Δρ Κωνσταντίνος Ρούβας*
Το Φωτοβολταϊκό (ΦΒ) Πάρκο Ακρωτηρίου Λεμεσού είναι ένα από τα μεγαλύτερα και πιο σύγχρονα έργα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ) στην Κύπρο. Τα εγκαίνια του έργου έγιναν στις 9 Ιανουαρίου 2024 από τον Υπουργό Ενέργειας, όμως το πάρκο λειτουργεί από τις αρχές του περασμένου Οκτωβρίου, με ικανοποιητικά αποτελέσματα. Σε αυτό το άρθρο, παρουσιάζονται τα κύρια χαρακτηριστικά και τα οφέλη του έργου.
Η πρώτη φάση του έργου, η οποία έχει τεθεί σε λειτουργία, έχει συνολική ισχύ 12 MW και αποτελείται από δύο πάρκα: το Α1, ισχύος 8 MW και το Α2, ισχύος 4 MW.
Μερικά σύντομα τεχνικά στοιχεία του έργου: Τα ΦΒ πάρκα χρησιμοποιούν έκταση περίπου 184 δεκαρίων και έχουν εγκατασταθεί συνολικά 18.250 ΦΒ πλαίσια, ισχύος 660 W το κάθε ένα. Χρησιμοποιούνται 54 μετατροπείς τάσης (inverters) ισχύος 250 kW ο κάθε ένας, 3 μετασχηματιστές ισχύος (transformers), 4MW ο κάθε ένας και δύο υποσταθμοί μέσης τάσης, ένας για κάθε ΦΒ πάρκο. Επίσης έχουν εγκατασταθεί τα απαραίτητα συνοδευτικά συστήματα, για επιτήρηση και έλεγχο της λειτουργίας των ΦΒ πάρκων και για την ασφάλεια τους.
To έργο θα παράγει ηλεκτρική ενέργεια πέραν των 20.000 MWh ανά έτος, θα εξοικονομεί περίπου 4,700 τόνους καυσίμου και θα μειώνει τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα και 14.000 τόνους ετησίως, με εξοικονόμηση €2,8 εκ και €1,1 εκ αντίστοιχα με σημερινές τιμές.
Το συνολικό κόστος του έργου, περιλαμβανομένων του κόστους κατασκευής, κόστους σύνδεσης, εξόδων αδειοδότησης και αντισταθμιστικών μέτρων έχει ανέλθει σε €9,7 εκ.
Συνυπολογίζοντας την ενέργεια που θα παράγεται από τα δύο ΦΒ πάρκα, το κόστος της παραγόμενης ενέργειας θα είναι 5.0 σεντ/kWh. Η ενέργεια που παράγεται ενσωματώνεται στο μείγμα παραγωγής της ΑΗΚ και το κόστος του έργου θα ανακτάται μέσω της χοντρικής διατίμησης της ΑΗΚ. Στην πράξη αυτή σημαίνει ότι το ΦΒ Πάρκο Ακρωτηρίου είναι το πρώτο μεγάλο έργο του οποίου η ενέργεια θα πωλείται στο πραγματικό κόστος παραγωγής της, με όφελος στην μεγάλη πλειονότητα καταναλωτών της Κύπρου. Βεβαίως, αντικειμενικά, αυτή η πρώτη μείωση θα είναι ανεπαίσθητη. Η διαφορά θα ξεκινήσει να φαίνεται εφόσον η ΑΗΚ μπορέσει να αναπτύξει αρκετή επιπρόσθετη ισχύ σε ΦΒ έργα.
Ο στόχος που έχει θέσει η ΑΗΚ, και τον οποίο έχουν υιοθετήσει τόσο το Υπουργείο Ενέργειας όσο και η ΡΑΕΚ, προνοεί για ανάπτυξη από την ΑΗΚ συνολικής ισχύος 550-600 MW, σε βάθος δεκαετίας. Είναι ένας δύσκολος και φιλόδοξος στόχος, όμως είναι σημαντικό να μπορέσει η ΑΗΚ να πετύχει τον στόχο αυτό, καθώς θα επιτρέψει την ουσιαστική μείωση στις τιμές ηλεκτρισμού και επίσης θα υποστηρίξει αποτελεσματικά την πράσινη μετάβαση της χώρας μας. Στην ΑΗΚ είμαστε αισιόδοξοι ότι θα συνεχίσουμε να έχουμε τη στήριξη όλων των αρμοδίων στην υλοποίηση του στόχου αυτού.
Μια κρίσιμη και σημαντική παράμετρος του έργου είναι η περιβαλλοντική ενσωμάτωση του.
Η ευρύτερη περιοχή Ακρωτηρίου περιέχει σημαντικούς βιότοπους, με κυριότερο την αλυκή Ακρωτήριου που είναι ένας σημαντικός υγροβιότοπος σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Είναι επίσης ένας χώρος που δέχεται αναπτυξιακές πιέσεις από διάφορες πλευρές. Ήταν σημαντική παράμετρος για εμάς να σχεδιάσουμε και να κατασκευάσουμε ένα έργο που να είναι υποδειγματικό όσον αφορά την περιβαλλοντική ενσωμάτωση του.
Σε όλα τα στάδια του έργου, ξεκινώντας από τον αρχικό σχεδιασμό και οριοθέτηση, μέχρι και σήμερα είχαμε τακτική επικοινωνία με τις αρμόδιες περιβαλλοντικές αρχές της Δημοκρατίας και των Βάσεων, καθώς επίσης και με άλλους αρμόδιους φορείς και οργανώσεις όπου χρειαζόταν η συνεισφορά τους και η εμπειρογνωμοσύνη τους.
Η προσέγγιση μας ακολούθησε δύο βασικούς πυλώνες: πρώτον, ήταν η μείωση ή αποφυγή των περιβαλλοντικών επιπτώσεων του έργου και δεύτερο, η αντιστάθμιση όσων επιπτώσεων δεν μπορούσαν να αποφευχθούν. (Prevention and mitigation)
Ως παράδειγμα, το έργο οριοθετήθηκε ώστε να διατηρήσει στον μέγιστο βαθμό τις υφιστάμενες δεντροστοιχίες, στη βόρεια πλευρά του έργου και επίσης, μετά από εισήγηση μας, συμφωνήθηκε να φυτευτεί πολλαπλάσιος αριθμός δέντρων από αυτά που θα έπρεπε να αφαιρεθούν. Επίσης συμφωνήθηκε ότι το έργο θα προχωρήσει σε δύο φάσεις (12 και 8 MW) με την πλειονότητα των φυτεύσεων να γίνεται στην Α φάση, ώστε να δοθεί χρόνος να αναπτυχθούν τα νέα δέντρα και να προσαρμοστεί η πανίδα στα νέα δεδομένα.
Το σχέδιο τοπιοτέχνησης καταρτίστηκε με τη βοήθεια του Τμήματος Δασών, και επιλέγηκαν δέντρα που να συνάδουν με τους οικοτόπους της περιοχής και να έχουν μειωμένες απαιτήσεις σε νερό. Επίσης, η επιλογή έγινε ώστε να προσφέρει επιπρόσθετους χώρους φωλεοποίησης, ξεκούρασης και τροφοληψίας για μικρά θηλαστικά, πτηνά και ερπετά.
Η πρώτη εργασία της ΑΗΚ στον χώρο του έργου ήταν η φύτευση τριών ελαιώνων, με 800 ελιές, σε χώρο βόρεια του έργου, περίπου ενάμιση χρόνο πριν την έναρξη του εργοταξίου.
Η δεύτερη και πιο ουσιώδης φάση της τοπιοτέχνησης έγινε την άνοιξη του 2023, μετά την τελική διαμόρφωση του έργου και αφορά τις φυτεύσεις περιμετρικά των ΦΒ πάρκων. Συνολικά φυτεύτηκαν είναι περίπου 5400 δέντρα περιμετρικά του έργου. Για να διασφαλίσουμε ότι οι φυτείες θα εδραιωθούν εξασφαλίσαμε ανακυκλωμένο νερό του ΣΑΛΑ, μέσω του Τμήματος Αναπτύξεως Υδάτων.
Συνολικά, για την πρώτη φάση του έργου που έχει ολοκληρωθεί, αφαιρέθηκαν 1687 δέντρα και έγιναν 6200 φυτεύσεις. Τα αποτελέσματα μας είναι εντός ή/και υπερκαλύπτουν τις πρόνοιες της περιβαλλοντικής άδειας του έργου, στην οποία προβλέπονται συνολικές αποκοπές 3800 δέντρων και φυτεύσεις 8000, και για τις δύο φάσεις του έργου.
Η οριοθέτηση του έργου έγινε ώστε να επηρεαστεί στον ελάχιστο βαθμό η φυσική βλάστηση της περιοχής. Το μόνο σημείο που επηρεάσαμε φυσική βλάστηση ήταν το απολύτως απαραίτητο για τη διέλευση των καλωδίων για σύνδεση του έργου, μήκους 150 μέτρων, και το οποία έχει αποκατασταθεί με νέα φυτά.
Η περιβαλλοντική αδειοδότηση του έργου περιλάμβανε τόσο τη συνήθη Μελέτη Εκτίμησης Επιπτώσεων στο Περιβάλλον όσο και Ειδική Οικολογική Αξιολόγηση, λόγω της εγγύτητας του με σημαντικούς βιότοπους. Συνολικά, η περιβαλλοντική αδειοδότηση του έργου περιλαμβάνει πληθώρα (πάνω από 50) δράσεις και μέτρα, που αφορούν είτε τη φάση κατασκευής είτε τη φάση λειτουργίας του έργου. Όλα ανεξαιρέτως τα μέτρα έτυχαν ή τυγχάνουν χειρισμού.
Έχουμε για παράδειγμα εκπονήσει δύο κύκλους πτηνο-παρατηρήσεων και καταγραφών στον χώρο του έργου και στη γύρω περιοχή. Ο πρώτος κύκλος αφορούσε παρατηρήσεις πριν την έναρξη εργασιών, για να καταγράψει την αρχική χρήση του χώρου. Ο δεύτερος κύκλος παρατηρήσεων και καταγραφών έγινε κατά τη διάρκεια των κατασκευαστικών εργασιών και θα ακολουθήσουν πρόσθετες καταγραφές στην περίοδο λειτουργίας του έργου που ξεκινά τώρα. Μοιραστήκαμε ήδη τα αποτελέσματα των μελετών με τα Τμήματα Περιβάλλοντος και με την ολοκλήρωση των καταγραφών θα αξιολογήσουμε την καταλληλόλητα των δεδομένων για δημοσίευση σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά.
Ο προγραμματισμός του εργοταξίου και οι μέθοδοι εργασίας προσαρμόστηκαν ώστε να αποφευχθούν οι περίοδοι φωλεοποίησης και να μειωθούν οι πιθανές επιπτώσεις στην πανίδα της περιοχής.
Όμως, δεν περιοριστήκαμε μόνο στα μέτρα που καταγράφηκαν στην αδειοδότηση του έργου. Ακολουθώντας το πνεύμα των περιβαλλοντικών απαιτήσεων προχωρήσαμε και προχωρούμε σε επιπρόσθετα μέτρα και δράσεις. Για παράδειγμα, σε συνεργασία με τον εργολάβο του έργου αξιολογήσαμε πιθανούς τρόπους να μειώσουμε τον θόρυβο κατά την περίοδο του εργοταξίου. Το αποτέλεσμα ήταν η αλλαγή του τρόπου θεμελίωσης, από πασσάλους σε γεώβιδες, που μας επέτρεψε να μειώσουμε δραστικά τον θόρυβο του εργοταξίου. Επίσης ακολουθήσαμε επιπρόσθετη εισήγηση που μας έγινε, και συγχωνεύσαμε διαθέσιμο χώρο που προέκυψε κατά τον λεπτομερή σχεδιασμό στη βόρεια περιοχή του έργου, όπου θα γίνουν φυτείες που να είναι επωφελείς για την πανίδα της περιοχής.
Η τελευταία δράση μας, επίσης επιπρόσθετη των περιβαλλοντικών όρων του έργου, είναι μια προσπάθεια αγροφωτοβολταϊκής εφαρμογής. Για το θέμα αυτό υπάρχει έντονο ενδιαφέρον, όμως περιορισμένη γνώση, ειδικά όσον αφορά τις κατάλληλες προσεγγίσεις στα Κυπριακά δεδομένα. Έχουμε ξεκινήσει μια προσπάθεια τριετούς αμειψισποράς, και είμαστε σε επικοινωνία με το Τμήμα Γεωργίας τόσο για μεταφορά της γνώσης που θα αποκτηθεί όσο και για βοήθεια στην αξιολόγηση των αποτελεσμάτων.
Σημαντική παράμετρος επίσης το γεγονός ότι όλες οι φυτείες γίνονται χωρίς τη χρήση φυτοφάρμακων ή ζιζανιοκτόνων και ο καθαρισμός γίνεται μόνο με μηχανικά μέσα. Αυτό μας δημιουργεί και κάποιες πρόσθετες ευκαιρίες, και ήδη αξιολογούμε τη πιθανή χρήση του χώρου για σκοπούς μελισσοκομίας.
Αδιαμφησβήτητα πρόκειται για ένα ιδιαίτερα απαιτητικό και δύσκολο έργο, και για την επιτυχή ολοκλήρωση του είχαμε τη συνεργασία πολλών φορέων και αρχών. Το ιδιαίτερο καθεστώς αδειοδότησης, εντός των Βρετανικών Βάσεων, χρειάστηκε τη συνεργασία τόσο των Βρετανικών Βάσεων, όσο και του Έπαρχου Λεμεσού. Για τις πολύ σημαντικές περιβαλλοντικές πτυχές του έργου είχαμε στενή συνεργασία με το Τμήμα Περιβάλλοντος της Κυπριακής Δημοκρατίας, αλλά επίσης και με το Τμήμα Περιβάλλοντος των Βρετανικών Βάσεων. Είχαμε επίσης τη συνεισφορά και τις απόψεις της Υπηρεσίας Θήρας και Πανίδας, του Τμήματος Δασών, αλλά και των ΜΚΟ Birdlife Cyprus και Terra Cypria. Χειριστήκαμε τις απόψεις όλων με πλήρη σεβασμό στη γνώση και εμπειρία του καθενός και εφαρμόσαμε με επιμέλεια τους όρους της περιβαλλοντικής άδειας του έργου.
Ως ΑΗΚ είμαστε περήφανοι γιατί έχουμε δημιουργήσει ένα έργο με υποδειγματική περιβαλλοντική ενσωμάτωση, το οποίο ευελπιστούμε ότι θα είναι σημείο αναφοράς για την Κύπρο, αλλά και σε διεθνές επίπεδο. Ταυτόχρονα έχουμε θέσει σε λειτουργία ένα έργο που για πρώτη φορά αποκαλύπτει το πραγματικό κόστος της ενέργειας από ΑΠΕ στον Κύπριο καταναλωτή.
*Βοηθός Διευθυντής- ΑΗΚ Παραγωγή
