΣΥ, Σάββια Ορφανίδου, με 124.
Ο Βουλευτής του ΔΗΚΟ, Ζαχαρίας Κουλίας, πρότεινε να γίνει μία ξεχωριστή συνεδρίαση της Επιτροπής με το ΡΙΚ για να συζητηθούν τα επί μέρους ζητήματα που προέκυψαν.
Από την άλλη, η κ. Κοτζαμάνη ανέφερε ότι συζητάμε για την ελευθερία των Μέσων και την ίδια ώρα αν έχει δικαίωμα να αποφασίζει κάποιος πέραν του Μέσου για το ποιος θα εμφανίζεται σε αυτό.
Αμφισβήτηση οργανώσεων που συμμετείχαν στη διαδικασία της έκθεσης
Οι Βουλευτές Ανδρέας Θεμιστοκλέους και Ζαχαρίας Κουλίας, απευθυνόμενοι στην εκπρόσωπο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ρώτησαν με ποιο κριτήριο επιλέχθηκαν οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών με τις οποίες συνομίλησε η Επιτροπή, δίνοντας κυρίως έμφαση στην ΚΙΣΑ, την οποία χαρακτήρισαν «παράνομη».
Αναφερόμενος στην Κοινωνία των Πολιτών, ο κ. Θεμιστοκλέους είπε ότι ο όρος είναι «κενός περιεχομένου» και ρώτησε ποιοι συγκεκριμένα έλαβαν μέρος. Από την πλευρά του, ο κ. Κουλίας είπε ότι δεν καλέστηκε η οργάνωση που εκπροσωπεί τους περισσότερους Κύπριους, η Ένωση Προσφύγων.
Η κ. Ζαμπάρτα απάντησε ότι η ΚΙΣΑ δεν είναι παράνομη, απλώς έχει διαγραφεί από το μητρώο σωματείων. Αναφορικά με την Ένωση Προσφύγων, είπε ότι τα δικαιώματα των προσφύγων δεν καταπατώνται από το κυπριακό κράτος.
Η εκπρόσωπος του Υπουργείου Εξωτερικών ανέφερε ότι η μεθοδολογία είναι ίδια για όλες τις χώρες: γίνεται διάλογος με αρμόδιες υπηρεσίες χώρας, Υπουργεία, με τη Βουλή. Όπως είπε, η εκτελεστική εξουσία δεν ελέγχει, ούτε επιθυμεί να ελέγξει με ποιους συναντάται η Επιτροπή.
Η εκπρόσωπος του Υπουργείου Εσωτερικών είπε ότι η ΚΙΣΑ διαγράφηκε από το μητρώο σωματείων, αλλά είναι εγγραμμένη ως εταιρεία. «Δεν είμαστε σε θέση να υποδεικνύουμε στην Επιτροπή με ποιους θα συνομιλεί», είπε.
Οι τοποθετήσεις των Βουλευτών
Σε δηλώσεις της μετά την ολοκλήρωση της Επιτροπής, η Βουλευτής του ΑΚΕΛ, Ειρήνη Χαραλαμπίδου, είπε ότι οι εκθέσεις για το κράτους δικαίου διασφαλίζουν στον μέγιστο βαθμό την ποιότητα δημοκρατίας σε μια χώρα. Σημείωσε ότι η προστασία των δημοσιογράφων είναι εκ των ων ουκ άνευ, αναφέροντας ότι σε όλα τα διεθνή συνέδρια οι δημοσιογράφοι καταγγέλλουν φίμωσή τους από πολυεθνικές που διαθέτουν στρατιές δικηγόρων, και απειλούν τα Μέσα με αγωγές και μπλοκάρουν την έρευνα που διεξάγεται σε βάρος πολυεθνικών.
«Τέτοια φαινόμενα μπορεί να παρουσιαστούν και στην Κύπρο σε μικρότερη έκταση. Γι’ αυτό θεωρώ ότι θεσμικά θα πρέπει να προστατευτούν οι δημοσιογράφοι από τέτοιες εχθρικές ενέργειες».
Σημείωσε ακόμα ότι είναι ουσιώδης η προστασία των πηγών των δημοσιογράφων και γι’ αυτό πρέπει να εξεταστούν με προσοχή οι μεταρρυθμίσεις που προωθούνται ευρωπαϊκά και «να καταστήσουμε σαφές ότι δεν θα δεχτούμε σε καμία περίπτωση να διακυβευτεί η αποκάλυψη πηγής δημοσιογράφου».
Εντός της Επιτροπής, ο Βουλευτής του ΔΗΚΟ, Παύλος Μυλωνάς, ανέφερε ότι η χειραγώγηση των ΜΜΕ οδηγεί σε χειραγώγηση της κοινωνίας. Σημείωσε ότι οι δημοσιογράφοι δίνουν καθημερινά μάχη και με τους εργοδότες τους και με τη συνείδησή τους, ενώ δέχονται και πιέσεις.
Αναφορικά με το ΡΙΚ, είπε ότι είναι υπόλογο στον κυπριακό λαό, ενώ αναφέρθηκε και σε υποκρισία των κομμάτων που συχνά αποφασίζουν για το ποιος Βουλευτής θα προβληθεί.
Η ανεξάρτητη Βουλευτής, Αλεξάνδρα Ατταλίδου, είπε στην Επιτροπή, ότι με βάση την έκθεση για το κράτος δικαίου «υστερούμε». Είπε ότι η προστασία των δημοσιογράφων είναι απαραίτητη για τη διασφάλιση της εκτέλεσης του έργου τους χωρίς τον φόβο αντιποίνων, ενώ σημείωσε ότι η διαφάνεια συμβάλλει στη λογοδοσία. Ανέφερε ότι η έκθεση σημειώνει την πρόοδο που έχει γίνει, αλλά ακόμα έχουμε δρόμο να κάνουμε. «Θα στηρίξουμε τους δημοσιογράφους να κάνουν το έργο τους μακριά από απειλές», είπε.
Μετά τη συνεδρία, η κ. Ατταλίδου σε δηλώσεις της είπε ότι στην Επιτροπή επικράτησε ένα «ρεσιτάλ αντιευρωπαϊσμού, προσβολής των εκπροσώπων των Υπουργείων και της Αντιπροσωπείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Κύπρο από συγκεκριμένους συναδέλφους», καθώς και προσβολές εναντίον της κοινωνίας των πολιτών για την οποία, όπως είπε η κ. Ατταλίδου, επέδειξαν απίστευτη περιφρόνηση.
«Απαιτώ πλέον από την Πρόεδρο της Βουλής των Αντιπροσώπων και τη Διεύθυνση της Βουλής όπως εφαρμόσουν τον Κανονισμό της Βουλής γιατί εγώ ένοιωσα ντροπή για την εικόνα που βγήκε προς τα έξω», είπε και δήλωσε ότι θα ζητήσει συνάντηση με την ίδια την Πρόεδρο της Βουλής για τις προσβολές που δέχτηκαν οι προσκεκλημένοι στην Επιτροπή Θεσμών.
